Η εξέλιξη του Φιλελληνισμού – Ένα ταξίδι μέσα από την συλλογή της ΕΕΦ

 

 

Η σανδαλίζουσα Νίκη, γλυπτό του 5ου αιώνα πχ από το θωράκιο του ναού της Απτέρου Νίκης στην Ακρόπολη. Η Νίκη αφαιρεί τα σανδάλια της για να εισέλθει με σεβασμό μέσα στον ναό.

Ο Γεώργιος Βρούτος (1843-1908) συμπλήρωσε το αρχαίο γλυπτό και απέδωσε την αρχική του ομορφιά. Το γλυπτό αυτό ανήκει στην συλλογή της ΕΕΦ.

Η ΕΕΦ επέλεξε το γλυπτό αυτό ως σύμβολο της τιμής και του σεβασμού που τρέφουμε όλοι για τους ανθρώπους αυτούς που έθεσαν τις βάσεις του Ελληνικού πολιτισμού, που τον εξέλιξαν, που τον προστάτευσαν, που αγωνίσθηκαν για τις αρχές που αυτός πρεσβεύει και που διασφαλίζουν την δυναμική του στο μέλλον.

 

Ο Φιλελληνισμός

Ο Φιλελληνισμός έκανε την εμφάνισή του πριν 3000 χρόνια και παραμένει από την Ελληνιστική και την Ρωμαϊκή περίοδο, την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό, έως και σήμερα, ένα κυρίαρχο ρεύμα που επηρεάζει διεθνώς τις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, και βέβαια την τέχνη και την διανόηση.

 

Η Αναγέννηση

Μετά από μία μακρά σκοτεινή περίοδο της ιστορίας, οι βάσεις του Ελληνικού πολιτισμού κάνουν πάλι την εμφάνισή τους κατά την Αναγέννηση, και χαράζουν νέους δρόμους για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Η Ελληνική Μυθολογία αποτελεί συνεχή πηγή έμπνευσης για πλήθος ζωγράφων από την Αναγέννηση και μετά.

Η Αφροδίτη, παντρεμένη με τον Ήφαιστο, τον απατούσε με τον Άρη, θεό του πολέμου. Η παράνομη σχέση Έρωτα και Πολέμου ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες. Όπως όμως έγραψε ο μεγάλος Αναγεννησιακός φιλόσοφος Μαρσίλιος Φικίνος: «Πάντα η Αφροδίτη κυβερνά τον Άρη και ποτέ το αντίθετο!».

Η Αφροδίτη και ο Άρης. Αρχές 17ου αιώνα, πίνακας αγνώστου Ολλανδού ζωγράφου από το περιβάλλον του Peter Paul Rubens (συλλογή ΕΕΦ).

 

Η αρχαία Ελλάδα κατακτά την Ευρωπαϊκή παιδεία

Τον 18ο αιώνα η Ευρώπη ανακαλύπτει προοδευτικά τον πλούτο και την αξία της αρχαίας Ελληνικής τέχνης.

Στα μέσα του 18ου αιώνα ο Johann Joachim  Winkelman καταγράφει την Ελληνική τέχνη και το κάλος της, παρουσιάζει τον Ελληνικό πολιτισμό και θέτει τις βάσεις για την επιστήμη της Αρχαιολογίας. Τα βιβλία του μεταφράζονται και κυκλοφορούν σε όλη την Ευρώπη.

Johann Joachim Winckelmann, «Histoire de l’art chez les anciens», Παρίσι, 1766 πρώτη έκδοση στα Γαλλικά (συλλογή ΕΕΦ).

Το ταξίδι στην Ελλάδα

Το 1778 ο αρχαιολόγος Jean-Jacques Barthelemy, εκδίδει το Ταξίδι του Νέου Αναχάρσεως στην Ελλάδα, το οποίο γίνεται ανάρπαστο. Το έργο αυτό ενθουσιάζει τον Ρήγα Φεραίο, ο οποίος το μεταφράζει, το εκδίδει στα Ελληνικά  και εμπνέεται για να σχεδιάσει την Χάρτα και να συγγράψει τον Θούριο (δύο εμβληματικά σύμβολα  που οδήγησαν στην Επανάσταση των Ελλήνων).

Voyage du Jeune Anacharsis en Grèce dans le milieu du quatrième siècle avant l’ère vulgaire, Παρίσι 1788, πρώτη έκδοση (συλλογή ΕΕΦ).

Ο νέος περιηγητισμός

Η αναζήτηση της κοιτίδας του Ελληνικού πολιτισμού έδωσε νέες διαστάσεις στον περιηγητισμό. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του Choiseul Gouffier. Το έργο του Voyage Pittorèsque de la Grèce, προβάλει ήδη από την πρώτη σελίδα, την σκλαβωμένη Ελλάδα και την προοπτική απελευθέρωσής της. Ο Choiseul Gouffier ορίζεται επικεφαλής του Ελληνόγλωσσου ξενοδοχείου, μίας μυστικής οργάνωσης στη Γαλλία που είχε στόχο να στηρίξει την απελευθέρωση της Ελλάδας. Σε αυτό συμμετέχει και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, ο οποίος το 1814 κατέφυγε στην Οδησσό μαζί με το αρχείο της οργάνωσης και τις πολύτιμες γνώσεις που είχε αποκτήσει για την λειτουργεία μυστικών οργανώσεων.

Choiseul Gouffier, Marie Gabriel Florent Auguste de, διπλωμάτης Γάλλος, Voyage pittoresque de la Grèce, Paris, J.-J. Blaise 1782 – η πρώτη σελίδα παρουσιάζει την Ελλάδα με μορφή αλυσοδεμένης σκλάβας (συλλογή ΕΕΦ).

Ο Νεοκλασικισμός

Μαζί με τον Διαφωτισμό γεννιέται ο Νεοκλασικισμός. Από τους κορυφαίους εκφραστές του, ο μεγάλος Ελληνογάλλος ποιητής Andre Chenier (1762-1794), γιός της Ελληνοκύπριας Ελισάβετ Σάντη Λουμάκη Chenier. Το φιλολογικό σαλόνι της μητέρας του στο Παρίσι είναι για πολλά χρόνια το σημείο συνάντησης της Γαλλικής διανόησης και ο καταλύτης για την σύσταση του Ελληνόγλωσσου ξενοδοχείου, της πρώτης μυστικής οργάνωσης με στόχο την απελευθέρωση της Ελλάδας.

Andre Chenier (1762-1794), «Ελεγεία», χειρόγραφο (συλλογή ΕΕΦ).

 

Η Ακρόπολη της Αθήνας και ο Παρθενών

Ο Παρθενών υπήρξε το κορυφαίο σύμβολο του Ελληνισμού. Κορυφαίο έργο της Ελληνικής αρχιτεκτονικής, αλλά και σήμα κατατεθέν της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Ήταν το πρώτο μνημείο του οποίου η έγερση αποφασίσθηκε από ελεύθερους πολίτες μέσα από μια δημοκρατική διαδικασία, στηρίζεται σε ιδιοφυείς τεχνικές και αρχιτεκτονική, ενώ καταγράφει με μοναδικής αισθητικής γλυπτά τους αγώνες των ανθρώπων και την σχέση τους με το θείο. Υπήρξε αναμφισβήτητα το μνημείο που ενέπνευσε τους περισσότερους καλλιτέχνες. Έγινε το σύμβολο του χρέους των Ευρωπαίων προς τον ελληνικό πολιτισμό και επομένως προς τους αγωνιζόμενους για την ελευθερία Έλληνες.

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του ζωγράφου P. I. Witdoeck, ο Παρθενών της Ακροπόλεως (συλλογή ΕΕΦ).

Ο Ρομαντισμός

Το φιλελληνικό ρεύμα επηρεάζει την παιδεία στην Ευρώπη και καλλιεργεί συστηματικά ελληνοκεντρικές αξίες σε πολλές γενιές νέων.

Ένας από αυτούς είναι και ο Λόρδος Βύρων, ο οποίος με εφόδιο της παιδεία του, επισκέπτεται την Ελλάδα το 1810, σε αναζήτηση των ερειπίων του αρχαίου κλασσικού πολιτισμού. Ο Λόρδος Βύρων μεταβάλλεται στον κύριο εκφραστή του Ρομαντισμού. Βασικό χαρακτηριστικό του ρομαντικού ήρωα είναι η σύγκρουση με υπέρτερες δυνάμεις για ένα ιδανικό και ιδίως την ελευθερία.

Ο Λόρδος Βύρων (George Gordon, Lord Byron, 1788-1824)
Αρχές 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου, πιθανώς Βρετανού, απεικονίζει τον Λόρδο Βύρωνα, εμπνευσμένο από το έργο του Childe Harrold’s Pilgrimage (συλλογή ΕΕΦ).

Οι Βυρωνικοί ήρωες

Οι Βυρωνικοί ήρωες αποτυπώνονται σε κάθε μορφής τέχνη. Η νύφη της Αβύδου, ο Γκιαούρης, ο Κουρσάρος, ο Δον Ζουάν, κλπ. εμφανίζονται σε πορσελάνες, πίνακες, ταπισερί, επιτραπέζια ρολόγια, κουτιά, κλπ.

Το έργο του Childe Harrold’s Pilgrimage καταγράφει τα συναισθήματα ενός νέου ανθρώπου που αντικρύζει την παρακμή του Ελληνικού πολιτισμού και θλίβεται. Το έργο , αυτό γίνεται γρήγορα διάσημο σε όλη την Ευρώπη.

“The mountains look on Marathon –
And Marathon looks on the sea;
And musing there an hour alone,
I dream’d that Greece might still be free.”

Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, ο Βυρωνικός ήρωας Don Juan (συλλογή ΕΕΦ).

Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, η νύφη της Αβύδου, από το έργο του Λόρδου Βύρωνος (συλλογή ΕΕΦ).

Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, ο Λόρδος Βύρων στα ερείπια της Ελλάδος (συλλογή ΕΕΦ).

Κουτί από παπιέ μασέ, αρχές 19ου αιώνα, ο Λόρδος Βύρων (συλλογή ΕΕΦ).

Aρχές 19ου αιώνα, ο Λόρδος Βύρων επικεφαλής αγήματος εισέρχεται στο Μεσολόγγι, πιάτο της σειράς Monterey (συλλογή ΕΕΦ).

Η νύφη της Αβύδου

Ο Βυρωνικός ήρωας Σελίμ θλιμμένος για τον απαγορευμένο έρωτά του προς την αγαπημένη του Ζουλέϊκα.

Μέσα 19ου αιώνα, πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Alexandre Marie COLIN (Paris, 1798-1875), η νύφη της Αβύδου, από το έργο του Λόρδου Βύρωνος (συλλογή ΕΕΦ).

 

Ο αγώνας των Ελλήνων για εθνική ανεξαρτησία

Το φιλελληνικό κλίμα που κυριαρχεί στην κοινή γνώμη της Ευρώπης ενισχύεται με την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων. Οι Βυρωνικοί ήρωες μετατρέπονται σταδιακά σε Έλληνες Επαναστάτες και ο φιλελληνισμός επηρεάζει κάθε μορφή τέχνης και λογοτεχνικής έκφρασης. Οι εξελίξεις στην Ελλάδα, αποτυπώνονται από μία σειρά από καλλιτέχνες στην Γαλλία.

Η ανάπαυση του αγωνιστή. Μέσα 19ου αιώνα, πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Eugene Delacroix, Έλληνας αγωνιστής σε στιγμή ανάπαυσης (συλλογή ΕΕΦ).

 

Οι πρώτες νίκες των Ελλήνων – Η απελευθέρωση των Σαλώνων

Η πολιορκία άρχισε πολύ γρήγορα, στις 27 Μαρτίου 1821. Της πολιορκίας ηγήθηκε ο κλεφταρματολός Πανουργιάς, αφού πρώτα τον ευλόγησε ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας (Έλληνας δεσπότης που πολέμησε και τελικά θυσιάστηκε για τον αγώνα). Οι Τούρκοι παραδόθηκαν σε 13 μέρες, ανήμερα το Πάσχα, 10 Απριλίου 1821. Ο Πανουργιάς τους υποσχέθηκε να τους αφήσει ελεύθερους, αν παραδώσουν τα όπλα, υπόσχεση που τήρησε.

Αρχές του 19ου αιώνα, λιθογραφία επιχρωματισμένη με το χέρι, έργο του Γάλλου ζωγράφου Louis Dupré (1789-1837), η κατάληψη του οχυρού των Σαλώνων από τον Ο Έλληνας αγωνιστής Νικολάκης Μητρόπουλος υψώνει την σημαία του Αγώνα στα Σάλωνα (συλλογή ΕΕΦ).

Κωνσταντίνος Κανάρης, ο Πυρπολητής

Το κατόρθωμα του μπουρλοτιέρη Κωνσταντή Κανάρη (1793-1877) να πυρπολήσει την Τουρκική Ναυαρχίδα στην Χίο (1822) με μια βάρκα-μπουρλότο, έκανε αίσθηση στην Δύση που τον συνέκρινε με τον Δαυίδ που σκοτώνει τον Γολιάθ.

Δεύτερο μέρος 19ου αιώνα, μπρούτζινο σύνολο του Benedetto CIVILETTI (1846-1899), οι πυρπολητές Κανάρης και Πιπίνος (συλλογή ΕΕΦ).

Δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη (1837-1907), πυρπόληση Τουρκικής Ναυαρχίδας από τον Κανάρη (συλλογή ΕΕΦ).

Ο γιος του Κανάρη στο Παρίσι

Πρόκειται για τον πρωτότοκο γιο του ένδοξου Μπουρλοτιέρη, τον Νικόλαο. Εκπαιδεύτηκε στην Γαλλία μαζί με τα παιδιά του Βασιλιά Λουδοβίκου – Φίλιππου. Ο Νικόλαος Κανάρης διετέλεσε σύμβουλος της Επικρατείας, διπλωμάτης, πληρεξούσιος και στη συνέχεια βουλευτής της Βουλής των Ελλήνων και Υπουργός Ναυτικών. Άγνωστη η ακριβής χρονιά γέννησης του, ενώ πέθανε το 1880.

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου από την Γαλλία, λόγιος διδάσκαλος εκπαιδεύει τον γιό του Κανάρη στο Παρίσι στην γεωγραφία (συλλογή ΕΕΦ).

Ο όρκος του Αγωνιστή

Αρχές του 19ου αιώνα, ο πίνακας αποδίδεται στον Γάλλο ζωγράφο Michel-Philibert Genod (1796 – 1862), με θέμα τον όρκο και την αναχώρηση νέου Έλληνα αγωνιστή (συλλογή ΕΕΦ). Ο καλλιτέχνης δίνει το μέτρο της πανεθνικής συνέγερσης των Ελλήνων με την συμμετοχή στον αγώνα όλων των ηλικιών.

Ο Φιλελληνισμός ως art de vivre

Το φιλελληνικό κίνημα κάνει σταδιακά την παρουσία του σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. Ιδρύονται φιλελληνικά κομιτάτα σε όλες τις μεγάλες πόλεις, πραγματοποιούνται έρανοι υπέρ των Ελλήνων, στρατολογούνται εθελοντές, στέλνονται όπλα στην Ελλάδα, οργανώνονται εκδηλώσεις, κυκλοφορούν μανιφέστα. Το κλίμα συμπαράστασης αυτό οδήγησε στην διάδοση του φιλελληνικού εικαστικού ρεπερτορίου σε καλλιτεχνήματα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης εντυπωσιακής ποικιλίας: ρολόγια, βάζα, φλυτζάνια, πιάτα, μπουκάλια, ακόμη και ταπετσαρίες, αναπαριστούν τα βασικά φιλελληνικά θέματα.

Αρχές 19ου αιώνα, μπρούτζινο σύνολο Έλληνα αγωνιστή με το άλογό του, μετεξέλιξη του Βυρωνικού ήρωα από το έργο ο Γκιαούρης (συλλογή ΕΕΦ).

Αρχές 19ου αιώνα, μπουκάλια που απεικονίζουν ζευγάρι Ελλήνων (συλλογή ΕΕΦ).

Αρχές 19ου αιώνα, πιάτα με θέματα από την Ελληνική Επανάσταση και αναφορά σε ονόματα Ελλήνων και Φιλελλήνων αγωνιστών (συλλογή ΕΕΦ).

Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, με Έλληνα μαχητή που υπερασπίζεται τραυματισμένο συναγωνιστή του (συλλογή ΕΕΦ).

Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, Έλληνας αγωνιστής με το άλογό του (συλλογή ΕΕΦ).

Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, με τον Κανάρη (συλλογή ΕΕΦ).

Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, Έλληνες ναυαγοί (συλλογή ΕΕΦ).

Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, Έλληνας αγωνιστής υπερασπίζεται το Μεσολόγγι (συλλογή ΕΕΦ).

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε

Οι τρεις κολώνες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε ο Φιλελληνισμός ήταν η αίσθηση χρέους προς τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό, τα φιλελεύθερα αισθήματα κατά της τυραννίας και η κοινή Χριστιανική πίστη. Πολλοί Ευρωπαίοι έβλεπαν την Επανάσταση ως αγώνα του Σταυρού ενάντια στην ημισέληνο.

Δεύτερο μέρος του 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου, πιθανώς από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο απαγχονισμός του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε (συλλογή ΕΕΦ).

