Ο Αμερικανικός λαός συνέβαλε καθοριστικά στην καλλιέργεια του φιλελληνικού κινήματος διεθνώς, και ο φιλελληνισμός σημάδεψε την πολιτική, κοινωνική και ακαδημαϊκή ζωή στις Ηνωμένες Πολιτείες την δεκαετία του 1820, η οποία γνώρισε έναν «ελληνικό πυρετό». Πολλοί φιλέλληνες έδρασαν στην Αμερική, συγκέντρωσαν και έστειλαν επανειλημμένα χρήματα και βοήθεια, ενώ άλλοι συμμετείχαν ενεργά στον απελευθερωτικό αγώνα στην Ελλάδα.

Ο μεγαλύτερος Αμερικανός φιλέλλην ήταν ο Dr Samuel Gridley Howe. Ο μεγάλος αυτός άνθρωπος, αλλά και οι άλλοι σύντροφοι και συναγωνιστές του Αμερικανοί φιλέλληνες, έχουν ταυτιστεί με όλα τα σημαντικά γεγονότα που βίωσε η Ελλάδα την δεκαετία του 1821.

Ο Dr. Samuel Gridley Howe (1801 – 1876) σπούδασε ιατρική στο Harvard και στο Brown στη Βοστώνη. Ο θαυμασμός του προς τον Λόρδο Βύρωνα και τον Ελληνικό πολιτισμό, αλλά και η δράση των φιλελληνικών κομιτάτων στην Αμερική, τον ώθησαν να ταξιδεύσει στην Ελλάδα το 1824 και να προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στον αγώνα των Ελλήνων.

Τα Αμερικανικά κομιτάτα οργάνωναν διαρκώς ομιλίες, εκδηλώσεις, χοροεσπερίδες, θεατρικές παραστάσεις, και εράνους, τύπωναν φυλλάδια και προκηρύξεις με στόχο να ενισχύσουν τον απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.

Το φιλελληνικό κίνημα ξεκίνησε στις ΗΠΑ με την προώθηση από τον σημαντικό φιλέλληνα Αμερικανό ακαδημαϊκό και πολιτικό Edward Everett της έκκλησης που έστειλε τον Μάρτιο 1821 ο Μαυρομιχάλης και η Μεσσηνιακή Σύγκλητος προς τον Αμερικανικό λαό.

Η φιλελληνική αυτή δυναμική και η στήριξη του Edward Everett ωθεί τον Dr. Howe το 1824 να έρθει στην Ελλάδα, λίγο μετά από τον φίλο του Jonathan Peckam Miller. Στην Ελλάδα ο Dr. Howe έλαβε μέρος στην επανάσταση ως στρατιωτικός ιατρός στην πρώτη γραμμή τόσο στα πεδία των μαχών, όσο και κατά τη διάρκεια ναυτικών επιχειρήσεων. Στη συνέχεια αναλαμβάνει καθήκοντα στρατιωτικού ιατρού στην ναυαρχίδα του Ελληνικού στόλου (ΚΑΡΤΕΡΙΑ) και έφορος των ιατρών όλων των πλοίων. Η γενναιότητα και ικανότητα του ως διοικητή, του προσέδωσαν τον ευφημιστικό τίτλο Λαφαγιέτ της Ελληνικής Επαναστάσεως (σε αναλογία με τον διάσημο Γάλλο στρατηγό και άλλο μεγάλο φιλέλληνα της εποχής). Ο Dr. Howe στήριξε το φιλελληνικό κίνημα στις ΗΠΑ με επιστολές προς τα φιλελληνικά κομιτάτα και στον τύπο στην Αμερική, αλλά και με συγγραφικό έργο που αποτελεί σημαντική ιστορική πηγή. Οργάνωσε και διοίκησε νοσοκομεία στον Πόρο και στο Ναύπλιο. Σχεδίασε σύστημα στρατιωτικής υγειονομικής επιμελητείας, το οποίο περιελάμβανε μονάδες παροχής πρώτης ιατρικής βοήθειας στο πεδίο της μάχης και σχεδιασμό για αποστολή των τραυματιών σε σταθερό νοσοκομείο.