Ο Σουλιώτης

Τα κατορθώματα των μεγάλων Σουλιωτών οπλαρχηγών Μάρκου Μπότσαρη και Κίτσου Τζαβέλλα, οι συνεχείς αγώνες τους για την ελευθερία, αλλά και το γεγονός ότι υπηρέτησαν στον Γαλλικό στρατό (Régiment Souliote), διέδωσαν την φήμη των Σουλιωτών στην Δυτική Ευρώπη.

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας ζωγράφου ακολούθου του Ιταλού ζωγράφου Lodovico Lipparini (1802 – 1856), Σουλιώτης αγωνιστής (συλλογή ΕΕΦ).

Οι Έλληνες φυγάδες

Όσο προχωράμε στα χρόνια του αγώνα (δεκαετία 1820), η απεικόνιση σκηνών από την δύσκολη ζωή των αγωνιζομένων Ελλήνων αποτελεί συχνό θέμα. Οι φυγάδες καταφεύγουν οικογενειακώς στα βουνά μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους.

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Βέλγου ζωγράφου Edouard Charles Dons (1798-1869) (συλλογή ΕΕΦ).

 

Ο Λουδοβίκος Α’ της Βαυαρίας, ο μεγάλος Φιλέλληνας 

Ο Φιλελληνισμός άγγιξε και ενέπνευσε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο κορυφαίος Γερμανός Φιλέλληνας ήταν ο Βασιλιάς του κρατιδίου της Βαυαρίας Λουδοβίκος Α’. Ο συγγραφέας Ζαχαρίας Παπαντωνίου έγραφε, πριν έναν αιώνα, στο βιβλίο του για τον γιό του Λουδοβίκου και πρώτο βασιλιά της Νεώτερης Ελλάδας Όθωνα, για τους τρεις διάσημους Βίτελσμπαχ: «Είχαν κατ’ εξοχήν το ρομαντικό στοιχείο – τη δύναμη να φεύγουν απ’ την εποχή τους για το παρελθόν κι απ’ την υλική ζωή για το όνειρο. Αρνήθηκαν κ’ οι τρεις να δεχθούν τη χειροπιαστή πραγματικότητα. Ο Λουδοβίκος ο Α’ για το φιλελληνισμό του, ο Όθων για το μεγαλοϊδεατισμό του κι ο Λουδοβίκος ο Β’ για τη βαγνερομανία του ξέχασαν το θρόνο, για να ζήσουν τις γιγάντιες φαντασμαγορίες της ηθικής και της τέχνης που έπλασαν».

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου, εμφανίζει τον Λουδοβίκο Α’, με την οικογένεια του να εξετάζουν τον εμβληματικό πίνακα του Γερμανού Φιλέλληνα ζωγράφου Peter Von Hess με την άφιξη του Όθωνος στο Ναύπλιο (συλλογή ΕΕΦ).

Ο Γερμανικός Φιλελληνισμός

Παράλληλα με την Γαλλία, το Φιλελληνικό κίνημα έλαβε μεγάλες διαστάσεις και στην Γερμανία. Εκτός από τον Λουδοβίκο Α’ που έγραφε ποιήματα για τον αγώνα των Ελλήνων, ο μεγάλος ρομαντικός ποιητής Βίλχελμ Μύλλερ (Wilhelm Müller), γνωστός σήμερα από τους στίχους των κύκλων τραγουδιών του Σούμπερτ «Η Ωραία Μυλωνού» και «Χειμωνιάτικο Ταξίδι», υπήρξε ίσως ο φιλέλληνας με την μεγαλύτερη επιρροή στην συνείδηση των συμπατριωτών του.

Γνωστός στην Γερμανία ως ο Μύλλερ των Ελλήνων (Der Griechen Müller), γράφει το 1820, 1823 και 1824 συλλογές «Ελληνικών» ποιημάτων με χαρακτηριστικούς τίτλους όπως «Οι Έλληνες προς τους φίλους της αρχαιότητός των», «Ο Φαναριώτης», «Η παρθένα των Αθηνών», «Η Μανιάτισσα», «Ο γέρων της Ύδρας», «Ο Ιερός Λόχος», «Τα πνεύματα των αρχαίων ηρώων κατά την ημέραν της Αναστάσεως», «Τα ερείπια των Αθηνών προς την Αγγλία» και «Η ελπίδα της Ελλάδας». Από τα ωραιότερα είναι  «Η Ελλάς και ο κόσμος»  όπου συνδέει την ελευθερία με την Ελλάδα και τον κόσμο αναφωνώντας:

«Χωρίς την ελευθερίαν τι θα ήσουν, ω! Ελλάς χωρίς εσέ τι θα ήτο ο κόσμος!»  «Ohne dieFreiheit, was wärest du Hellas? Ohne dich, Hellas, was wäre die Welt?».

Πολλοί Γερμανοί ζωγράφοι επέλεξαν Φιλελληνικά θέματα εκφράζοντας την αλληλεγγύη τους για τον αγώνα των Ελλήνων. Παράλληλα, οι Γερμανοί ζωγράφοι είναι αυτοί προέβαλαν μέσα από τα έργα τους την ηρωική διάσταση των Ελλήνων  αγωνιστών και του αγώνα τους.

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού – Ελβετού Φιλέλληνα, στρατιωτικού και ζωγράφου Carl Wilhelm Freiherr von Heideck (1788 – 1861), η Μόσχω και ο Λάμπρος Τζαβέλας (συλλογή ΕΕΦ).

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού Φιλέλληνα ζωγράφου Peter Von Hess (1792 – 1871), Φιλέλλην με Ελληνική φορεσιά κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης (συλλογή ΕΕΦ).

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού Φιλέλληνα ζωγράφου Christian Johann Georg Perlberg (1806-1884), Έλληνες αγωνιστές κατά τη διάρκεια μάχης (συλλογή ΕΕΦ).

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού Φιλέλληνα ζωγράφου Christian Johann Georg Perlberg (1806-1884), Έλληνες αγωνιστές κατά τη διάρκεια μάχης (συλλογή ΕΕΦ).

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού αρχιτέκτονα και ζωγράφου Ludwig Lange (1808 – 1868), η αρχαία αγορά στην Πλάκα της Αθήνας (συλλογή ΕΕΦ).

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού ζωγράφου και Φιλέλληνα Jacobs Paul Emil (1802 – 1866), λεηλασία και αρπαγή (συλλογή ΕΕΦ).

Πρώτο μέρος 19ου αιώνα, πιάτα με φιλελληνικό περιεχόμενο Γερμανικής παραγωγής, παρουσιάζουν σκηνές από την Ελληνική Επανάσταση (συλλογή ΕΕΦ).

Αρχές του 19ου αιώνα, πίπα Γερμανικής προέλευσης, παρουσιάζει τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Ιερό Λόχο (συλλογή ΕΕΦ).

Η Έξοδος του Μεσολογγίου

Η ηρωική αντίσταση των Ελλήνων στο Μεσολόγγι και η Έξοδος των ελεύθερων πολιορκημένων, συγκλόνισε την Ευρώπη, ιδιαίτερα και εξαιτίας της δημοσιότητας που έλαβε το γεγονός λόγω της παρουσίας σε αυτό και του θανάτου του Λόρδου Βύρωνος. Μετά το Μεσολόγγι ο Φιλελληνισμός έλαβε διστάσεις χιονοστιβάδας.

Έξοδος της φρουράς του Μεσολογγίου, 10/22 Απριλίου 1826. Τω Μεγαλειοτάτω Βασιλεί της Ελλάδος Όθωνι τω Αω ευσεβάστως ανατίθησιν Θεόδωρος Π. Βρυζάκης, (Παρίσι, Lemercier, 1856), λιθογραφία χαραγμένη από τον A. Charpentier με βάση το έργο του Βρυζάκη (συλλογή ΕΕΦ).

Πολλοί συνθέτες έγραψαν Φιλελληνικά μουσικά έργα που παρουσιάζονταν με σκοπό την διενέργεια εράνων για την συλλογή χρημάτων που στέλνονταν στους Έλληνες.

Ο Μπερλιόζ με το έργο του La Revolution Grècque (μπορείτε να το παρακολουθήσετε εδώ ) και ο Ροσσίνι με το έργο του Le Siège de Corinthe (μπορείτε να το παρακολουθήσετε εδώ ) ήταν οι διασημότεροι.

Εδώ ο Louis Ferdinand Hérold, γνωστός από το μπαλέτο «Η κακοφυλαγμένη κόρη» συνέθεσε μουσική για το ηρωικό δράμα «Η Τελευταία Μέρα του Μεσολογγίου» (Le Dernier Jour de Missolonghi), drame héroïque en trois actes, en vers, avec des chants. Musique de Hérold, Paris, Barba, 1828 (συλλογή ΕΕΦ).

L’Echo de Navarin, romance hellénique paroles de A. Jarry, Bataille de Navarin : fantaisie brillante pour piano-forte par J. Payer (συλλογή ΕΕΦ).

Ο θάνατος του Καραϊσκάκη

Ο «γιος της καλογριάς», Γεώργιος Καραϊσκάκης (1782-1827), υπήρξε μαζί με τον Κολοκοτρώνη, ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες της Επανάστασης. Συμμετείχε σε αναρίθμητες μάχες και χτυπήθηκε θανάσιμα στην μάχη του Φαλήρου στις 22 Απριλίου 1827. Πέθανε τα ξημερώματα της επόμενης μέρας, περιβαλλόμενος από τους συναγωνιστές του.

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Ιταλού ζωγράφου A. De Feoli, θάνατος Έλληνα αγωνιστή, πιθανώς του Καραϊσκάκη (συλλογή ΕΕΦ).

Η ναυμαχία στο Ναβαρίνο

Η Ναυμαχία στον κόλπο του Ναβαρίνου (Οκτώβριος1827), όπου οι συνδυασμένοι στόλοι της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας με Ναυάρχους τους Κόδριγκτον, Δεριγνύ και Χέϋδεν, κατέστρεψαν τον Οθωμανικό στόλο, υπήρξε το καθοριστικό πολεμικό γεγονός που οδήγησε στην Ανεξαρτησία της Ελλάδος σε εφαρμογή της Συνθήκης του Λονδίνου. Στην Ευρώπη η είδηση της νίκης των χριστιανικών δυνάμεων θύμισε την Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571) και εορτάσθηκε σε όλες τις μεγάλες πόλεις στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου ήταν η τελευταία μεγάλη ναυτική μάχη που διεξήχθη αποκλειστικά με ιστιοφόρα πλοία.

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Βρετανού ζωγράφου John Christian Schetky (1778-1874), με θέμα την ναυμαχία στον Ναβαρίνο (συλλογή ΕΕΦ).

Οι Φιλέλληνες 

Εκατοντάδες Φιλέλληνες εθελοντές έλαβαν μέρος στους αγώνες των Ελλήνων και στάθηκαν στο πλευρό τους σε όλες τις κρίσιμες στιγμές της Επανάστασης. Πολλοί από αυτούς έγραψαν ιστορία σε διεθνές επίπεδο.

Το πρώτο ατμόπλοιο στην ιστορία που συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις, ήταν η Καρτερία του Ελληνικού στόλου, με πλοίαρχο τον μεγάλο Φιλέλληνα Frank Abney Hastings (1794 – 1828), ο οποίος είχε μάλιστα χρηματοδοτήσει τον εξοπλισμό της. Η πιο σημαντική επιτυχία του Hastings και της Καρτερίας ήταν στην Ναυμαχία της Αγκάλης (κόλπος Ιτέας) στις 17 Σεπτεμβρίου 1827, όπου η Καρτερία βύθισε την τουρκική ναυαρχίδα και κατάστρεψε 9 εχθρικά πλοία.

Προσωπογραφία του μεγάλου Βρετανού Φιλέλληνα Φρανκ Άμπνεϊ Χέιστινγκς (1794 – 1828), την σχεδίασε ο Γερμανός Φιλέλληνας
Karl Krazeisen (1794-1878) (συλλογή ΕΕΦ).

Το σκλαβοπάζαρο

Ο φιλελληνισμός συνέχισε και μετά την σύσταση του πρώτου Ελληνικού κράτους. Δίνει το παρόν στην τέχνη, χρηματοδοτεί αποστολές βοήθειας προς την Ελλάδα και ενθαρρύνει πολλές πρωτοβουλίες υπέρ των Ελλήνων. Μία από αυτές έχει να κάνει με την αγορά Ελλήνων που είχαν πουληθεί ως σκλάβοι στα σκλαβοπάζαρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ένας μεγάλος αριθμός σκλάβων εξαγοράζεται και απελευθερώνεται μετά το τέλος της Επανάστασης. Το δράμα αυτών αποτυπώθηκε στην τέχνη με πολλούς τρόπους.

Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού ζωγράφου και Φιλέλληνα Paul Emil Jacobs (1802 – 1866), σκηνή από εμπόριο Ελλήνων σκλάβων (συλλογή ΕΕΦ).

Δεύτερο μέρος 19ου αιώνα, γλυπτό από μάρμαρο του Ιταλού Antonio Rossetti (1819 – 1870), η Ελληνίδα σκλάβα (συλλογή ΕΕΦ).

 

Το Κρητικό  μαχαίρι – Ένα εμβληματικό αντικείμενο δώρο τιμής σε έναν μεγάλο Φιλέλληνα

Ο Φιλελληνισμός όμως συνέχισε να κάνει αισθητή την παρουσία του και για όλον τον 19ο και ακόμη και τον 20ο αιώνα, και η συμβολή του ήταν πάντα κρίσιμη και καθοριστική για την απελευθέρωση της Ελλάδας

Μάλιστα πολλοί Φιλέλληνες της περιόδου του 1821 επέστρεψαν στην Ελλάδα όταν αυτή τους χρειάσθηκε πάλι. Όπως ο μεγάλος Αμερικανός Φιλέλληνας ιατρός και ανθρωπιστής Σαμουήλ Χάου, ο οποίος ήρθε για δεύτερη φορά στην Ελλάδα το 1866 – 67 με ενισχύσεις υπέρ των προσφύγων από την Κρήτη, κατά την Κρητική Επανάσταση.

Κρητικό μαχαίρι 19ου αιώνα, δώρο των Κρητικών στον Αμερικανό φιλέλληνα Dr. Samuel Howe (συλλογή ΕΕΦ).

Το σπαθί του Garibaldi

Ο Φιλελληνισμός συνεχίσθηκε για  όλον τον 19ο αιώνα, αλλά και τον 20ο. Για παράδειγμα, στον ανεπιτυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 συμμετείχε ο Ιταλός φιλέλληνας Ricciotti Garibaldi, επικεφαλής ενός σώματος Γαριβαλδινών ερυθρο-χιτώνων, οι οποίοι πολέμησαν γενναία.

Το σώμα αυτό επανήλθε όμως στην Ελλάδα και πολέμησε και πάλι στο πλευρό των Ελλήνων και στον πόλεμο του 1912 – 1913 που οδήγησε στην πλήρη απελευθέρωση της χώρας.

Σπαθί που δώρισαν Γάλλοι στον Ιταλό Ricciotti Garibaldi, όταν αυτός πολέμησε με το μέρος των Γάλλων στον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο το 1870 – 1871 (συλλογή ΕΕΦ).

 

Ο ευγενής ήρωας μουσικός συνθέτης Κλέμεντ Χάρρις

Το 1897 έρχεται στην Ελλάδα ο Βρετανός συνθέτης και Φιλέλληνας Clement Harris, ο οποίος πολέμησε ηρωικά και πέθανε για την ανεξαρτησία της Ελλάδας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 στα Πέντε πηγάδια στην Άρτα. Τάφηκε στην Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου στην Αθήνα.

Xειρόγραφη επιστολή συγγενούς του Clement Harris προς φίλους του στην Αγγλία, με την οποία τους ενημερώνει ότι αυτός «σκοτώθηκε στα Πέντε Πηγάδια στις 23 Απριλίου 1897, αγωνιζόμενος για τα δίκαια της Ελλάδας» (συλλογή ΕΕΦ).

Ο όρκος του Λόρδου Βύρωνα στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη στο Μεσολόγγι, ακολούθου του Ιταλού ζωγράφου Lodovico Lipparini (1802 – 1856), λάδι σε ξύλο, 19ος αιώνας (συλλογή ΕΕΦ).

 

Ο Φιλελληνισμός παραμένει μέχρι και σήμερα ένα σημαντικό πολιτιστικό, πολιτικό, κοινωνικό, φιλοσοφικό και λογοτεχνικό ρεύμα.

Ο Φιλελληνισμός διαπνέει τα εκπαιδευτικά και ακαδημαϊκά προγράμματα σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες, και οι αξίες στις οποίες στηρίζεται αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους του πολιτισμένου κόσμου.

Το ταξίδι στην Ελλάδα και το προσκύνημα στην Ακρόπολη των Αθηνών και τους άλλους εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Ελλάδα, προκαλούν στον σύγχρονο ελεύθερο άνθρωπο τα ίδια συναισθήματα με αυτά που προκαλούσαν στον Λόρδο Βύρωνα πριν από 200 χρόνια.

Η Εταιρεία για τον Ελληνισμό και Φιλελληνισμό στηρίζει την καλλιέργεια αυτού του πνεύματος διεθνώς, με έργα και πράξεις.

/by

Pierre-Antoine Lebrun, Γάλλος ποιητής, συγγραφέας και πολιτικός, φλογερός Φιλέλληνας

 

 

Ο Pierre-Antoine Lebrun (Πιερ-Αντουάν Λεμπρέν) γεννήθηκε στο Παρίσι στις 29 Νοεμβρίου 1785 και πέθανε στην γενέτειρά του στις 27 Μάϊου 1873. Ήταν ένας σημαντικός ποιητής και συγγραφέας του 19ου αιώνα της σχολής του ρομαντισμού.

Σπούδασε στο στρατιωτικό κολέγιο του Saint-Cyr. Ξεκίνησε την καριέρα του με την συγγραφή έργων που εξυμνούσαν την πρώτη αυτοκρατορία. Μάλιστα το πρώτο του έργο «Ωδή  στην μεγάλη στρατιά» (Ode à la grande armée – 1805), τράβηξε την προσοχή του Μεγάλου Ναπολέοντος που του προσέφερε μία μηνιαία αμοιβή από το δημόσιο. Στη συνέχεια συνέγραψε διάφορα έργα: Ulysse (1814), Marie Stuart (1820), Le Cid d’Andalousie (1825). Μάλιστα το έργο του Marie Stuart (το οποίο εμπνεύσθηκε από την γοητεία και επιρροή που ασκούσαν σε αυτόν τα έργα του Φρήντριχ Σίλλερ) χαρακτηρίσθηκε ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά έργα του Ρομαντισμού. Το 1822 δημοσίευσε ένα έργο για τον θάνατο του Ναπολέοντα, που του κόστισε την αμοιβή που ελάμβανε. Ήταν φίλος πολλών προσωπικοτήτων από τον χώρο της διανόησης όπως τον Honore de Balzac, τον Victor Hugo, τον Sainte-Beuve, κλπ.

Ο Lebrun ταξίδευσε στην Ελλάδα πριν από την Ελληνική Επανάσταση, το 1820 με το πλοίο «Θεμιστοκλής». Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του άκουσε για πρώτη φορά τον Θούριο του Ρήγα Φεραίου. Με κυβερνήτη τον Τομπάζη, το πλοίο αυτό κήρυξε το 1821 την Επανάσταση στα περισσότερα ελληνικά νησιά. Στο πλοίο αυτό υπηρέτησαν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης και πολλοί φιλέλληνες, όπως ο Αμερικανός George Jarvis.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ελλάδα, καταγράφει τις εντυπώσεις του και τις εμπειρίες του. Με το υλικό αυτό ετοιμάζει ένα από σημαντικότερα του έργα, το οποίο εκδίδεται το 1828 στο Παρίσι. Πρόκειται για ένα μεγάλο ποίημα με τίτλο Le voyage de Grèce (Το ταξίδι της Ελλάδας).

Στον πρόλογο του έργου του περιγράφει τρεις κατηγορίες Ελλήνων που γνώρισε στην προεπαναστατική Ελλάδα: τους ορεσίβιους που μέχρι ενός σημείου είχαν διατηρήσει την ανεξαρτησία τους, τους θαλασσινούς που σκέφτονταν να την επανακτήσουν, και τους κατοίκους των κάμπων και των πόλεων που έμοιαζαν να μη μπορούν πλέον να την ονειρευθούν, γιατί είχαν εξοικειωθεί απόλυτα με την ιδέα της σκλαβιάς.

Ο Lebrun παρουσιάζει στον πρόλογό του, που συνέταξε στο τέλος της Επανάστασης, όσα βίωσε και είδε, ενώ αναφέρεται με λεπτομέρειες και στη Ναυμαχία στο Ναβαρίνο.

Για όλη την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ο Lebrun υπήρξε υποστηρικτής των δικαίων της Ελλάδας.

Pierre-Antoine Lebrun, Le Voyage de Grèce, Paris & Leipzig: Ponthieu etc Cie., 1828 (Συλλογή ΕΕΦ).

Ο Lebrun, χάρη στο έργο του Le Voyage de Grèce εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1828, και το 1831 ορίσθηκε διευθυντής της Imprimerie Royale στην Γαλλία, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1848. Από το 1839 έως το 1848 ήταν μέλος του Συμβουλίου της Επικρατείας και το 1853 εξελέγη γερουσιαστής.

Χειρόγραφη επιστολή του Pierre-Antoine Lebrun (Συλλογή ΕΕΦ).

Η Γαλλία τον τίμησε το 1836 με το παράσημο του Ιππότη της Λεγεώνος της Τιμής, το 1839 με τίτλο ευγενείας, και το 1861 με το παράσημο του Grand Officier της Λεγεώνος της Τιμής. Το 1844 τιμήθηκε και από την Ακαδημία Επιστημών της Βαυαρίας.

 

Pierre–Antoine Lebrun, Le Voyage de Grèce, «Το ταξίδι της Ελλάδας»

Η Λητώ Σεϊζάνη έχει μεταφράσει χαρακτηριστικά τμήματα του έργου του Pierre-Antoine Lebrun, «Το ταξίδι της Ελλάδας», και αναφέρεται στον γεμάτο συναίσθημα ποιητή:

«Με την ηρωική Ελλάδα, με την Ελλάδα της Ευρώπης, ανέμιξα συχνά αυτήν που θα μπορούσα ν’ αποκαλέσω δική μου, αυτήν που αποτελείται από τόπους που είδα, από ανθρώπους που γνώρισα, από χαρές που δοκίμασα».

Και η Λητώ Σεϊζάνη αναφέρει: «Όσο για το ποίημα αυτό καθ’ εαυτό; Από τους στίχους του παρελαύνουν όλοι οι ήρωες της Επαναστάσεως, αναρίθμητοι όσοι και οι τόποι των μαχών. Οι στίχοι του Lebrun έχουν ιδιαίτερη σημασία, επαναλαμβάνω, καθώς γράφτηκαν την εποχή που συνέβαιναν τα μεγάλα γεγονότα, αποτελούν ουσιαστικά μια ζωντανή αποτύπωσή τους την ίδια στιγμή, σε λογοτεχνική μορφή.

Εκστασιασμένος ο Lebrun βλέπει για πρώτη φορά την Ελλάδα αληθινή μπροστά του και δεν μπορεί να κρύψει τον ενθουσιασμό του:

«Η Σπάρτη ήταν εκεί, κρυμμένη. Κι εγώ, ψηλά από το κατάρτι
Προς εκείνην, προς τα βουνά της φέρνοντας τα μάτια μου γοργά
Έριχνα βλέμματα προσηλωμένα, τεταμένα, διψασμένα
Την έψαχνα παντού, χαμηλόφωνα έλεγα τ’όνομά της
Γελούσα, έκλαιγα. Η ελευθερία, η δόξα
Ο Λεωνίδας, η Ελένη, κι ο μύθος κι η ιστορία
Η Ελλάδα με τις τέχνες της, με τους σοφούς, τους ήρωές της
Όλη μπροστά μου ανέβαινε στον ορίζοντα των κυμάτων.
Κι έβλεπα την Ελλάδα και δεν τολμούσα να το πιστέψω!
Κι όσο πιο πολύ την ένοιωθα να πλησιάζει…
Σε μια τέτοια στιγμή άλλος θα έχανε τη μνήμη του!
Ω καρδιά μου, πώς χτυπάς στη θύμηση αυτή και μόνο!
Καθώς ετοιμάζεται να πατήσει το πόδι του στη στεριά, σκέφτεται:
Είμαι Έλληνας κι εγώ όπως κι αυτοί
Ναι, είναι η πατρίδα μου
Ναι, σαν κι εκείνους επιστρέφω στην αγαπημένη ακτή,
Ξέρω όλους τους δρόμους, γνωρίζω όλα τα ονόματα.»
(μετάφραση Λητώ Σεϊζάνη)

 

Και όπως τονίζει η Λητώ Σεϊζάνη (litoseizani.com) «Διακόσια χρόνια μετά, οι στίχοι του φαντάζουν σαν να γράφτηκαν σήμερα. Τέτοιες είναι οι δυνάμεις της αληθινής αγάπης, της καρδιάς που πάλλεται στη θέα ενός ανθρώπου ή ενός τόπου. Και τέτοια είναι η αγάπη που μπορεί να γεννήσει η Ελλάδα σε δικούς της και σε ξένους».

 

Ακολουθεί άλλο ένα απόσπασμα από «το ταξίδι της Ελλάδας» (μετάφραση: Λητώ Σεϊζάνη)».

«Νά’τοι οι ήρωες
Νά’τοι οι ήρωες, νά’τοι οι άξιοι γιοί!
Μπότσαρη! Πίστεψαν οι τριακόσιοι πως τον αρχηγό τους ξαναβρήκαν
Γέρο Κολοκοτρώνη, ωραίε Μαυρομιχάλη,
Με το αετίσιο μάτι Οδυσσέα, και με πέταγμα εξίσου γρήγορο
Τζαβέλλα, Νικήτα, Μήτσο, ράτσα ατρόμητη
Έρχεστε σεις γι’αυτό βλέπω τους Οθωμανούς νά’χουν χλομιάσει
Στο Αρχιπέλαγος είδα να τρέπεται τεράστιος στόλος σε φυγή
Νά’ναι άραγε, ω Κανάρη, τα μπουρλότα σου που προχωρούν

Θρίαμβος! Βιαστείτε κατορθώματα ηρωικά
Βιαστείτε ευτυχισμένοι καιροί να σας υμνήσει η φωνή μου
Κάντε να λάμψει η ώρα που, επιτέλους, η Ελλάδα ελεύθερη
Με τον ήλιο της, χαρούμενο, να μοιράζεται την ευθυμία
Στον ίσκιο του σταυρού θα πάει στεφανωμένη να καθίσει.
…
Λαοί, σώστε έναν λαό που δεν του πρέπει η σκλαβιά
Που με κινδύνους τρομερούς το θάρρος του τα βάζει.
Μόνον θα τον αφήσετε ενάντια σε τόσους δημίους;
Χωρίς, αλλοίμονο, ομοψυχία, αφού δεν έχει ηγέτη
Δεν έχει όπλα, ούτε θησαυρούς. Μην έχει οπλοστάσιο;
Έχει μολύβι, σίδερο, έχει μουσκέτα, έχει μπαρούτι;
Μήπως έχει ψωμί; Ο αγώνας του ίσως να είναι και δικός σας.»

 

O Pierre-Antoine Lebrun αναφέρει και ένα «ανάθεμα» κοντά στην Πάτρα, έναν τόπο μ’έναν σωρό από πέτρες. Γράφει:

«Εκεί κάθε Έλλην που περνά, από αδυναμία εξοργισμένος,
Ρίχνει και από μια, και υπόσχεται να εκδικηθεί έναν Τούρκο
Κάθε πέτρα είναι μια ευχή, κάθε πέτρα μια κατάρα
Κι αντιπροσωπεύει ένα ξίφος, και σχεδιάζει έναν θάνατο.
Το ανάθεμα μεγαλώνει, και η πεδιάδα γεμίζει».

/by

Αύγουστος Μαξιμιλιανός Myhrberg (1797–1867): Σουηδός-Φινλανδός Φιλέλληνας, συμμετείχε σε πολλές μάχες κατά τη διάρκεια του αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, Διοικητής του Φρουρίου στο Παλαμήδι και εξιδανικευμένη φιγούρα – πρότυπο μαχητή ελευθερίας στη Σκανδιναβία

 

Αύγουστος Μαξιμιλιανός Myhrberg (λιθογραφία, δεκαετία 1850)

 

Ο Αύγουστος Μαξιμιλιανός Myhrberg ήταν ένας από τους δύο φιλέλληνες που γεννήθηκαν στη Φινλανδία. Γεννήθηκε το 1797 στο Raahe, μια πόλη στη δυτική ακτή της Φινλανδίας. Τα επίσημα έγγραφα αναφέρονται συχνά σε αυτόν ως Σουηδό, αλλά ο θρύλος της ζωής του, ειδικά σε σχέση με τον φιλελληνισμό, συνδέθηκε με την εθνική αφύπνιση της Φινλανδίας, ιδιαίτερα κατά το τελευταίο μέρος του δέκατου ένατου αιώνα.

Αφού φοίτησε στο τοπικό δημοτικό σχολείο της Φινλανδίας, ο Myhrberg στάλθηκε στην Ουψάλα της Σουηδίας, πρώτα σε οικοτροφείο και στη συνέχεια, τον Ιούνιο του 1815, για να εγγραφεί στο πανεπιστήμιο. Μαθαίνουμε, χάρη στη μητέρα του Χριστίνα, ότι αγαπούσε την ιστορία και ότι γνώριζε την αρχαία ελληνική μυθολογία. Το 1820 άφησε πίσω του τις ακαδημαϊκές σπουδές του για να ολοκληρώσει μια γενική στρατιωτική θητεία στη Σουηδία, προκειμένου να εκπληρώσει την επιθυμία του να γίνει στρατιώτης.

Έφυγε από τη Σουηδία το 1823 για να ξεκινήσει μια καριέρα ως μαχητής της ελευθερίας που διήρκεσε περισσότερο από μια δεκαετία. Το όνειρό του να γίνει μαχητής της ελευθερίας θα μπορούσε να αντηχεί τον θαυμασμό του Myhrberg για τον Ναπολέοντα και ίσως πυροδοτήθηκε από τις ειδήσεις για τις επαναστάσεις στη Νότια Αμερική, την Ισπανία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Τα κίνητρα πίσω από την απόφαση του Myhrberg να ενταχθεί στον Ελληνικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, ήταν ένας συνδυασμός ιδεαλισμού και νεανικής επιθυμίας για περιπέτεια, αν και είναι δύσκολο να συγκεντρωθούν οι πραγματικοί λόγοι από την μεταγενέστερη βιογραφική αφήγηση που συχνά ήταν επιρρεπής στην εξιδανίκευση των ιστορικών λόγων για χάριν άλλων ιδεών, συνδεδεμένων με τις περιστάσεις. Ωστόσο, είναι δυνατόν να ακολουθήσουμε το μονοπάτι του στρατιώτη Myhrberg και την πορεία του προς την Ελλάδα, μέσω της Ισπανίας και της Γαλλίας, υπό το φως του αρχειακού υλικού και να μελετήσουμε τη φιλελληνική του σταδιοδρομία στην Ελλάδα από το 1825 έως το 1831 (αν και το ιστορικό αρχείο δεν συμφωνεί πάντα με αυτά που λέγονται στον ηρωποιημένο «μύθο» για τη ζωή του μαχητή της ελευθερίας).

Ο Myhrberg προσλήφθηκε στη Μασσαλία στο ιππικό του Γάλλου συνταγματάρχη και Φιλέλληνα Charles Fabvier ως στρατιώτης και ξεκίνησε τη φιλελληνική του δράση στην Ελλάδα το 1825 στο ιππικό του συνταγματάρχη Regnault de St. Jean d’Angely. Τα επόμενα έξι χρόνια που πέρασε ο Myhrberg στην Ελλάδα, ανέβηκε στην ιεραρχία, υπηρέτησε ως υπασπιστής του Fabvier, του στρατηγού Thomas Gordon, του συνταγματάρχη Karl Wilhelm von Heideck και κατέληξε να κατέχει την θέση του Διοικητή του φρουρίου στο Παλαμήδι, στο Ναύπλιο για ενάμισι χρόνο (1829-31).

Συμμετείχε στις ακόλουθες μάχες και εκστρατείες:

– στην Εύβοια (1826),

– στο Χαϊδάρι (1826 και 1827) για να ανακουφίσει την πολιορκημένη Αθήνα, όπου και τραυματίστηκε,

– στο Cape Colias (για το οποίο άφησε έναν απολογισμό από πρώτο χέρι, στα αρχεία BSA Finlay στην Αθήνα),

– στην χερσαία επιχείρηση του Φαλήρου (1827), και

– στην εκστρατεία στην Χίο (1827-28).

Επιπλέον, σύμφωνα με τον θρύλο που έχει καλλιεργηθεί για την ζωή του, ο Myhrberg λέγεται ότι ήταν παρών στο Μεσολόγγι, όπου φρουρούσε την μπροστινή πόρτα του Λόρδου Βύρωνος, όταν αυτός πέθανε τον Απρίλιο του 1824 και στην Ακρόπολη της Αθήνας κατά την πολιορκία της το 1826-27. Τα δύο αυτά επεισόδια αποτελούν μέρος της θρυλικής βιογραφίας του Myhrberg. Οι βιβλιογραφικές αυτές λεπτομέρειες είναι ιστορικά αδύνατες, όμως είναι ιστοριογραφικά σημαντικές. Το 1829 ο Κυβερνήτης Καποδίστριας διόρισε τον Myhrberg διοικητή του φρουρίου στο Παλαμήδι του Ναυπλίου.

Επιστολή διορισμού του Myhrberg στη θέση του Διοικητή του Παλαμηδίου υπογεγραμμένη εξ ονόματος του Κυβερνήτη Καποδίστρια από τον στρατηγό Πίζα (Εθνικά Αρχεία της Σουηδίας: Maximilian Myhrberg).