Στην Ελλάδα συνεργάζεται με άλλους δύο μεγάλους Αμερικανούς φιλέλληνες και στενούς φίλους του. Τον Georges Jarvis και τον Jonathan Peckam Miller.

Ο Georges Jarvis έφθασε στην Υδρα το 1822 και κατετάγη στο ναυτικό. Έλαβε μέρος σε 13 ναυμαχίες με τον Τομπάζη και τον Μιαούλη. Στη συνέχεια μετέβη στο Μεσολόγγι όπου ανέλαβε υπασπιστής του Λόρδου Βύρωνα και εκπαιδευτής του λόχου των Σουλιωτών. Μετά τον θάνατο του Βύρωνος ανέλαβε την διοίκηση του λόχου αυτού και διηύθυνε τα οχυρωματικά έργα στο Μεσολόγγι με τον μηχανικό Cussings.

Ο Georges Jarvis κράτησε τα προσωπικά αντικείμενα του Βύρωνος. Μετά τον θάνατό του Jarvis το 1827, τα αντικείμενα αυτά πέρασαν στον Dr Howe. Από αυτά τα αντικείμενα ένα μεγάλο μέρος ανήκει στη συλλογή που διαχειρίζεται η Εταιρεία για τον Ελληνισμό και τον Φιλελληνισμό. ενώ την εμβληματική περικεφαλαία του Βύρωνος, δώρισε η εγγονή του Howe το 1926 στο Ιστορικό Μουσείο.

Τόσο ο Howe όσο και οι Jarvis και Miller δεν έλαβαν ποτέ χρήματα από την Ελληνική κυβέρνηση. Έζησαν με απίστευτες στερήσεις και κακουχίες. Ο Howe περιγράφει τις πορείες τους στα βουνά, όπου ο ίδιος κουβαλούσε το όπλο του, γιαταγάνι και 2 πιστόλια στη ζώνη του, και την τσάντα με τα ιατρικά του εργαλεία. Περνούσαν μέρες άυπνοι, τρώγοντας αγριόχορτα και σαλιγκάρια στα βουνά και κοιμόντουσαν στο χώμα με σκέπασμα μία κάπα. Ο Howe αναφέρει σε επιστολή στον πατέρα του ότι μία νύκτα έκανε δουλεύοντας τόσες εγχειρήσεις όσες θα ήθελε χρόνια για να κάνει στην Αμερική.

Ο Jarvis είχε λάβει βαθμό συνταγματάρχη και χρηματοδοτούσε μία ομάδα 50 επίλεκτων πολεμιστών που πολέμησε γενναία σε πολλές μάχες. Όταν έφθασε ο Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο ο Jarvis και ο Howe ζητούν να πάνε στην πρώτη γραμμή στη Μεσσηνία. Μετά από σφοδρές συγκρούσεις, ο Howe σώζεται, αλλά ο Jarvis εγκλωβίζεται και συλλαμβάνεται αιχμάλωτος με άλλους 1000 Έλληνες. Ο Ιμπραήμ του προσφέρει 100 δολάρια τον μήνα αμοιβή και διπλό μισθό στους στρατιώτες του για να αλλάξουν στρατόπεδο. Αρνούνται όλοι. Όπως γράφει Dr. Howe στο ημερολόγιο του οι αιχμάλωτοι ελευθερώθηκαν με συμφωνία ανταλλαγής αιχμαλώτων.

Ο Jarvis έλαβε τον βαθμό του υποστρατήγου και συνέχισε τον αγώνα με τον Κολοκοτρώνη και μετά με τον Καραϊσκάκη. Στη μάχη του Φαλήρου πολέμησε στο πλευρό του Καραϊσκάκη και ήταν δίπλα του μέχρι τον θάνατό του.

Ο Jarvis πέθανε το 1828 στο Άργος από τύφο, όπου τάφηκε με τιμές.