Το 1831, ο Myhrberg αποχώρησε από την Ελλάδα και σχεδίαζε να προσφερθεί εθελοντικά ως μαχητής της ελευθερίας στην εξέγερση της Πολωνίας εναντίον της Ρωσίας. Το αν συμμετείχε στον πολωνικό αγώνα είναι αβέβαιο, αν και έχουμε πολλές ιστορίες ηρωοποίησης για τις πράξεις του στην Πολωνία και τη Γαλλία, όπου ο Myhrberg φαίνεται να έχει περάσει ένα σημαντικό μέρος από τη δεκαετία του 1830 μετά τη φιλελληνική του σταδιοδρομία. Το 1834 ο Myhrberg παρασημοφορήθηκε από τον Βασιλέα Όθωνα με τον Σταυρό του Σωτήρος (Ιστορικά Αρχεία του Υπουργείου Εξωτερικών, Αθήνα 42.113 με ημερομηνία Αθήνα 15/27 Μαρτίου 1835). Ο Βασιλέας της Σουηδίας τον όρισε Ταγματάρχη, και το 1842 και του έδωσε τον τίτλο του Ιππότη (Knight of the Order of the Swords). Από το καλοκαίρι του 1843, ο Myhrberg πέρασε σχεδόν πέντε χρόνια ως γραμματέας του τοπικού Συμβουλίου στο νησί του Αγίου Βαρθολομαίου στις Δυτικές Ινδίες, ένα νησί που αποτελούσε σουηδική αποικία και ελεύθερο λιμάνι μέχρι το 1878. Ο Myhrberg πέθανε στη Στοκχόλμη στις 31 Μαρτίου 1867 και το σουηδικό κράτος του προσέφερε μία επίσημη ταφή, με πλήρεις στρατιωτικές τιμές στο νεκροταφείο της Εκκλησίας Johannes στην κεντρική Στοκχόλμη.

Ένας πλούτος διαφόρων τύπων πρωτογενών πηγών μας παρέχει γνώσεις σχετικά με τον Φιλέλληνα Myhrberg. Αρχειακό υλικό με πολλές επιστολές αλληλογραφίας, συμπεριλαμβανομένων πολλών συστατικών επιστολών από τους ανωτέρους του, βρίσκονται κατατεθειμένα σε αρχεία στη Σουηδία, τη Φινλανδία, την Ελλάδα και τη Γαλλία. Παρέχουν κυρίως ιστορικά στοιχεία για τον Myhrberg, ανεξάρτητα από το ότι το διατηρημένο υλικό που γράφτηκε από τον ίδιο τον Myhrberg είναι λιγοστό. Άφησε τέσσερεις διαφορετικές μαρτυρίες για τη ζωή του, αλλά ακόμη και εντός και μεταξύ των μαρτυριών αυτών, υπάρχουν αντικρουόμενες και μη συμβατές πληροφορίες, ιδιαίτερα σε σύγκριση με την επίσημη ελληνική μαρτυρία.

Αυτή πιθανότατα του παρασχέθηκε λίγο πριν φύγει από τη χώρα το 1831 ή του την έστειλαν αργότερα μαζί με, για παράδειγμα, το παράσημο του Σταυρού του Σωτήρος, και τα σχετικά πιστοποιητικά (Σουηδικά Εθνικά Αρχεία, Στοκχόλμη: Maximilian Myhrberg).

Ελληνική μαρτυρία για τη φιλελληνική σταδιοδρομία του Myhrberg στην Ελλάδα
(Σουηδικά Εθνικά Αρχεία: Maximilian Myhrberg)

Ένας μεγάλος αριθμός άρθρων από εφημερίδες από τον φινλανδικό και σουηδικό τύπο από τη δεκαετία του 1820 έως σήμερα, αφηγείται κυρίως τα κατορθώματα του θρυλικού Myhrberg. Τα περισσότερα από αυτά γράφτηκαν αμέσως μετά το θάνατό του και ως εκ τούτου συμβάλλουν στην καλλιέργεια του προσωπικού αφηγήματος. Υπάρχει μια σειρά σχετικά πρώιμων αναφορών στον σημαντικό αυτό Φιλέλληνα, από ανθρώπους που τον γνώριζαν από πρώτο χέρι. Μέχρι το τελευταίο μέρος του 19ου αιώνα, οι πρώτες ξεχωριστές βιογραφίες για τη ζωή του Myhrberg γράφτηκαν στη Φινλανδία και τη Σουηδία. Εκτός από αυτές, υπάρχουν ιστορίες περιπέτειας (ιδιαίτερα «για αγόρια»), κάποια επική ποίηση και ακόμη και ένα πρόσφατο μυθιστόρημα.

Εξώφυλλο των «ιστοριών περιπέτειας για αγόρια», Arvid Lydecken Murad Bey «Raahen poika». Suomalaisen vapaustaistelijan seikkailuja Kreikassa (1935) (Murad Bey «Το αγόρι από το Raahe». Περιπέτειες του Φινλανδού Φιλέλληνα Μαχητή στην Ελλάδα)

Μεταξύ των συγγραφέων των διαφορετικών κειμένων σχετικά με τον Myhrberg, έχουμε μια σειρά από τα πλέον εξέχοντα πρόσωπα στην ιστορία της Φινλανδίας. Για παράδειγμα, ο εθνικός φιλόσοφος J.V. Snellman, ο ποιητής Johan Ludwig Runeberg, ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Zacharias Topelius (ο οποίος έγραψε τη γνωστή ιστορία «Ένα αγόρι από το Raahe»), και ο ποιητής και πολιτιστική φιγούρα Fredrik Cygnaeus.

Η ηρωική φήμη του Myhrberg αναπτύχθηκε μέσω των λιγότερο τυπικών πρακτικών της κοινωνικής, πολιτιστικής και πολιτικής ζωής, της αφήγησης ιστοριών, διαδόσεων, των ειδήσεων και της κυκλοφορίας λογοτεχνίας σχετικά με τις περιπέτειες του στις εφημερίδες. Οι ηρωιοποιημένες βιογραφίες του Myhrberg εμφανίζονται σε πιο κωδικοποιημένη μορφή στις νεκρολογίες του, στην κρατική κηδεία που έλαβε χώρα και αργότερα σε ομιλίες που δόθηκαν προς τιμήν του.

Τέλος, η ζωή του Myhrberg, περισσότερο ή λιγότερο θρυλική και μυθική, χρησιμοποιήθηκε συνεχώς για την διαφώτιση του κοινού, όπου οι δράσεις του και η εξιδανικευμένη persona του, υιοθετήθηκαν ως πρότυπο για έναν ηθικά σωστό, ανιδιοτελή και ευγενή τρόπο ζωής, ιδίως στη διαδικασία οικοδόμησης ενός εθνικού μύθου. Με αυτόν τον τρόπο ο μύθος της ζωής του, ειδικά σε σχέση με τον φιλελληνισμό, συνδέθηκε με την εθνική αφύπνιση της Φινλανδίας, ιδιαίτερα κατά το τελευταίο μέρος του 19ου αιώνα. Ο Myhrberg έγινε, πράγματι, μια από τις πιο θρυλικές προσωπικότητες της πρώιμης σύγχρονης φινλανδικής ιστορίας.

Η επίσημη δημόσια κηδεία του Myhrberg στις 6 Απριλίου 1867, Στοκχόλμη, εξώφυλλο του Ny Illustrerad Tidning, 20 Απριλίου 1867.

Ο τάφος του Myhrberg στο νεκροταφείο της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη στη Στοκχόλμη.

 

Petra Pakkanen

 

Προσθήκη της ΕΕΦ:

Η ΕΕΦ έχει στο αρχείο της μια πολύ σημαντική συστατική επιστολή, που έδωσε ο Φιλέλληνας στρατηγός Charles Nicolas Fabvier, στον Αύγουστο Μαξιμιλιανό Myhrberg. Με την επιστολή του, ο στρατηγός Fabvier τον αναφέρει ως «intrépide et un homme de premier rang» («άφοβο και άνδρα πρώτης τάξης»). Δηλώνει επίσης: «Le soussigné déclare que Mr. Myrberg, suédois, a servi sous mes ordres en Grèce avec [.] une bravoure et un désintéressement digne des plus grandes éloges, qu’ayant voulu dès son arrivée en 1824 donner le noble et utile exemple de s’enrôler comme simple Cavalier il acquit tous les grades jusqu’à celui de Capitaine par son seul mérite, enfin que tous les étrangers qui ont servi sous mes Ordres en Grèce, nul mieux que Mr. Myrberg n’a mérité l’estime et l’amitié des habitantes et des Soldats [.]». (Μετάφραση στα Ελληνικά: «Ο υπογεγραμμένος δηλώνει ότι ο κ. Myrberg, Σουηδός, υπηρέτησε υπό τις διαταγές μου στην Ελλάδα με [.] Γενναίος και ανιδιοτελής που αξίζει τους υψηλότερους επαίνους, που ήθελε από την άφιξή του το 1824 να δώσει το ευγενές και χρήσιμο παράδειγμα να εγγραφεί ως απλός Ιππέας, απέκτησε όλους τους βαθμούς μέχρι του Λοχαγού, μόνο με την αξία του, και τέλος από όλους τους ξένους που υπηρέτησαν υπό τις διαταγές μου στην Ελλάδα, κανείς εκτός από τον κ. Myrberg δεν άξιζαν περισσότερο την εκτίμηση και τη φιλία των κατοίκων και των στρατιωτών [.] «.)

Χειρόγραφη επιστολή του Στρατηγού Fabvier, που βεβαιώνει το έργο και τη συνεισφορά του μεγάλου Φιλανδού Φιλέλληνα Αυγούστου Μαξιμιλιανού Myhrberg (1797-1867), Συλλογή ΕΕΦ. Ο Fabvier τον αναφέρει ως γενναίο, ανιδιοτελή άντρα που υπηρέτησε στο ιππικό του Τακτικού Σώματος με τον βαθμό του Λοχαγού.

Η ΕΕΦ και ο Ελληνικός λαός, αποτίουν φόρο τιμής σε αυτόν τον μεγάλο Φιλέλληνα, ο οποίος συνέβαλε σημαντικά στην απελευθέρωση της Ελλάδας και στα παγκόσμια ιδανικά που πρεσβεύει ο Ελληνισμός.

 

ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Bruun, Patrick 1963. ‘August Maximilian Myhrberg. Legend och verklighet’, Skrifter utgivna av svenska litteratursällskapet i Finland 399 (Historiska och litteraturhistoriska studier 38), Helsingfors: SLS, 145–221.
  • Bruun, Patrick 1966. ‘Myhrberg i Grekland’, Skrifter utgivna av svenska litteratursällskapet i Finland 413 (Historiska och litteraturhistoriska studier 41), Helsingfors 1966: SLS, 133–173.
  • Cederberg, Eino 1928. August Maksimilian Myrberg. Suomalaisen vapaustaistelijan elämäntarina, Helsinki: Kirja.
  • Cygnaeus, Fredrik 1867. ‘Om A.M. Myhrberg’, Huvudstadsbladet no. 89, 16 April 1867.
  • Jägerskiöld, S. 1987–89. s.v. ‘Myhrberg, August Maximilian’ in Svensk biografiskt lexikon under redaktion av G. Nilzén, vol. 26, Stockholm: Bonnier.
  • Krohn, Julius 1875 (1887). En finsk krigarens lefnadsöden. Maximilian August Myhrbergs biografi, Stockholm: Carl Suneson.
  • Lydecken, Arvid 1935. Murad Bey “Raahen poika”. Suomalaisen vapaustaistelijan seikkailuja Kreikassa (Poikien seikkailukirjasto 61), Helsinki: Otava.
  • Pakkanen, Petra 2006. August Myhrberg and North-European Philhellenism. Building the Myth of a Hero (Papers and Monographs of the Finnish Institute at Athens 10), Helsinki: Finnish Institute at Athens.
  • Pakkanen, Petra 2008. ‘Role of philhellenism and image of Greece in nineteenth-century nation-building of Finland’, in Konstantinou, E. (ed.), Das Bild Griechenlands im Spiegel der Völker bis 18 Jahrhunderts (Philhellenistische Studien 14), Frankfurt am Main, Berlin & al.: Peter Lang, 61–88.
  • Topelius, Zacharias 1876, ‘Öfverste Fabviers Adjutant’, Sånger 2 (nya blad), Stockholm: Bonnier, 105–111.
/by

24 Απριλίου 1915 – Ξεκινά ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας. Η μεθοδευμένη γενοκτονία 1.500.000 Αρμενίων από τους Τούρκους.

 

 

H 24η Απριλίου του 1915 είναι μία θλιβερή ημέρα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Οι Τούρκοι ξεκίνησαν την πρώτη μεθοδευμένη γενοκτονία 1.500.000 Αρμενίων. Μαζί με την γενοκτονία Ελλήνων της Μικράς Ασίας και του Πόντου, καθώς και άλλων λαών της περιοχής (Ασσύριοι, Χαλδαίοι, κλπ.), η Τουρκία επέτυχε να αφανίσει με βάρβαρο τρόπο τον χριστιανικό πληθυσμό που κατοικούσε εκεί για πολλούς αιώνες.

Η γενοκτονία των Αρμενίων είναι το δεύτερο μεγαλύτερο έγκλημα εναντίον της ανθρωπότητας (μετά το ολοκαύτωμα των Εβραίων κατά τον Β παγκόσμιο πόλεμο), το οποίο έχει μείνει χωρίς τιμωρία. Οι θύτες αρνούνται προκλητικά μέχρι και σήμερα να το αναγνωρίσουν και να ζητήσουν έστω συγγνώμη στον περήφανο Αρμενικό λαό.

Η ανθρωπότητα τιμά την μνήμη όλων των πεσόντων και ειδικά των χιλιάδων γυναικών που σφαγιάσθηκαν με φρικιαστικό τρόπο από τους Τούρκους.

Η ΕΕΦ θυμίζει ότι η προσήλωση στις αξίες της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού, που πρεσβεύει ο Ελληνισμός και ο Φιλελληνισμός αποτελούν εγγύηση για την αποφυγή παρόμοιων πράξεων στο μέλλον.

Η φωτογραφία παρουσιάζει σκηνές από τα μαρτύρια που βίωσαν οι Αρμένισες όπως τα περιέγραψε η αυτόπτης μάρτυς Aurora Mardiganian και το μνημείο της γενοκτονίας στην Ερεβάν της Αρμενίας.

 

/by

Chardon de la Barre, Louis, Γάλλος αξιωματικός Φιλέλληνας

 

 

Παρότι ο Γάλλος αυτός αξιωματικός είχε μακρόχρονη παρουσία στην Ελλάδα, είναι λίγα τα πράγματα που γνωρίζουμε για αυτόν.

Ο Chardon de la Barre, Louis, σύμφωνα με τον βιογράφο των Φιλελλήνων,  Henri Fornèsy, γεννήθηκε στην πόλη Amiens της Γαλλίας. Πέθανε στο Bourganeuf από αρρώστια, στις 30 Ιανουαρίου του 1858. Καταγόταν, εκ πλαγίου συγγένειας, από τον ιππότη de la Barre, γνωστό από μία δικαστική πλάνη. Ο ιππότης de la Barre έγινε αντικείμενο μίας απίστευτα άδικης καταδίκης που διέπραξε η δικαστική εξουσία κατά τον 19ο αιώνα στη Γαλλία. Η καταδίκη αυτή χαρακτηρίσθηκε όνειδος για την Γαλλική δικαιοσύνη, ενώ η υπεράσπιση της υπόληψής του και το άκαρπο αίτημα αποκατάστασης της μνήμης του υπήρξε μια από τις πλέον ένδοξες πράξεις του Βολτέρου.

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, ο Chardon de la Barre, προτού έρθει να προσφέρει τις υπηρεσίες του στον αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, είχε λάβει μέρος σε είκοσι επτά εκστρατείες κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Αυτοκρατορίας και έφερε στο σώμα του εννέα τραύματα, δύο εκ των οποίων ήταν πολύ σοβαρά και οφείλονταν σε πυροβολισμούς.

Η γαλλική εφημερίδα Le Constitutionnel, αναφέρεται με ενθουσιασμό στην αναχώρηση από τη Μασσαλία της ελληνικής γαλέτας η Σπαρτιάτισσα, στις 27 Μαΐου 1826, με επιβάτες είκοσι-επτά αξιωματικούς και υπαξιωματικούς Φιλέλληνες, μεταξύ αυτών και του Chardon de la Barre. Στο λιμάνι, την ώρα της αποχώρησης, αντηχούσαν παντού ζητωκραυγές «ζήτω η ανεξαρτησία και η ελευθερία της Ελλάδας»!

Μόλις αφίχθη στην Ελλάδα, το 1826, είχε την τιμή να αναλάβει επίσημα μία εμβληματική σημαία, που είχε σταλεί από την Γαλλία. Την σημαία αυτή είχαν κεντήσει κυρίες στο Παρίσι. Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι ένα μεγάλο μέρος από τις σημαίες που χρησιμοποιούσαν οι Έλληνες και Φιλέλληνες αγωνιστές, είχαν σχεδιασθεί και ραφτεί από Γαλλίδες κυρίες, στο πλαίσιο των δράσεων υπέρ των Ελλήνων.

Τη σημαία αυτή, την κράτησε με ανδρεία ο Chardon de la Barre, για πρώτη φορά, στη Μάχη του Χαϊδαρίου, στις 19 και 20 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς (1826), στον Λόχο των Φιλελλήνων. Ο Fornèsy αναφέρει ότι ο Chardon de la Barre έκανε μια ζωηρή και γραφική περιγραφή της μάχης αυτής ή οποία δυστυχώς δεν γνωρίζουμε αν δημοσιεύτηκε και πού βρίσκεται.

Ο Chardon de la Barre ήταν ίλαρχος-υπασπιστής στο Ιππικό την εποχή του Κυβερνήτη Καποδίστρια. Κατά τη διακυβέρνηση του βασιλέως Όθωνος ορίσθηκε, εισηγητής του 2ου Πολεμικού Συμβουλίου (Στρατοδικείου), στο οποίο διακρίθηκε για την αξία του, την αναλλοίωτη σταθερότητά του και την αδιάφθορη δικαιοσύνη του, για τις οποίες, πολλές φορές, έπρεπε να παλέψει απέναντι σε ξένες απαιτήσεις.