Μετά την ναυμαχία στο Ναβαρίνο η κυβέρνηση ζητά από τον Dr. Samuel Gridley Howe να επιστρέψει για λίγο στην Αμερική για να παρουσιάσει την κατάσταση στην Ελλάδα. Στην Αμερική εργάζεται πυρετωδώς για την αναζωπύρωση του φιλελληνικού κινήματος. Συγγράφει ένα βιβλίο για τον Ελληνικό αγώνα το οποίο έρχεται δεύτερο σε πωλήσεις μετά το Harold Child του Βύρωνος. Ο Howe περιοδεύει σε όλες τις πολιτείες και συγκεντρώνει μεγάλα ποσά με τα οποία στέλνονται 8 πλοία με ιματισμό και τρόφιμα προς τους Έλληνες. Αυτή είναι η μεγαλύτερη βοήθεια που έλαβε η Ελλάδα από το εξωτερικό την περίοδο εκείνη. Ο Howe επιστρέφει στην Ελλάδα και διαχειρίζεται με υποδειγματικό τρόπο τη διανομή της βοήθειας.

Την ίδια περίοδο επιλέγει μία ομάδα από 700 περίπου πρόσφυγες, τους οποίους μισθοδοτεί επί μήνες για να κτιστεί το λιμάνι στην Αίγινα με δικές του δαπάνες. Αμέσως μετά ο Καποδίστριας του παραχωρεί 10.000 στρέμματα στα Εξαμίλια Κορίνθου, όπου οργάνωσε μία πρότυπη αγροτική κοινότητα στην οποία έδωσε το όνομα Washingtonia. Σε αυτήν μετέφερε 200 πρόσφυγες που βρήκαν κατοικία, ενώ προσέλαβε και 200 εργάτες. Επίσης ίδρυσε ορφανοτροφείο και σχολείο.

Για το έργο του τιμήθηκε από τον Οθωνα με τον Σταυρό του Σωτήρος.

Το 1831 ο Howe επιστρέφει στη Βοστώνη και ιδρύει το πρώτο σχολείο για τυφλούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, του οποίου διετέλεσε διευθυντής για 30 χρόνια. Το έργο του συνέχισε ο γαμβρός του, Έλληνας Μιχαήλ Ανάγνος. Το 1848 δημιουργεί ένα ανάλογο σχολείο για άτομα με διανοητικές διαταραχές.

Ο Howe ήταν ένας φλογερός φιλέλλην, αλλά και ένας μεγάλος επιστήμων, φιλάνθρωπος, ουμανιστής, πολέμιος της δουλείας και αγωνιστής της ελευθερίας.

Η αγάπη του Howe για την Ελλάδα είναι συνεχής και έτσι έρχεται και πάλι στην Ελλάδα με αφορμή την Κρητική Επανάσταση 1866 / 1867. Αυτή τη φορά φέρνει την γυναίκα του και τις δύο κόρες του. Για να δούμε τον αντίκτυπο που είχε η επανάσταση στην Κρήτη διεθνώς, υπενθυμίζουμε το έργο του Ιουλίου Βέρν. Την εποχή αυτή ο Ιούλιος Βέρν συγγράφει το έργο του 20.000 λεύγες υπό την θάλασσα, το οποίο γίνεται best seller διεθνώς. Στο έργο αυτό ο καπταιν Νεμο έχει βρει ένα τεράστιο θησαυρό τον οποίο μεταφέρει στη Μεσόγειο. Όταν ο ναυτίλος φθάνει στα παράλια της Κρήτης, το παραδίδει στους Κρήτες για την ενίσχυση του αγώνα τους. Μάλιστα όταν ο Νέμο κατεβαίνει στο σαλόνι του Ναυτίλου,οι τοίχοι του κοσμούνται με τιμώμενα πρόσωπα τις εμβληματικές μορφές των Ουάσιγκτον, Λίνκολν και Μπότσαρη.

Και μπορεί ο Νέμο να μην έφθασε ποτέ στην Κρήτη, όμως έφτασε ο Howe και η Ευρωπαϊκή μοίρα του Αμερικανικού ναυτικού, γνωστή σήμερα ως 6^ος στόλος και η βοήθειά τους προς τον Κρητικό πληθυσμό ήταν καθοριστική.

Ο Howe είχε συγκεντρώσει μεγάλα ποσά από εράνους και έφερε βοήθεια για τους πρόσφυγες κατά την Κρητική Επανάσταση. Μάλιστα, επισκέφθηκε ο ίδιος με κίνδυνο την Κρήτη όπου ίδρυσε αποθήκη τροφίμων και ιματισμού για τους πρόσφυγες.