Έμεινε γνωστός στην Ελλάδα για την υπηρεσία του αυτή, πολλά περιστατικά της οποίας απασχολούσαν ενίοτε τον ελληνικό Τύπο. Ανάμεσά τους τις δίγλωσσες γαλλικές εφημερίδες ο Σωτήρ και η Εποχή στο Ναύπλιο.

Σύμφωνα με τις επίσημες εφημερίδες της διοίκησης, και μετά την αναδιοργάνωση του Στρατού από την Αντιβασιλεία, το 1834, ο Chardon de la Barre μετατέθηκε από το 2ο Πολεμικό Συμβούλιο, στο 5ο Τάγμα Πεζικού της γραμμής, με τον βαθμό του λοχαγού. Το 1836 μετατέθηκε από το 5ο Τάγμα Πεζικού στο 4ο. Το 1839, όταν το 4ο Τάγμα ανασχηματίστηκε φαίνεται ότι συνέχισε την υπηρεσία του στο νέο σχήμα, αλλά παράλληλα απασχολήθηκε εκ νέου και στα Πολεμικά Συμβούλια, ως λοχαγός-Εισηγητής.

Ως άτομο, έχαιρε της εκτίμησης όλων των ανωτέρων του, ήταν αγαπητός και σεβαστός σε όλους τους παλαιούς συναδέλφους του. Μάλιστα οι Έλληνες συνάδελφοί του είχαν ελληνοποιήσει το όνομά του και τον αποκαλούσαν «Σαρδώνα», όπως τον αναφέρει ο ιστοριογράφος του Τακτικού Στρατού, Χρήστος Βυζάντιος.

Ο  Άννινος αναφέρει ότι ο Chardon de la Barre είχε την παρηγοριά να πεθάνει στην ταπεινή πατρίδα του, φέροντας τον βαθμό και τη σύνταξη του Στρατηγού εν αποστρατεία του Ελληνικού Στρατού. Η αναφορά αυτή μάλλον λανθασμένη ή παρανόηση, και οφείλεται στη μετάφραση της λέξης του χειρογράφου του Fornèsy «commandant» ως «διοικητής», μετάφρασης που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Εβδομάς το 1884. Η λέξη αυτή σημαίνει και «ταγματάρχης», και λαμβάνοντας υπόψη ότι το 1839 ήταν λοχαγός, θεωρούμε τον βαθμό αυτό κοντύτερα στην αλήθεια. Πράγματι, η εφημερίδα Ήλιος, λίγες μέρες πριν ο Chardon de la Barre πεθάνει, στο φύλλο της 10ης Ιανουαρίου 1858, αναφερόμενη στους φιλέλληνες που διαβιούσαν εκείνη τη στιγμή στην Ελλάδα, τον αναφέρει ως «Ταγματάρχη εις σύνταξιν εις άδειαν εν Γαλλία». Από το δημοσίευμα αυτό φαίνεται ότι ο Chardon de la Barre συγκαταλέγονταν ανάμεσα στους Φιλέλληνες που ζούσαν μόνιμα πια στην Ελλάδα, και ότι απλά, πηγαινοέρχονταν μεταξύ της Ελλάδας και της Γαλλίας, όπως έπρατταν εξάλλου και οι περισσότεροι Γάλλοι Φιλέλληνες. Πράγματι, και πρωτύτερα, το 1827 φαίνεται ότι επιστρέφει στη Γαλλία για κάποιο διάστημα, σύμφωνα με τα γενικά αρχεία του Παρισιού.

Ο Chardon de la Barre τιμήθηκε με τον Σταυρό των Ιπποτών της Λεγεώνας της Τιμής, τον οποίο είχε λάβει κατά την περίοδο των Εκατό Ημερών, τον Σταυρό του Αξιωματικού του Σωτήρος και το Αριστείο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Το παράσημο αυτό, που φορούσε με περισσή περηφάνια, ο ίδιος το αποκαλούσε «στραταρχική του ράβδο» για την υπηρεσία του στην Ελλάδα.

Αργυρούν Αριστείο του Αγώνα, «τοις ηρωικής της πατρίδος προμάχοις», το ελάμβαναν επί Βασιλείας Οθωνος, όσοι Έλληνες ή Φιλέλληνες είχαν συμμετάσχει με βαθμό αξιωματικού, στις πολεμικές επιχειρήσεις της Ελληνικής Επανάστασης. Το μετάλλιο αυτό αποτελούσε ύψιστη τιμή (συλλογή ΕΕΦ).

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

  • Archives France, Affaires politiques (police politique). Objets généraux (1815-1838), F/7/6678-F/7/6784.
  • Averoff Michelle, «Les Philhellènes», Bulletin de l’Association Guillaume Budé, αρ. °3, Οκτωβρίου 1967, σελ. 312-332.
  • Άννινος Μπάμπης, Ιστορικά σημειώματα, εκδ. Εστία, Αθήνα 1925.
  • Γενική Εφημερίς, αρ. 19, 7 Ιουνίου 1834.
  • Εθνική Βιβλιοθήκη, Τμήμα Χειρογράφων και Ομοιοτύπων, χειρόγραφο 1.697: Henri Fornèsy, «Le monument des philhellènes», 1860.
  • Εφημερίδα Le Constitutionnel, αρ. φ. 131, Παρίσι, 3 Ιουνίου 1826.
  • Εφημερίδα Εβδομάς, έτος Α΄ (1884), τ. Α΄, τεύχ. 1 (χ.ημ.) έως και τεύχ. 27 (2 Σεπτεμβρίου).
  • Εφημερίδα Ήλιος, αρ. φ. 148, 10 Ιανουαρίου 1858.
  • Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδας, αρ. 26, 10 Ιουνίου 1836 και αρ. 4, 27 Φεβρουαρίου 1839.
  • Χρήστος Βυζάντιος, Ιστορία των κατά την Ελλην. Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών και των μετά ταύτα συμβάντων, ων συμμετέσχεν ο Τακτικός Στρατός, από του 1821 μέχρι του 1833, χ.ε., Αθήνα 1901
/by

Olivier Voutier – Γάλλος στρατιωτικός, Φιλέλληνας που συμμετείχε στην Επανάσταση, και συνέγραψε έργα σχετικά με το 1821

 

 

Ο Συνταγματάρχης Olivier Voutier αποτελεί έναν ακόμη γνωστό Γάλλο Φιλέλληνα στρατιωτικό που συμμετείχε στον Αγώνα, προέβαλε τις θέσεις των Ελλήνων σε όλη την Ευρώπη με το συγγραφικό του έργο, και συνέβαλε στην επέκταση του φιλελληνικού ρεύματος διεθνώς.

Γεννήθηκε στην πόλη Thouars, στα περίχωρα του Poitou της Γαλλίας, στις 30 Μαΐου 1796. Ανέπτυξε πολιτική δράση και συνδέθηκε με την οικογένεια του αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄. Παράλληλα, υπήρξε και συγγραφέας με λογοτεχνικό έργο.

Κατετάγη στο γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό σε ηλικία μόλις 15 ετών, έπειτα από παρότρυνση του πατέρα του. Εκεί έλαβε πολυεπιστημονική μόρφωση και μυήθηκε, εκτός των άλλων, στις πλαστικές τέχνες και το σχέδιο, γεγονός που τον ώθησε να αναπτύξει, επιπλέον, την ιδιότητα του ερασιτέχνη αρχαιολόγου.

Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, ο «κ. Voutier», όπως τον αποκαλούσαν οι συμπολεμιστές του, είχε μόλις χάσει ένα πολύ αγαπητό του πρόσωπο, γεγονός που τον είχε συνθλίψει ψυχολογικά. Απογοητευμένος, έψαχνε για έναν ευγενή σκοπό, και έφυγε για να πολεμήσει στην Ελλάδα. Ο ίδιος κατέτασσε τον εαυτό του στους πρώτους ξένους αξιωματικούς που ήρθαν για να συμμετάσχουν στον Αγώνα. Αναχώρησε από τη Μασσαλία την 1η Αυγούστου του 1821, με πλοίο που είχε ναυλωθεί από τον Βρετανό Φιλέλληνα Συνταγματάρχη Thomas Gordon από τη Σκοτία και μετέφερε όπλα και πολεμοφόδια. Έναν μήνα μετά, κατέπλευσε στην Ύδρα. Εκεί, συνέδραμε τους Έλληνες στην προσπάθειά τους να στήσουν δύο πυροβολαρχίες στην είσοδο του λιμανιού, καθώς ο ίδιος ήταν αξιωματικός εξειδικευμένος στο Πυροβολικό.

Λιθογραφία, αρχές 19ου αιώνα. Γάλλος αξιωματικός εκπαιδεύει Έλληνες στην χρήση κανονιών (Συλλογή ΕΕΦ).

Στη συνέχεια, μετέβη στο Άστρος και έπειτα έφτασε στο στρατόπεδο του Υψηλάντη. Εκεί, του προκάλεσε εντύπωση η ένδεια των στρατιωτών, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν οπλισμένοι με χαλασμένα τυφέκια. Ο Voutier ανέλαβε «τη διεύθυνση των εργασιών» του Πυροβολικού κατά την πολιορκία της Τριπολιτσάς. Έστησε μια πυροβολαρχία κοντά στο μικρό φρούριο της πόλης και ενίσχυσε την πολιορκία. Στα Απομνημονεύματά του παραθέτει την πληροφορία ότι διέθετε «πέντε πυροβόλα, από τα οποία δύο των δεκαοκτώ λίτρων, και δύο όλμους». Αναφέρει μάλιστα ότι στους Έλληνες «άρεσε τόσο πολύ να βλέπουν να πέφτουν οβίδες» ώστε γέμιζαν με αυτές τα πυροβόλα και στόχευαν απερίσκεπτα. Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς, αναχώρησε για την Πάτρα και στη συνέχεια πραγματοποίησε στρατιωτική περιοδεία στις Κυκλάδες. Έπειτα, επέστρεψε στο Άργος και συμμετείχε στην πολιορκία του Ναυπλίου, ενώ στα τέλη Δεκεμβρίου 1821 αναχώρησε μαζί με τον Υψηλάντη για την πολιορκία του Ακροκόρινθου. Εκεί μετέφερε «δύο πολυβόλα των δώδεκα λίτρων», τα οποία είχε φέρει από την Ύδρα. Στη συνέχεια εντάχθηκε στο Τάγμα των Φιλελλήνων και έλαβε μέρος στη μάχη του Πέτα το 1822. Το 1823 επέστρεψε στη Γαλλία, όπου εξέδωσε τα Απομνημονεύματά του.

Απομνημονεύματα του Συνταγματάρχη Olivier Voutier, Παρίσι, πρώτη έκδοση, 1823, Συλλογή ΕΕΦ.

Το 1824 ξαναγύρισε στην Ελλάδα για να ξαναφύγει σύντομα και να επιστρέψει το 1826. Τον Νοέμβριο του 1826, συμμετείχε με τον Γάλλο Φιλέλληνα Raybaud, σε μια αποτυχημένη αποστολή στην Αταλάντη υπό την καθοδήγηση του Ιωάννη Κωλέττη. Οι σχέσεις του με τον συγκεκριμένο Γάλλο αξιωματικό, ήταν ανταγωνιστικές και κακές. Έφθασε μάλιστα το ίδιο έτος, να μονομαχήσει μαζί του, και πληγώθηκαν και οι δύο. Ο Voutier έφυγε οριστικά από την Ελλάδα το 1827.

Ο Γάλλος αξιωματικός αυτός πίστευε ότι οι Έλληνες άξιζαν την συμπόνια των Ευρωπαίων, ακόμη και εάν πολλές φορές η στάση τους ήταν απογοητευτική. Κατανοούσε πλήρως τα ελαττώματά τους, όπως ο ίδιος παραδέχεται, και τα δικαιολογούσε. Στα Απομνημονεύματά του, ο Γάλλος αξιωματικός Olivier Voutier περιγράφει την ιστορική διαδρομή των Ελλήνων και τους γενεσιουργούς παράγοντες για τη σύσταση των ομάδων των Κλεφτών, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζεται βαθύτατα θρησκευόμενος. Αντιλαμβάνεται πλήρως τις διαφορές ανάμεσα στους Έλληνες και τους Τούρκους, τα δεινά που υπέστη το ελληνικό έθνος και τα αίτια που οδήγησαν στην Επανάσταση. Παράλληλα, προβάλλει την ιδέα ότι η ισχυρή και καρτερική πίστη ήταν το μέσον εκείνο που βοήθησε τον ελληνικό λαό να διατηρήσει τις αρετές του και να επιβιώσει ύστερα από τόσες βαναυσότητες. Κατ’ ανάλογο τρόπο, κατανοεί τις ωμότητες του πολέμου, καθώς αντιλαμβάνεται ότι επρόκειτο για φρικτές αντεκδικήσεις που διαπράττονταν εκατέρωθεν. Εντούτοις, όπως πολλοί άλλοι Φιλέλληνες, κατακρίνει «την αρπακτικότητα των αρχηγών» και την τάση τους για λαφυραγωγία ως τακτικές, που δεν επέτρεπαν να εισρέουν τα λάφυρα από τις επιτυχημένες μάχες και πολιορκίες, στο δημόσιο Ταμείο προκειμένου να βοηθήσουν την Διοίκηση να στηρίξει τον Αγώνα ασκώντας μία κεντρική πολιτική.

Με ακόμη πιο ειλικρινές πνεύμα, περιγράφει την αγνή και σχεδόν αφελή αντίδραση του πληθυσμού στο πέρασμα των Φιλελλήνων από τα χωριά. Ο ελληνικός πληθυσμός ενθουσιασμένος, έτρεχε ομαδικά μπροστά από τους Φιλέλληνες, οι γυναίκες τους έβλεπαν ως αγγέλους που ήρθαν από τον ουρανό για να τις σώσουν και οι άνδρες τους χαιρετούσαν με πυροβολισμούς από τα τουφέκια τους. Στις περιγραφές του αυτές, ενίοτε προκαλούσε την επίκριση των Γάλλων συμπατριωτών του, οι οποίοι τον κατηγορούσαν ότι στα Απομνημονεύματά του υπερέβαλλε ως προς τον ρόλο του ή ακόμη και ότι επινόησε ορισμένα από τα γεγονότα που περιγράφει.

Ο Voutier είναι επίσης ο συγγραφέας ενός ακόμη έργου που σχετίζεται με την Ελλάδα και, μάλιστα, είχε εκδοθεί «υπέρ της Ελλάδας», δηλαδή προκειμένου τα έσοδα από την έκδοσή του να διατεθούν υπέρ του Αγώνα των Ελλήνων. Πρόκειται για μία συλλογή, η οποία περιλαμβάνει επιστολές προς τη Φιλελληνίδα κυρία Récamier, στης οποίας το λογοτεχνικό σαλόνι σύχναζε ο ίδιος στη Γαλλία, έγγραφα σχετικά με το αξίωμά του στον Στρατό και αποδεικτικά των υπηρεσιών του (προκειμένου να διαψεύσει τις αμφιβολίες που, όπως προαναφέρθηκε «θέλησαν κάποιοι να δημιουργήσουν, κατηγορώντας τον για ανειλικρίνεια στις διηγήσεις του»). Η συγκεκριμένη συλλογή περιέχει, επίσης, μεταφράσεις ελληνικών παραδοσιακών τραγουδιών στρατιωτικού περιεχομένου. Ωστόσο, το πλέον σημαντικό μέρος του έργου αποτελεί η «Μελέτη σχετικά με τα Τακτικά στρατεύματα της Ελλάδας». Σε αυτήν, ο Voutier υποστηρίζει την άποψη ότι το είδος του πολέμου που είχαν υιοθετήσει οι Έλληνες (δηλαδή ο ανταρτοπόλεμος, ο οποίος βασίζεται στη γνώση των μέσων και των συνηθειών του αντιπάλου), «δεν απαιτεί άλλου είδους στρατιώτες παρά τα Παλικάρια». Υποστηρίζει επίσης, ότι «η λευτεριά των Ελλήνων εξαρτάται περισσότερο από τον πόλεμο στη θάλασσα παρά από τον πόλεμο στην ηπειρωτική χώρα». Η μελέτη του Voutier είναι ενδεικτική του γεγονότος ότι ακόμα και Φιλέλληνες αξιωματικοί αναγνώριζαν την ιδέα ότι οι Κλέφτες και οι Αρματολοί ήταν οι καλύτερα προσαρμοσμένοι πολεμιστές στη μορφολογία του ελληνικού εδάφους και αποτελούσαν τους ιδανικούς αγωνιστές εναντίον ενός εχθρού με συντριπτική αριθμητική υπεροχή.

Μετά την ανάδειξη του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου σε πρόεδρο του Εκτελεστικού το 1822, ο Voutier προήχθη στον βαθμό του Αντισυνταγματάρχη. Μαζί με τους Maxime Raybaud και François Graillard, ορίστηκε υπασπιστής του Μαυροκορδάτου, επικεφαλής ενός μικρού Σώματος Πυροβολικού, που είχε στην κατοχή του δύο κανόνια. Κατά τη διοίκηση του Τακτικού Στρατού από τον Παναγιώτη Ρόδιο το 1824, ο Voutier προήχθη σε Συνταγματάρχη. Διορίστηκε διοικητής του Σώματος Πυροβολικού που αποτελείτο από 100 άτομα, τα οποία είχαν επιφορτιστεί με τη διαχείριση και τη χρήση των κανονιών του φρουρίου του Ναυπλίου. Ο Voutier έχαιρε ιδιαίτερα της εκτίμησης της ελληνικής κυβέρνησης και τιμήθηκε με το παράσημο των Ιπποτών του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος του Σωτήρος.

Πριν έρθει στην Ελλάδα το 1821, ο Voutier ενεπλάκη άμεσα στην ανακάλυψη του αγάλματος της Αφροδίτης της Μήλου, τον Απρίλιο του 1820, και διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο για να καταλήξει το άγαλμα στο Μουσείο του Λούβρου.

Τον Απρίλιο του 1820, ο Voutier ήταν 23 ετών, και μέλος του πληρώματος του εκπαιδευτικού σκάφους του πολεμικού ναυτικού της Γαλλίας «Estafette». Όταν το σκάφος στάθμευσε στην Μήλο, ο Voutier ζήτησε από έναν κάτοικο της Μήλου ονόματι Κεντρωτά, να τον βοηθήσει να σκάψουν το έδαφος σε έναν ναό, με στόχο να βρουν αρχαία αντικείμενα. Από τύχη όταν νύκτωσε, εντόπισαν το άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου.  Στη συνέχεια ο Κεντρωτάς και οι δημογέροντες της Μήλου αποφάσισαν να πουλήσουν το άγαλμα. Ο Voutier και ένας άλλος Γάλλος αξιωματικός με κλασσική παιδεία ο Dumont d’Urville, έγραψαν στον πρέσβη της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη  Marquis de Riviere, και τον έπεισαν να αγοράσει η Γαλλία το άγαλμα, αγορά η οποία τελικά έλαβε χώρα στις 22 Μαΐου 1820. Μάλιστα εν τω μεταξύ είχε αντιδράσει και η Οθωμανική αυτοκρατορία, η οποία τιμώρησε τους κατοίκους που δεν το παρέδωσαν σε αυτήν, και η Γαλλία πλήρωσε τον Σεπτέμβριο 1820 συμπληρωματική αποζημίωση για να καλύψει και τα πρόστιμα που επιβλήθηκαν στην Μήλο. Η ιστορική έρευνα (Δ. Χαλκουτσάκης, κλπ.), που βασίζεται σε μαρτυρίες των εμπλεκόμενων ατόμων και σε έξι επιστολές Γάλλων αξιωματικών και υπαλλήλων, οι οποίες δημοσιεύθηκαν στον γαλλικό Τύπο το 1874, επιβεβαιώνει ότι ο Voutier παρέμεινε στην Γαλλία περισσότερο γνωστός για την σημαντική ανακάλυψη αυτή (που προσέφερε στο Λούβρο ένα από τα σημαντικότερα εκθέματά του), και λιγότερο για τη συμμετοχή του στον Αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας.

Η πράξη αυτή της αγοράς και απόσπασης του σημαντικού αυτού αρχαιολογικού μνημείου από τον τόπο του, αξιολογείται αρνητικά με τα σημερινά δεδομένα. Το άγαλμα αυτό το δώρισε εν τέλει ο Βασιλέας της Γαλλίας Λουδοβίκος ΧVΙΙΙ στο Λούβρο, και απετέλεσε (και αποτελεί μέχρι και σήμερα) ένα από τα σημαντικότερα εκθέματά του, το οποίο προέβαλε στην κοινή γνώμη της Γαλλίας το κάλλος του κλασσικού πολιτισμού. Μάλιστα το άγαλμα αυτό ήταν ένα ακόμη στοιχείο που συνέβαλε καταλυτικά στην επέκταση του φιλελληνικού κινήματος στην Γαλλία και την Ευρώπη, και την καλλιέργεια της ιδέας ότι η Ελλάδα άξιζε να απελευθερωθεί και ότι αυτό ήταν καθήκον της Ευρώπης. Αυτό έσπρωξε χιλιάδες νέους, να αναλάβουν πολιτική, κοινωνική ή και στρατιωτική δράση στο πλευρό των Ελλήνων.

Ο Olivier Voutier ήταν ένας από αυτούς και ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος για την ανάμειξή του στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Μάλιστα ζήτησε να αναγραφεί στην επιτύμβια στήλη του η δράση του στην Ελλάδα, γιατί ήθελε πρωτίστως να τον θυμόμαστε ως «ήρωα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας». Πέθανε στις 19 Απριλίου του 1877 στις Hyères της Προβηγκίας, της Γαλλίας.

Προς τιμήν του, ένας δρόμος στην Αθήνα, στου Φιλοπάππου, φέρει το όνομά του: «Οδός Βουτιέ».

Ο Τάφος του Olivier Voutier στις Hyères της Προβηγκίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΠΗΓΕΣ 

  • Lemaire Jean, «Autour d’Olivier Voutier», ανακοίνωση σε συνέδριο της Société Hyéroise d’Histoire et d’Archéologie (16 Νοεμβρίου 2010), διαθέσιμη στην ιστοσελίδα http://www.as-lashha.com/medias/files/2010-11-16-cf-jl-voutier.pdf όπου και ένα πορτρέτο του Voutier, καθώς και φωτογραφία του τάφου του και αλλά και του δισέγγονου του Voutier κατά την επίσκεψή του στη Μήλο το
  • Persat Maurice, Mémoires du commandant Persat, 1806 à 1844, εκδ. Plon-Nourrit et Cie, Παρίσι
  • Voutier Olivier, Lettres sur la Grèce – Notes et chants populaires, extraits du portefeuille du colonel Voutier, εκδ. Firmin Didot père et fils – Ponthieu – Bossange frères – Delaunay, Παρίσι
  • Voutier Olivier, Mémoires du colonel Voutier sur la guerre actuelle des grecs, εκδ. Bossange frères, Παρίσι
  • Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας, Απόφαση υπ’ αριθμόν 102 του Προέδρου του Εκτελεστικού με ημερομηνία 10Μαΐου 1822.
  • Ζούβας Παναγής, Η οργάνωσις Τακτικού Στρατού κατά τα πρώτα έτη της Επαναστάσεως του 1821, χ.ε., Αθήνα 1969.
  • Ιστορία της οργανώσεως του Ελληνικού Στρατού, 1821-1954, εκδ. ΓΕΣ, Αθήνα 1955.
  • Ιστορία του Ελληνικού Στρατού, 1821-1997, εκδ. ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήνα 1997.
  • Ιστορία των κατά την Ελλην. Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών και των μετά ταύτα συμβάντων, ων συμμετέσχεν ο Τακτικός Στρατός, από του 1821 μέχρι του 1833, χ.ε., Αθήνα 1901.
  • Φορνέζι Ερρίκος, Το μνημείον των Φιλελλήνων, εκδ. Χ. Κοσμαδάκης & σία, Αθήνα 1968 [Απομνημονεύματα αγωνιστών του ΄21, τ. 20].
  • Χαλκουτσάκης Μ. Γιάννης, Η ιστορία της Αφροδίτης της Μήλου, χ.ε., Αθήνα 1988.
/by

’21 Η Αναγέννηση των Ελλήνων: Παρακολουθείστε εδώ τα 4 πρώτα επεισόδια της σειράς του MEGA

 

Η ΕΕΦ στηρίζει το έργο του Γιώργου Μαλούχου προσφέροντας επιστημονική υποστήριξη και πρόσβαση στα τεκμήρια και έργα τέχνης της συλλογής της.

 

’21 Η Αναγέννηση των Ελλήνων – 25/03/20

’21 Η Αναγέννηση των Ελλήνων – 05/04/20

’21 Η Αναγέννηση των Ελλήνων – 12/04/20

’21 Η Αναγέννηση των Ελλήνων – 18/04/20

/by

Héctor Berlioz, ένας διάσημος συνθέτης, ένας μεγάλος Φιλέλληνας

 

 

Με ένα ξύλινο άλογο, έναν Δούρειο Ίππο ύψους 6 μέτρων και βάρους 3 τόνων που εθελοντές κατασκεύασαν στη γενέτειρα του Έκτωρα Μπερλιόζ, ξεκίνησε το Φεστιβάλ Μπερλιόζ στη γενέτειρά του Λα Κοτ Σεν Αντρέ, κοντά στη Γκρενόμπλ, αφιερωμένο στα 160 χρόνια από τον θάνατό του, στις 8 Μαρτίου του 1869, σε ηλικία 66 ετών.

Ο Δούρειος Ίππος ως σύμβολο του αγαπημένου έργου του συνθέτη, εμπνευσμένου από τον Βιργίλιο, « Οι Τρώες ».

Ο Μπερλιόζ, (Héctor Berlioz), γεννήθηκε στις 11 Δεκεμβρίου του 1803, δέκα χρόνια πριν από τον Βάγκνερ και τον Βέρντι. Γονείς του ήταν ο τότε 27χρονος γιατρός Louis Berlioz από το La Côte Saint André της επαρχίας Isère, που πέθανε το 1848, χωρίς ποτέ να ακούσει τη μουσική του, και η Marie-Antoinette-Josephine, κόρη του Nicolas Marmion, δικηγόρου από το Meylan. Ο Έκτωρ ήταν το πρώτο από τα έξι τους παιδιά.

Ο πατέρας του ήταν ο πρώτος του δάσκαλος και το 1815, όταν ήταν 12 ετών του παρέδωσε μαθήματα μουσικής. Σπάνια περίπτωση για μεγάλο συνθέτη, ο Μπερλιόζ δεν διδάχτηκε πιάνο, αλλά φλάουτο και κιθάρα.

Εξ αιτίας της επιμονής του πατέρα του γράφτηκε το 1821 στην ιατρική Σχολή στο Παρίσι. Μετά από δύο άγονα χρόνια, έπεισε τον πατέρα του να τον βοηθήσει να γραφτεί στο Conservatoire και να σπουδάσει σύνθεση και αντίστιξη.

Ήδη στα 1825 θα παρουσιάσει στην εκκλησία Saint-Roch στο Παρίσι το έργο του « Μεγάλη Επίσημη Λειτουργία » (Grande Messe Solennelle), με 150 μουσικούς και χορωδούς, διευθύνοντας ο ίδιος. Για την συναυλία αυτή επιχείρησε να δανειστεί χρήματα από τον Σατωβριάνδο, τον οποίο θαύμαζε μαζί με τον στενό φίλο των νεανικών του χρόνων, Humbert Ferrand. Η αξία του έργου του κέρδισε κάποια αναγνώριση, αλλά και έναν εχθρό αντίστοιχο του Σαλιέρι: τον διευθυντή του Ωδείου του Παρισιού Λ. Κερουμπίνι (συνθέτη της « Μήδειας »).

Βαθύτατα φιλελεύθερος, αλλά και πνευματικά φιλέλληνας, γνώστης όπως κάθε μορφωμένος Γάλλος, τότε και τώρα, της Ελληνικής κλασικής Ιστορίας και Λογοτεχνίας, συντάσσεται από την αρχή με τον Ελληνικό αγώνα. Η λογοτεχνία γενικά παίζει μεγάλο ρόλο στην ζωή και την μουσική του δημιουργία. Λατρεύει δύο μεγάλους Βρετανούς: Τον Σαίξπηρ και τον Λόρδο Βύρωνα, αλλά και έναν Γερμανό, τον Γκαίτε. Θα παντρευτεί άλλωστε σε πρώτο γάμο μια διάσημη Σαιξπηρική ηθοποιό, την Χάριετ Σμίθσον.

Το αγαπημένο του έργο του Βύρωνος, δεν ήταν άλλο από το Childe Harold’s Pilgrimage, ίσως το κρισιμότερο έργο για την ανάπτυξη του Φιλελληνικού κινήματος. Ο τραγικός θάνατος του Βύρωνος στο Μεσολόγγι, 19 Απριλίου του 1824 και η τρομερή επίδραση που είχε στον ψυχισμό του ο περίφημος πίνακας του Ευγένιου Ντελακρουά « Η Σφαγή της Χίου » που εκτέθηκε δημόσια στο Salon τον Αύγουστο του ίδιου έτους, τον συγκλονίζουν.

Ο στενός φίλος του μιας ζωής, δικηγόρος Humbert Ferrand (1805-1868), μοιράζεται τις ιδέες του και γράφει, το 1825, το ποίημα «Η Ελληνική Επανάσταση» (Scène Héroïque: La Révolution Grècque) που ο Μπερλιόζ μελοποιεί για δύο Βαθύφωνους, Χορωδία και Ορχήστρα. Η μουσική είναι στο ύφος του Σποντίνι, του αυτοκρατορικού συνθέτη της Vestale, όπως ο ίδιος ο νεαρός Μπερλιόζ τόνισε με υπερηφάνεια.

Το κείμενο του ποιήματος έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον, κυρίως γιατί αναδεικνύει τον τρόπο που ένας φιλελεύθερος ποιητής βλέπει την Ελληνική Επανάσταση, δηλαδή υπό την Ελληνοχριστιανική ματιά που την έβλεπαν και οι ήρωες της.

Τα αυθεντικά και άμεσα τέκνα του διαφωτισμού, που ήταν ο Φερράν και ο Μπερλιόζ, έρχονται έτσι σε αντίθεση με μεταγενέστερες επινοητικές ιδεοληψίες.

Στην αρχή του έργου, ένας Έλληνας Ήρωας επικαλείται την αφύπνιση των τέκνων της Σπάρτης που ο Λεωνίδας καλεί από τον τάφο του να ξεσηκωθούν για την ελευθερία τους! Κατόπιν ένας παπάς επικαλείται τον Μέγα Κωνσταντίνο κι έπειτα και οι δύο μαζί, στο όνομα του τελευταίου καλούν τους Έλληνες (Hellènes στο κείμενο) σε ξεσηκωμό.

Ευγένιος Ντελακρουά: Η σφαγή της Χίου, 1824

Ο Μπερλιόζ δυσκολεύτηκε πολύ να παρουσιάσει το έργο γιατί ο Rodolphe Kreutzer, ο γνωστός μεγάλος βιολιστής που ήταν τότε Διευθυντής της Όπερας των Παρισίων, ως γνήσιος εκφραστής του κατεστημένου, ούτε που ήθελε να ακούσει για την παρουσίαση ενός άσημου, τότε, συνθέτη. Μάταια ο διάσημος συνθέτης Le Sieur, ακόμη και ο περίφημος Κόμης de La Rochefoucauld παρενέβησαν στον αμείλικτο Kreutzer. Τελικά, ο Μπερλιόζ, το ανέβασε μόνος του στις 26 Μαΐου του 1828.

Ο Μπερλιόζ δυσκολεύτηκε πολύ να αναγνωριστεί στην χώρα του, την Γαλλία. Παρά την επιτυχία του να αποσπάσει, στην τρίτη προσπάθεια του, το περίφημο Prix de Rome το 1830, αλλά και κάποια αναγνώριση που έφερε η Φανταστική Συμφωνία την ίδια χρονιά (η οποία του κέρδισε έναν πιστό φίλο, τον πλέον γενναιόδωρο συνθέτη προς τους ομοτέχνους του σε όλη την Ιστορία της Μουσικής, τον Φραντς Λιστ), έπρεπε να γράφει μουσική κριτική για να ζήσει. Ένας άλλος ομότεχνος, ο Παγκανίνι θα του παραγγείλει ένα κονσέρτο για βιόλα, έναντι 20.000 φράγκων. Ο Μπερλιόζ αντλεί και πάλι από τον Λόρδο Βύρωνα και γράφει το περίφημο έργο του « Ο Χάρολντ στην Ιταλία », το οποίο ο Παγκανίνι δεν θα εκτελέσει ποτέ, άγνωστο γιατί.

Humbert Ferrand (1805-1868)

Τον Δεκέμβριο του 1837, παρουσίασε το δικό του Ρέκβιεμ, στο μνημόσυνο του Στρατηγού Νταμρεμόν που σκοτώθηκε στην Αλγερία, με 200 μουσικούς και 200 χορωδούς, στον Saint-Louis des Invalides.

Μετά τις επανειλημμένες αποτυχίες του « Μπενβενούτο Τσελλίνι » και της αριστουργηματικής « Καταδίκης του Φάουστ », σε μετάφραση του Γκαίτε από τον Ζεράρ ντε Νερβάλ, θα αναγκαστεί να αναζητήσει αναγνώριση στην Γερμανία, καλεσμένος του Λιστ στην Βαϊμάρη, ο οποίος μάλιστα οργάνωσε « εβδομάδες Μπερλιόζ » το 1852 και 1853. Διηύθυνε έργα του σε δέκα πόλεις της Γερμανίας, σε Πράγα, Βουδαπέστη, Μόσχα, Αγία Πετρούπολη, Ρίγα και 4 φορές στο Λονδίνο, με το οποίο ανέπτυξε ιδιαίτερη σχέση λόγω Σαίξπηρ και Λόρδου Βύρωνος.

Από Απρίλιο σε Απρίλιο το 1856-68 θα γράψει το κορυφαίο έργο του « Οι Τρώες » (Les Troyens), σε δικό του λιμπρέτο από τον Βιργίλιο. Ένα έργο σε πέντε πράξεις διάρκειας πάνω από τεσσάρων ωρών. Η Όπερα του Παρισιού ενώ δέχτηκε στην αρχή, τελικά δεν την ανέβασε! Ο Μπερλιόζ θλιμμένος αναγκάστηκε να παρουσιάσει μόνο τις τρεις τελευταίες πράξεις στο μικρότερο Théâtre Lyrique με τίτλο « Les Troyens à Carthage », τον Νοέμβριο του 1863. Το έργο ολόκληρο θα παιχτεί για πρώτη φορά μετά τον θάνατο του στην Καρλσρούη, στα Γερμανικά, υπό την διεύθυνση του περίφημου Felix Mottl, το 1890!