Ο Αμερικανικός φιλελληνισμός συνέχισε να αναπτύσσεται όλον τον 19^ο και τον 20^ο αιώνα. Ενδεικτικά αναφέρουμε επιστολή του Στρατηγού και μέλους του Κογκρέσου, William Rosecrans, που ταυτίζεται το 1891 με τον ήρωα Μάρκο Μπότσαρη από το εμβληματικό ποίημα του 19^ου αιώνα του Fitz-Greene Halleck.

Ενδεικτικό είναι ότι Αμερικανοί και Ελληνοαμερικανοί φιλέλληνες εθελοντές πολέμησαν στον πόλεμο του 1912-1913 με τον Ελληνικό στρατό. Μάλιστα η σημαία του λόχου τους βρίσκεται σήμερα στο Ιστορικό Μουσείο.

Ο Howe, ο Jarvis, o Miller και εκατοντάδες άλλοι Αμερικανοί φιλέλληνες προσέφεραν πολλά στον αγώνα για την ανεξαρτησία της Ελλάδος και τους αξίζουν ιδιαίτερες τιμές.

 

Σύντομα βιογραφικά σημειώματα σημαντικών Αμερικανών φιλελλήνων

Georges Jarvis (ή «Γεώργιος Ζέρβης ο Αμερικανός», όπως υπέγραφε ο ίδιος). Γιος Αμερικανού διπλωμάτη στην Ευρώπη. Ήλθε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1822. Μέχρι το 1824 έλαβε μέρος σε 13 ναυτικές επιχειρήσεις του υδραίικου στόλου. Συνεργάστηκε με τον Λόρδο Βύρωνα, τον Μαυροκορδάτο, τον Κολοκοτρώνη (από το 1825) και τον Καραϊσκάκη (από το 1826). Στη μάχη του Φαλήρου πολέμησε στο πλευρό του Καραϊσκάκη. Οργάνωσε και χρηματοδοτούσε ομάδα 50 επίλεκτων πολεμιστών. Πολέμησε με Ελληνική ενδυμασία στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο, τραυματίστηκε πολλές φορές, πιάστηκε αιχμάλωτος από τον Ιμπραήμ και ελευθερώθηκε. Έλαβε τον βαθμό του Υποστρατήγου. Πέθανε τον Αύγουστο του 1828 στο Άργος, όπου τάφηκε με τιμές.

Ο Jonathan Peckam Miller (1796 – 1847). Στρατιωτικός. Ήλθε στην Ελλάδα το 1824 ως εκπρόσωπος των φιλελληνικών κομιτάτων των ΗΠΑ και για μία διετία πολέμησε με υποδειγματική γενναιότητα στο πλευρό των Ελλήνων φορώντας την ελληνική ενδυμασία. Η δημοσιευμένη αλληλογραφία του αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών για την επανάσταση. Έλαβε τον βαθμό του συνταγματάρχη. Υπερασπίσθηκε το Μεσολόγγι κατά την πολιορκία και περιέγραψε την έξοδο. Πολέμησε ηρωικά με τον Δ. Υψηλάντη και τον Μακρυγιάννη στην μάχη των Μύλων. Συνεργάσθηκε με τον Dr Howe για την διανομή της Αμερικανικής βοήθειας στην Ελλάδα. Πριν φύγει από την Ελλάδα, υιοθέτησε ορφανό Έλληνα, τον Lucas Miltiadis Miller, ο οποίος ήταν ο πρώτος Ελληνοαμερικανός βουλευτής στο αμερικανικό Κογκρέσο.

Edward Everett (1794 – 1865) Αμερικανός πολιτικός και ακαδημαϊκός. Ηγετική φυσιογνωμία του φιλελληνικού κινήματος στις ΗΠΑ (1821-1828). Προώθησε τη διεθνή έκκληση του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη για τον Αγώνα της ανεξαρτησίας, βάσει της οποίας εξαγγέλθηκε το περίφημο δόγμα Μονρόε το 1822. Εκλέχθηκε βουλευτής, κυβερνήτης Μασαχουσέτης, υπουργός Εσωτερικών και γερουσιαστής.