Στο Παρίσι, θα παιχτεί ολόκληρο για πρώτη φορά μόλις το 2003, στο Théâtre du Châtelet υπό την διεύθυνση του John Eliot Gardiner. Η μοίρα θέλησε ένας Έλληνας, ο Γιάννης Κόκκος, να αναλάβει την σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια! Ο ίδιος θα δηλώσει σε σχέση με την αυτοκτονία των Τρωάδων στην δεύτερη πράξη του έργου: « Σε αυτή την αυτοκτονία είδα την επιρροή από την ελληνική ιστορία του 1821, η οποία είχε πάρα πολύ επηρεάσει τους Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Στην ομαδική αυτοκτονία ο Μπερλιόζ δίνει έναν απόηχο από το Μεσολόγγι ή το Ζάλογγο ».

Με συγκίνηση θυμάμαι την πρώτη παράσταση στην Όπερα της Βαστίλης, υπό τον Myung- Whun Chung με κάποιες μικρές περικοπές, στα εγκαίνια του θεάτρου το 1990.

Μετά τους Τρώες θα γράψει το χορωδιακό έργο Le Temple Universel, όπου προφητεύει ότι « Η Ευρώπη μια μέρα θα έχει μια μόνο σημαία » (1861) και την Όπερα « Βεατρίκη και Βενέδικτος », βασισμένη στο Σαιξπηρικό « Πολύ κακό για το τίποτε » (1862).

Θα ακολουθήσουν δύο μεγάλα χτυπήματα στην ζωή του, ο θάνατος της δεύτερης συζύγου του Μαρίας Ρέτσιο, από καρδιακή προσβολή, σε ηλικία 48 ετών, το 1862, και ο θάνατος του γιού του Λουδοβίκου, καπετάνιου σε εμπορικό πλοίο, από κίτρινο πυρετό, στην Αβάνα, το 1867. Ο Μπερλιόζ, πεθαίνει στις 8 Μαρτίου του 1869, στο σπίτι του στο Παρίσι, μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο.

Το έργο του μεγάλου αυτού συνθέτη και Φιλέλληνα, θα βρει την αναγνώριση του 90 χρόνια μετά τον θάνατο του. Το Λονδίνο που τόσο αγάπησε, θα είναι η πόλη των μεγάλων παραστάσεων των έργων του. Αρχίζοντας με το ανέβασμα των « Τρώων » στο Κόβεντ Γκάρντεν το 1957, υπό την διεύθυνση του Rafael Kubelik και σκηνοθεσία του Sir John Gielgud. Ο μεγάλος υποστηρικτής του Sir Colin Davis θα ανεβάσει και ηχογραφήσει σχεδόν τα άπαντα του Μπερλιόζ, ακολουθούμενος από τους John Nelson και John Eliot Gardiner.

Ιδού πως παρουσιάζει η Ίσμα Τουλάτου στο ΒΗΜΑ την παράσταση της « Καταδίκης του Φάουστ » σε σκηνοθεσία Μωρίς Μπεζάρ, από την Όπερα του Παρισιού στην Επίδαυρο το 1965:

« Οι παραστάσεις της «Καταδίκης του Φάουστ» του Μπερλιόζ που έδωσε η Όπερα του Παρισιού στις 31 Ιουλίου και την 1η Αυγούστου 1965 στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου σε σκηνοθεσία-χορογραφία Μορίς Μπεζάρ υπερέβησαν το εγχώριο ενδιαφέρον. Λογικό: Επρόκειτο για την πρώτη εμφάνιση του διάσημου συγκροτήματος στο εξωτερικό στην πλήρη του σύνθεση αφού η προηγούμενη «εξόρμησή» του στην Ιαπωνία αφορούσε μόνο τους πρωταγωνιστές του. Αυτή τη φορά, όμως, θα ταξίδευε ολόκληρο το δυναμικό, από τους καλλιτέχνες ως τους τεχνικούς, πράγμα το οποίο δημιούργησε αίσθηση και προσμονή…Τέσσερα σιδηροδρομικά οχήματα με τα σκηνικά της όπερας του Μπερλιόζ «Η καταδίκη του Φάουστ» έφθασαν ήδη στην Αθήνα εν όψει της εμφάνισης της Όπερας των Παρισίων στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στο πλαίσιο των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού» γράφει το «Βήμα» στις 21 Ιουλίου 1965 χαρακτηρίζοντας το επικείμενο ανέβασμα ως το «μεγαλύτερο θεατρικό εγχείρημα με τη συμμετοχή του διάσημου συγκροτήματος». Για την παρουσίαση του έργου, διαβάζουμε σε άλλο σημείο του ρεπορτάζ, «θα συνεργασθούν 314 τεχνικοί και καλλιτέχνες της Όπερας των Παρισίων και 164 κομπάρσοι και διοικητικοί υπάλληλοι. Για τη μεταφορά των Γάλλων τραγουδιστών, χορευτών και τεχνικών διετέθησαν 4 αεροσκάφη, θα δημιουργηθεί δε αερογέφυρα την νύκτα της 25ης προς την 26ην Ιουλίου μεταξύ της γαλλικής πόλεως Οράνζ – όπου εμφανίζεται το κλιμάκιο – και του Ελληνικού».

Η « Ελληνική Επανάσταση » παρουσιάστηκε στο Μέγαρο Μουσικής το 2011 από την Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων, υπό τον Ελευθέριο Καλκάνη και το 2019 από τον Βύρωνα Φιδετζή, στο θέατρο ΟΛΥΜΠΙΑ με την Φιλαρμόνια. Ο Λουκάς Καρυτινός με την Καμεράτα έχουν ετοιμάσει το έργο για το Μέγαρο Μουσικής.

Ο μεγάλος συνθέτης και Φιλέλληνας Έκτωρ Μπερλιόζ αποτελεί πλέον σταθερό μέρος του διεθνούς ρεπερτορίου, αλλά για εμάς το έργο του έχει ακόμη πιο μεγάλη σημασία, αφού διαπνέεται ολόκληρο από την αγάπη για την ομορφιά και την ελευθερία, για τα υψηλά ανθρώπινα ιδανικά που αποτελούν την παρακαταθήκη του Ελληνισμού.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε το έργο του Μπερλιόζ η « Ελληνική Επανάσταση » εδώ.

Ακολουθεί το πρωτότυπο κείμενο στα γαλλικά.

 

Scène héroïque (La révolution grecque)

I. Récit et Air

Héros Grec: Lève-toi, fils de Sparte! allons!… N’entends-tu pas
Du tombeau de Léonidas
Une voix accuser ta vengeance endormie?
Trop longtemps de tes fers tu bénis l’infamie,
Et sur l’autel impur d’un Moloch effronté
On te vit, le front ceint de mépris et de honte,
Préparer, souriant comme aux jours d’Amathonte,
L’holocauste sanglant de notre liberté.
Ô mère des héros, terre chérie,
Dont la splendeur s’éteint sous l’opprobre et le deuil!
Ce sang qui crie en vain, ce sang de la patrie,
Nourrit de vils tyrans l’indolence et l’orgueil!
Ô mère des héros, terre chérie.

II. Choeur Prêtre Grec:

Mais la voix du Dieu des armées
A répandu l’effroi dans leurs rangs odieux.
Hellènes! rassemblez vos tribus alarmées;
L’astre de Constantin a brillé dans les cieux:
A ses clartés victorieuses, marchez en foule à l’immortalité!
Prêtre Grec et Héros Grec: Hellènes! rassemblez vos tribus alarmées;
L’astre de Constantin a brillé dans les cieux.
Prêtre Grec: A ses clartés victorieuses,
Héros! marchez en foule à l’immortalité!
Et demain de nos monts les cimes glorieuses
Verront naître l’aurore avec la liberté.
Héros Grec et Choeur: A ses clartés victorieuses,
Héros / Guerriers, marchons en foule à l’immortalité, etc.
Prêtre Grec et Choeur: Oui, la voix du Dieu des armées, etc.

III. Prière

Femmes: Astre terrible et saint, guide les pas du brave!
Que les rayons vaincus du croissant qui te brave
S’éteignent devant toi!
Héros, Prêtre, Choeur: Astre terrible et saint, etc.
Femmes: Que les fils de Sion, riches de jours prospères,
De la liberté sainte et du Dieu de leurs pères
Sans crainte bénisse la loi!
Choeur: Que les fils de Sion, etc.

IV. Final

Héros, Prêtre, Choeur: Des sommets de l’Olympe aux rives de l’Alphée
Mille échos en grondant roulent le cri de mort:
Partons /Partez !… le monde entier prépare le trophée
Que nous promet un si beau sort.
Quel bruit sur ces bords expire?…
Tyrtée éveille sa lyre,
Et la Grèce, en ce jour, oppose à ses bourreaux
Tout ce que son beau ciel éclaire de héros.
Ils s’avancent… et la victoire Rayonne sur leurs fronts poudreux;
La terre, belle encor de son antique gloire,
Retentit sous leurs pas nombreux.
Partons / Partez!… Des sommets, etc.
Aux armes!… le ciel résonne…
Harpes d’or, marquez nos pas!
Peuples!… guerriers!… l’airain tonne.
Nos fers ont soif de combats! Aux armes!

 

ΦΩΤΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

/by

2020: Σωτήρης Τσιόδρας, καθηγητής λοιμωξιολόγος, ηρωική μορφή στον αγώνα κατά του COVID19 – 1854: Heinrich Treiber, καθηγητής, ιατρός, ηρωική μορφή στον αγώνα κατά της χολέρας στην Αθήνα

 

Σωτήρης Τσιόδρας, καθηγητής λοιμωξιολόγος

 

Ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας, έχει συμβάλει καθοριστικά με τις επιστημονικές του γνώσεις, την υπερδραστηριότητά του και διαρκή παρουσία του σε όλα τα μέτωπα, το ήθος του, το κύρος του και την σεμνότητα του, στον αγώνα της κοινωνίας να αντιμετωπίσει την πανδημία του  COVID19. Αποτελεί υπόδειγμα για όλους στην Ελλάδα και διεθνώς.

Το παράδειγμα αυτού του ανθρώπου μας θυμίζει τον ρόλο που διαδραμάτισε ένας μεγάλος Φιλέλληνας, ο καθηγητής, ιατρός Heinrich Treiber, κατά την διάρκεια της επιδημίας χολέρας που μάστιζε την Αθήνα το 1854.

Όταν κτύπησε την Αθήνα η μεγάλη επιδημία χολέρας, και οι δρόμοι ήταν έρημοι κατοίκων, ο μεγάλος Φιλέλληνας ήταν ο μόνος που διέσχιζε πολλές φορές την ημέρα τους δρόμους έφιππος για να δίνει το παρόν στο νοσοκομείο ή όπου αλλού τον καλούσε το καθήκον, έως ότου προσβλήθηκε και ό ίδιος από την ασθένεια αυτή.

Heinrich Treiber, καθηγητής, ιατρός, Φιλέλληνας

Η ΕΕΦ τιμά όλους αυτούς τους ήρωες που εμπνέονται από τις αρχές του Ελληνισμού για να προσφέρουν στην κοινωνία.

/by

Ερρίκος Τράϊμπερ, Γερμανός ιατρός, σπουδαίος Φιλέλλην, παρών σε όλες τις σημαντικές στιγμές της Ελληνικής Επανάστασης

 

 

Ο Ερρίκος Τράϊμπερ (Heinrich Treiber) γεννήθηκε το 1796 στο Meiningen της Γερμανίας και είχε αριστοκρατική καταγωγή. Γιός αυλικού φαρμακοποιού, σπούδασε ιατρική στα πανεπιστήμια της Ιένης, του Μονάχου και του Wuertzburg, και ειδικεύθηκε στη χειρουργική στο πανεπιστήμιο του Παρισιού.

Ο νεαρός Τράϊμπερ ενθουσιάσθηκε από τον αγώνα των Ελλλήνων, και αποφάσισε να μεταβεί στην Ελλάδα ως εθελοντής. Στις 31 Δεκεμβρίου 1821 ξεκίνησε από το Λιβόρνο της Ιταλίας μαζί με άλλους 36 φιλέλληνες, με το πλοίο του Ζακυνθινού Βιτάλη «Πήγασος» που ταξίδευε με ρωσική σημαία. Ύστερα από εικοσαήμερο ταξίδι, έφθασαν στο Μεσολόγγι, για να μετάσχουν στην Ελληνική Επανάσταση.

Από την ημέρα εκείνη, ο Τράϊμπερ αρχίζει να σημειώνει στο προσωπικό του ημερολόγιο όλα όσα του συνέβησαν τα επόμενα έξι και πλέον χρόνια, δηλαδή έως τις 23 Απριλίου 1828, την ημέρα που ανέλαβε τη διεύθυνση του στρατιωτικού νοσοκομείου που ήταν εγκαταστημένο στην Ακροναυπλία. Είναι οι προσωπικές του εντυπώσεις και κρίσεις, που αποκαλύπτουν μερικά παρασκήνια του Αγώνα και το ρόλο που έπαιξαν οι Φιλέλληνες σ’αυτόν. Παράλληλα, το ημερολόγιο του Τράϊμπερ αποτελεί μία σημαντική ιστορική πηγή για την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης.

Στις 13 Ιανουαρίου 1822 αποβιβάζεται στο Μεσολόγγι, και από εκεί φθάνει στην Κόρινθο, όπου αναλαμβάνει τη θέση ιατρού στο Τακτικό Σώμα (1ον Ελληνικόν βαρέον πεζικόν Σύνταγμα).

Με το Τακτικό Σώμα έλαβε μέρος στις εξής μάχες και επιχειρήσεις:

– Στο Κομπότι και στο Πέτα (4 Ιουλίου 1822). Στις μάχες αυτές, παράλληλα με το Τακτικό Σώμα, συμμετείχαν και ο Μάρκος Μπότσαρης με το σώμα του, το τάγμα των φιλελλήνων με διοικητή τον Γερμανό Στρατηγό Νόρμαν και τον Ιταλό Συνταγματάρχη Ταρέλα και το τάγμα των Επτανησίων. Η μάχη είχε άσχημη κατάληξη και η πλειοψηφία των Φιλελλήνων σφαγιάσθηκαν από τους Τούρκους. Ο Τράϊμπερ μόλις κατόρθωσε να σωθεί. Έχασε όμως όλα τα προσωπικά του αντικείμενα και ακόμη και τα χειρουργικά του εργαλεία, που ήταν την εποχή αυτή δυσεύρετα στην Ελλάδα.

– Επιχειρήσεις στα όρη των Σαλώνων (1-15 Σεπτεμβρίου 1822), Χάνι της Γραβιάς, κλπ.

– Με διαταγή του Δημητρίου Υψηλάντη, το Τακτικό Σώμα αναλαμβάνει τη φύλαξη των Μεγάλων Δερβενίων (Κακιά Σκάλα).

– Στην πολιορκία του Ναυπλίου (Οκτώβριος – Δεκέμβριος 1822). Η πολιορκία τελούσε υπό την άμεση διοίκηση του Νικηταρά και τη γενική αρχηγεία του Κολοκοτρώνη.

Μεσολαβούν οι εμφύλιες διαμάχες, ο Τράϊμπερ όμως παραμένει στην Ελλάδα και συντηρείται εξασκώντας το ιατρικό επάγγελμα στο Ναύπλιο, Κρανίδι και αλλού.

– Τον Φεβρουάριο του 1824 ο Τράϊμπερ κατατάσσεται στο στρατιωτικό σώμα που οργάνωσε ο Λόρδος Βύρων στο Μεσολόγγι, ως στρατιωτικός γιατρός στο τάγμα των «πυροβολητών».

Στις 18 Απριλίου αρρωσταίνει ο Λόρδος Βύρων. Ο Τράϊμπερ μετέχει σε συνεχή ιατρικά συμβούλια. Στις 19 Απριλίου ο λόρδος Βύρων πεθαίνει. Με τον προσωπικό γιατρό του Λόρδου Βύρωνα Φόρτι αναλαμβάνουν νεκροψία και ταριχεύουν το σώμα.

– Τον Οκτώβριο του 1824 ανασυγκροτήθηκε το Τακτικό Σώμα από τον Ρόδιο και στη συνέχεια από τον Φαβιέρο, και ο Τράϊμπερ αναλαμβάνει πάλι καθήκοντα ιατρού σ’αυτό. Στη συνέχεια ιδρύει νοσοκομείο στο Ναύπλιο.

– Τον Ιούνιο 1825 επιτίθεται στο Ναύπλιο ο Ιμπραήμ πασάς με στρατό 6.000 ανδρών, αλλά αποκρούεται. Υπάρχουν πολλοί τραυματίες, τους οποίους περιθάλπει ο Τράϊμπερ.

– Τον Σεπτέμβριο 1825, το Τακτικό Σώμα με το νέο διοικητή του Φαβιέρο κάνει απόπειρα κατάληψης της Τριπολιτσάς χωρίς επιτυχία. Στην επιχείρηση μετέχει και ο Τράϊμπερ.

– Τον Οκτώβριο, το Τακτικό Σώμα αναχωρεί για την Αθήνα, όπου ο Τράϊμπερ ιδρύει νοσοκομείο.

– Τον Φεβρουάριο του 1826 ο Φαβιέρος με το Τακτικό Σώμα, στο οποίο μετέχει και ο Τράϊμπερ, ξεκινάει εκστρατεία στην Εύβοια. Πρώτα στη Χαλκίδα και στη συνέχεια στην Κάρυστο. Οι τραυματίες είναι πολλοί και ο Τράϊμπερ τους περιποιείται και πάλι.

– Τον Ιούνιο, ο Τράϊμπερ υποβάλλει την παραίτηση του από το Τακτικό Σώμα και αναλαμβάνει τη θέση ιατρού στο στρατόπεδο Δερβενίων που τελεί υπό τη διοίκηση του Καραϊσκάκη.

– Τον Αύγουστο, ο Τράϊμπερ αναχωρεί με το σώμα του Καραϊσκάκη για την περιοχή Αθηνών. Γίνονται μάχες στο Χαϊδάρι. Ο Τράϊμπερ εγκαθιστά νοσοκομείο στην Κούλουρη.

– Στις 6 Νοεμβρίου 1826 μετέχει με το σώμα του Καραϊσκάκη στη μάχη της Δόμβραινας.

– Το Φεβρουάριο του 1827 ο Τράϊμπερ λαμβάνει μέρος σε απόβαση στην Καστέλλα υπό τον συνταγματάρχη Gordon, μαζί με τα σώματα του Μακρυγιάννη, του Ι. Νοταρά και το Τακτικό Σώμα, για να λυθεί η πολιορκία της Ακροπόλεως από τον Κιουταχή.

Στη μάχη του Αναλάτου «έπεσαν 1.200 Έλληνες και όλοι οι Φιλέλληνες», όπως αναφέρει ο Τράϊμπερ στο ημερολόγιό του. Αυτός έχει εγκαταστήσει νοσοκομείο στα Αμπελάκια της Σαλαμίνας, για την νοσηλεία μαχητών, και προσφέρει περίθαλψη στους τραυματίες, που μεταφέρονται εκεί από το πεδίο της μάχης.

– Στις 24 Απριλίου 1827, φέρνουν στα Αμπελάκια τη σορό του Καραϊσκάκη, που είχε σκοτωθεί την προηγουμένη μέρα στο Φάληρο. Ο Τράϊμπερ συνοδεύει τη σορό του στην Κούλουρη, όπου γίνεται η κηδεία.

– Τον Ιούνιο 1827, ο Τράϊμπερ αναλαμβάνει τη θέση ιατρού στο ατμόπλοιο Καρτερία μετά από πρόσκληση του πλοιάρχου Άστιγγα.

– Τους επόμενους 8 μήνες, ο Τράϊμπερ μετέχει σε όλες τις επιχειρήσεις του Καρτερία. Το Καρτερία οργώνει όλες τις θάλασσες. Από τον Κορινθιακό, στο Ιόνιο, στη θάλασσα των Κυθήρων, στο Αιγαίο και φθάνει μέχρι τις ακτές της Αφρικής.

Μαζί με τον υπόλοιπο στόλο, περιπολεί τις θάλασσες αυτές και επιβάλλει ναυτικό αποκλεισμό των περιοχών που διεξάγονται οι εχθροπραξίες.

– Στις 29 Σεπτεμβρίου 1827 το Καρτερία μαζί με το βρίκι «Σωτήρ» και 5 άλλα μικρότερα πλοία, ναυμαχεί με τουρκικό στολίσκο στον κόλπο των Σαλώνων και πυρπολούν 9 τουρκικά πλοία, μεταξύ αυτών και την τουρκική ναυαρχίδα, ενώ αιχμαλωτίζουν ένα ακόμη (ναυμαχία της Αγκάλης).

– Στις 4 Μαρτίου 1828, ο Άστιγξ υποβάλλει την παραίτηση του από τη διακυβέρνηση της Καρτερίας και δύο μέρες αργότερα αποχωρεί και ο Τράϊμπερ. Ο Αστιγξ επανήλθε στην θέση του και έλαβε μέρος σε μία τελευταία επιχείρηση στο Μεσολόγγι, όπου τραυματίσθηκε στον αριστερό ώμο. Δυστυχώς ο Τράϊμπερ δεν ήταν εκεί να τον θεραπεύσει και άργησε να βρεθεί άλλος γιατρός, και ο άλλος αυτός μεγάλος φιλέλληνας υπέκυψε στα τραύματά του.

Στα τέλη Απριλίου 1828, ο Τράϊμπερ αναλαμβάνει διευθυντής του στρατιωτικού νοσοκομείου της Ακροναυπλίας (Ιτς Καλέ).

Όταν έλαβε χώρα η δολοφονία του Καποδίστρια, ο Τράϊμπερ διενήργησε ο ίδιος τη νεκροψία και υπέγραψε τη σχετική ιατροδικαστική έκθεση. Είχε μάλιστα το θλιβερό προνόμιο να ταριχεύσει τον νεκρό Καποδίστρια.

Είναι βέβαιο ότι ο μεγάλος αυτός φιλέλληνας έσωσε χιλιάδες Έλληνες τραυματίες και αρρώστους κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα του 1821, σε ένα χώρο (αυτόν της Ελλάδας) που κάθε έννοια νοσηλείας και νοσοκομειακής περίθαλψης ήταν ανύπαρκτη.

Προκειμένου να εξηγήσουμε σε τι συνίσταντο οι υγειονομικές υπηρεσίες κατά την επαναστατική περίοδο, θα χρησιμοποιήσουμε ένα απόσπασμα από το έργο του Χρηστου Βυζάντιου η «Ιστορία του Τακτικού Στρατού», που περιγράφει τη μάχη της Καρύστου (1826), στην όποια τραυματίστηκε και ο ίδιος. Μοναδικός γιατρός εκεί ήταν ο Τράϊμπερ. «0ι πληγωμένοι, γράφει ό Βυζάντιος, επορεύοντο όπως εδύναντο. Άλλοι μεν συρόμενοι, άλλοι δέ βοηθούμενοι υπό των τυχόντων, προσήρχοντο προς τον εκεί χειρουργόν. Το δε θέαμα της πρώτης βοήθειας παρά του άρχιχειρουργού Τράϊμπερ ήτο φρικώδες. Περίπου διακόσιοι πληγωμένοι, κείμενοι εκτάδην εντός περιβόλου λεμονεώνος, εξέβαλλον γοεράς φωνάς, ιδίως οι πληγωμένοι εκ σφαίρας πυροβόλων. Εκεί φύλλον θύρας έκειτο επί πετρών, χρησιμεύον ως τράπεζα επί της οποίας κατέκλινον τους τραυματίας. Ό δε ειρημένος άρχιχειρουργός, έχων ανεστραμένας τας χειρίδας του ιματίου του και κρατών μάχαιραν ανά χείρας, όλως καθημαγμένος έτεμνε ανηλεώς τα προσβληθέντα μέλη του πληγωμέντος και είτα επέδενε ταύτα. Καθ’ήν ώραν έτέθην και αυτός εγώ επί της ειρημένης τραπέζης είδον τον πάντα λόγου άξιον φιλέλληνα τούτον χειρουργόν, απηυδημένον εκ του κόπου και της πείνης, κρατούντα δε με τας αιμοσταγείς χείρας του ολίγον άζυμον άρτον καί τρώγοντα».

Δεν ήταν όμως μόνο ή παροχή της πρώτης βοήθειας στους τραυματίες που απασχολούσε τον Τράϊμπερ, αλλά, όπως αναφέρει και ο Επαμ. Στασινόπουλος, και η κατόπιν περίθαλψή των, που γινόταν συνήθως στα φιλόξενα σπίτια χωρικών. Αλλά τα σπίτια εδέχοντο μόνο τους ελαφρότερα τραυματισμένους, γιατί υπήρχε η δεισιδαιμονία ότι όσοι πέθαιναν από τις πληγές τού πολέμου εβρυκολάκιαζαν κατόπιν. Χρειαζόταν πολλές φορές η βεβαίωση του γιατρού και των δημογερόντων ότι δεν πρόκειται να πεθάνει ό τραυματίας για να τον δεχθούν στο σπίτι.

Το 1831 νυμφεύθηκε τη Σάντα Οριγώνη, κόρη του κορσικανού Δομένικου Οριγώνη, και της Αθηναίας Φραντζέσκας Αγαπίου. Ο Οριγώνης ήταν τέως αξιωματικός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, που είχε καταφύγει στην Ελλάδα από το 1814.

Tο 1835 ο Τράϊμπερ μετακόμισε οικογενειακώς στην Αθήνα, όπου του ανατέθηκε η οργάνωση και αναμόρφωση της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Στρατού, της οποίας υπήρξε ο πρώτος Αρχηγός.

Διώροφος νεοκλασική οικία με αέτωμα στην επίστεψη. Πρόκειται για την οικία του Γερμανού ιατρού Ερρίκου Τράϊμπερ Πλατεία Ασωμάτων (Μπίρης, σελίδα 93)

O Τράϊμπερ Μετείχε στο σχεδιασμό (από τον αρχιτέκτονα Βάϊλερ) του A’ Στρατιωτικού Νοσοκομείου (στου Μακρυγιάννη), και επίσης στο σχεδιασμό του Δημοτικού Νοσοκομείου της Αθήνας. Ήταν ο ιδρυτής της Στρατιωτικής Φαρμακαποθήκης.

Σε πρώτο πλάνο το διώροφο αρχοντικό με το αέτωμα στην στέψη ήταν στην οδό Κριεζώτου και Ζαλοκώστα. Στο κέντρο της φωτογραφίας δεσπόζουν τα Παλαιά Ανάκτορα, σημερινή Βουλή των Ελλήνων. Αριστερά: Η Βασιλική Στρατιωτική Φαρμακαποθήκη Οδός Ακαδημίας 1 και Λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας (τότε οδός Αμπελοκήπων και αργότερα οδός Κηφισιάς) Αρχιτέκτων: Hans Christian Hansen [1803 – 1883] – Ανέγερση: 1836 -1840 (Φωτογράφος: Henri Beck, 1804 – 1883).

Υπήρξε από τους πρώτους δασκάλους του «Πρακτικού Σχολείου Χειρουργίας, Φαρμακοποιϊας και Μαιευτικής» και το 1837 διορίσθηκε «επίτιμος» καθηγητής του νεοσύστατου Πανεπιστημίου Αθηνών για τη διδασκαλία της χειρουργικής.

Ο Τράϊμπερ διορίσθηκε επίσης μέλος του Ιατροσυνεδρίου που τότε χάραζε την υγειονομική πολιτική του κράτους, και διετέλεσε και πρόεδρος του.

Το 1842 διορίσθηκε ιατρός του βασιλέως Όθωνος.

Ερρίκος Τράϊμπερ, προσωπογραφία από την Ιστορία της Ιατρικής Σχολής. Εκατονταετηρίς 1837-1937. Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ιατρική επιστήμη στην Ελλάδα, οφείλει στον μεγάλο Φιλέλληνα και επιστήμονα την εισαγωγή της αναισθησιολογίας, που αναβάθμισε τις θεραπευτικές πρακτικές και κατάργησε τον πόνο κατά την θεραπεία.

Στις 16 Οκτωβρίου 1846, ο Αμερικανός W. Morton χορήγησε αναισθησία με αιθέρα σε ασθενή στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης. Λίγους μήνες αργότερα, στις 10 Απριλίου 1847, χορηγούνται οι πρώτες αναισθησίες με αιθέρα στην Ελλάδα από τον Ερρίκο Τράϊμπερ (πρώτο καθηγητή χειρουργικής στην Ελλάδα), Αρχίατρο, και τον Νικόλαο Πετσάλη, Επίατρο, στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών και ο Τύπος της εποχής τους αποθεώνει. Επίσης, ο Ερρίκος Τραϊμπερ χορήγησε την πρώτη μαιευτική αναισθησία στην Ελλάδα, στο Δημόσιο Μαιευτήριο της Αθήνας, χορηγώντας αναισθησία με αιθέρα σε επίτοκο για εμβρυουλκία με μαιευτήρα τον Νικόλαο Κωστή, τον πρώτο καθηγητή Μαιευτικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Όταν το 1854 κτύπησε την Αθήνα η μεγάλη επιδημία χολέρας, και οι δρόμοι ήταν έρημοι κατοίκων, ο μεγάλος Φιλέλλην ήταν ο μόνος που διέσχιζε πολλές φορές την ημέρα τους δρόμους έφιππος για να δίνει το παρόν στο νοσοκομείο ή όπου αλλού τον καλούσε το καθήκον, έως ότου προσβλήθηκε και ό ίδιος από την ασθένεια αυτή.

Ο Τράϊμπερ εξακολούθησε επί πολλά χρόνια να υπηρετεί στο Στρατό, προαχθείς μέχρι του βαθμού του Ανωτέρου Γενικού Αρχιάτρου, και αποστρατεύθηκε το 1864.

Του απονεμήθηκαν διάφορα παράσημα και μετάλλια. Μεταξύ αυτών ο Ελληνικός Χρυσούς Σταυρός (1834), ο Ταξιάρχης (1849), και ο Ανώτερος Ταξιάρχης (1876) του Τάγματος του Σωτήρος.

Μετάλλιο του Τάγματος του Σωτήρος, επί Βασιλείας Οθωνος.

Ακόμη ο Τράϊμπερ έλαβε τον Ταξιάρχη του Αγίου Στανισλάου της Ρωσίας (1859), τον Ταξιάρχη του Αγίου Μιχαήλ από τον βασιλέα της Βαυαρίας (1858), το χρυσό παράσημο του Δούκα του Οδελμβούργου, και το σιδηρούν Αριστείον του Συντάγματος της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Το παράσημο όμως για το οποίο ήταν περισσότερο υπερήφανος ήταν το αργυρούν Αριστείο του Αγώνα.

Αργυρούν Αριστείο του Αγώνα, «τοις ηρωικής της πατρίδος προμάχοις», το ελάμβαναν επί Βασιλείας Οθωνος, όσοι Έλληνες ή Φιλέλληνες είχαν συμμετάσχει με βαθμό αξιωματικού, στις πολεμικές επιχειρήσεις της Ελληνικής Επανάστασης. Το μετάλλιο αυτό αποτελούσε ύψιστη τιμή.

Εκτός από το ημερολόγιό του, ο Τράϊμπερ άφησε και δύο καταλόγους, τον έναν με 59 ονόματα άλλων Φιλελλήνων που γνώρισε στην Ελλάδα και έναν ακόμα, με 102 ονόματα Φιλελλήνων που έπεσαν μαχόμενοι ή πέθαναν για άλλους λόγους στην Ελλάδα.

Από το γάμο του με τη Σάντα Οριγώνη, ο Τράϊμπερ απέκτησε 6 παιδιά.

Η μεγαλύτερη κόρη του, Ρόζα παντρεύθηκε τον Πέτρο Κιάππε, γιό ενός άλλου Φιλέλληνα και αγωνιστή της επανάστασης του 21, του Ιωσήφ Κιάππε.

Απεβίωσε στην Αθήνα το 1882 σε ηλικία 86 ετών.

Αποτελεί μεγάλη τιμή για την ΕΕΦ να έχει στην Συμβουλευτική της Επιτροπή δύο απογόνους του μεγάλου αυτού Φιλλέληνα, στον οποία τόσα πολλά οφείλει η Ελλάδα.

Πηγές και Βιβλιογραφία

  • Αποστολίδης Χρήστος Ν. «ΕΡΡΙΚΟΣ ΤΡΑΙΜΠΕΡ ΦΙΛΕΛΛΗΝ Αναμνήσεις από την Ελλάδα 1822-1828», Αθήνα 1960.
  • Barth Wilhelm – Kehrig-Korn Max, Die Philhellenenzeit, Muenchen, 1960.
  • Χρήστος Βυζάντιος (αξιωματικός του Πεζικού της Γραμμής), Ιστορία του Τακτικού Στρατού της Ελλάδος (1821 – 1832), Αθήνα, τυπογραφείο Ράλλη, 1837.
  • Μαρκέτος Σπ. – Σταυρόπουλος Αριστ. Ο φιλελληνισμός της εθνεγερσίας εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 25 Μαρτίου 1988.
  • Μοσχωνάς Αντώνιος. Δύο φιλέλληνες στρατιωτικοί ιατροί, Ερρίκος Τράϊμπερ και Αντώνιος Λίνδερμάγιερ. Περιοδικό Παρνασσός. τομ. ΚΘ’, αρ. 3, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 1987.
  • Στασινόπουλος Επαμ. Αι αναμνήσεις του φιλέλληνος ιατρού Ερρίκου Τράϊμπερ εφ. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 4 Ιανουαρίου 1961.
  • Γ. Δρουγολίνος, επιμ. (13 Μαΐου 1882). Έσπερος, Τομ. 2, Έτος Β’, τεύχ. 25. Λειψία.
  • Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών (1939). Αριστοτέλης Κούζης, επιμ. Εκατονταετηρίς 1837 – 1937, Τόμος Γ’, Ιστορία της Ιατρικής Σχολής. Αθήναι: Τύπος «Πυρσού» Α.Ε. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2010.
  • Η αναισθησία τον 19ο αιώνα στην Ελλάδα, Αρμένη Κωνσταντίνα, Κορρέ Μαρία, Θεολογής Θωμάς, Παπαδόπουλος Γεώργιος, Αναισθησιολογική Κλινική Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ΙΑΤΡΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 2011, Τόμος 8, Τεύχος 1.
  • Εφημερίδα ΑΙΩΝ, Αθήνα 1882, Λόγος επιτάφιος, εκφωνηθείς εν τω Α’ Νεκροταφείω Αθηνών τη 14 Απριλίου 1882, εις τον Φιλέλληνα Ερρίκον Τραϊμπερ, υπό του αρχιάτρου Περικλέους Σούτσου.
/by