Ο Andrea Dania (1775 – 1822), ήταν Ιταλός στρατιωτικός, Φιλέλληνας και εκ των πρωτοπόρων του Τακτικού Στρατού στην Ελλάδα, ηρωική μορφή στη μάχη του Πέτα.

Γεννήθηκε στην Ovada της Γένοβας. Γονείς του ήταν ο Francesco di Domenico Dania και η Francesca Maria Beraldi, ενώ θείος του ήταν ο Angelo Vincenzo Dania, καρδινάλιος και μέλος του Μοναστικού Τάγματος των Δομινικανών[1].

Οι οικογένειες των γονέων του Dania, ανήκαν στην υψηλή κοινωνία της Γένοβας και συμπεριελάμβαναν κληρικούς, πνευματικούς ανθρώπους και στρατιωτικούς[2]. Εμπνευσμένος από τα βήματα των τελευταίων, κατατάχθηκε στην Πολιτοφυλακή της Δημοκρατίας της Γένοβας, το 1793[3].

Η Δημοκρατία της Γένοβας καταλύθηκε στις 14 Ιουνίου 1797 και στη συνέχεια οι Γάλλοι εγκαθίδρυσαν τη Δημοκρατία της Λιγουρίας. Ο Dania κατατάχθηκε στις 26 Νοεμβρίου του ιδίου έτους, με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού, στο Τάγμα Πυροβολητών και Μηχανικών στην Λεγεώνα Εθελοντών της Λιγουρίας, η οποία απετέλεσε τη βάση της δημιουργίας της Εθνοφυλακής της Δημοκρατίας της Λιγουρίας[4].

Την περίοδο 1798 – 1799 ο Dania πολέμησε υπό τις διαταγές των Γάλλων στρατηγών Joubert και Morau, εναντίον των Ρωσοαυστριακών στρατευμάτων, τα οποία διοικούσε ο σημαντικός Ρώσος στρατάρχης Alexander Suvorov[5]. Για τη γενναιότητά του και τις διοικητικές ικανότητες τις οποίες επέδειξε, προήχθη σε υπολοχαγό και τοποθετήθηκε στο επιτελείο του στρατηγού Calori. Ο Calori επιστράτευσε τον Απρίλιο του 1800 τους πολίτες της Γένοβας και τους οργάνωσε, ούτως ώστε να αντισταθούν σε ενδεχόμενη επίθεση του Αυστριακού στρατηγού, βαρόνου Franz Anton von Elsnitz[6].

Αφού συνέβαλε σημαντικά στην επιτυχία του έργου του στρατηγού Calori, αποσπάσθηκε με το βαθμό του υπιλάρχου στο 12^ο Σύνταγμα Δραγόνων του Γαλλικού Στρατού και έλαβε μέρος στη νικηφόρα για τους Γάλλους μάχη του Marengo, την 14^η Ιουνίου 1800[7]. Η δράση του αναγνωρίσθηκε με την τοποθέτησή του ως υπασπιστή της Στρατιωτικής Διοίκησης Γένοβας, στις 13 Ιουλίου 1801[8].

Εξαιτίας του ριψοκίνδυνου χαρακτήρα του, ο Dania τοποθετήθηκε την 1η Φεβρουαρίου 1805, στη Χωροφυλακή, με το βαθμό του μοιράρχου, με καθήκον τη καταδίωξη της ληστείας[9]. Τον Ιούνιο του 1805, η Δημοκρατία της Λιγουρίας, λίγο πριν προσαρτηθεί στη Γαλλία, τον τίμησε για τη γενναιότητα και τις ικανότητές του με το Παράσημο της Στρατιωτικής Αξίας[10].

Με την προσάρτηση της Δημοκρατίας της Λιγουρίας στη Γαλλία, η Χωροφυλακή της Δημοκρατίας της Λιγουρίας ενσωματώθηκε ως έφιππο τμήμα στο Γαλλικό Στρατό, μετονομάσθηκε σε 56^η Επιλαρχία Δραγόνων, τέθηκε υπό τη διοίκηση του Γάλλου επιλάρχου Galliot και ενσωματώθηκε στο 12^ο Σύνταγμα Δραγόνων του Γαλλικού Στρατού[11]. Ο Dania ανέλαβε τη διοίκηση του Πυροβολικού της[12].

Κατά τη διάρκεια της θητείας του στο 12^ο Σύνταγμα Δραγόνων του Γαλλικού Στρατού, ο Dania έλαβε μέρος στη μάχη της Talavera στις 27 Ιουλίου 1809[13], που κατέληξε σε στρατηγική νίκη στους Γάλλους. Στη συνέχεια υπηρέτησε στην κατεχόμενη Μαδρίτη από το 1810 ως το 1811[14], διακρίθηκε στη μάχη της Salamanca στις 22 Ιουλίου 1812[15], ενώ πολέμησε στη μάχη της Vitoria στις 21 Ιουνίου 1813, η οποία οδήγησε στην αποχώρηση των Γάλλων από την Ισπανία[16]. Για τη δράση του αυτή, τιμήθηκε τον Αύγουστο του 1813, με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής από τη Γαλλική Κυβέρνηση[17].

Με την αποχώρηση των Γάλλων από την Ισπανία, ο Dania επέστρεψε στη Γένοβα, η οποία ανήκε πλέον στο Βασίλειο του Πεδεμοντίου. Με την επανάκαμψή του, τοποθετήθηκε διοικητής της 12^ης Επιλαρχίας Δραγόνων του Στρατού του Πεδεμοντίου, με τον βαθμό του επιλάρχου[18] και στη συνέχεια αποστρατεύθηκε[19].

Ο Dania προερχόταν από ένα περιβάλλον καλλιεργημένων ανθρώπων, με κλασσική παιδεία, αγάπη για τον Ελληνικό πολιτισμό και φιλελληνικά αισθήματα. Ο απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων τον συγκίνησε και με την έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, ο Dania είναι ένας εκ των πρώτων Φιλελλήνων, ο οποίος μεταβαίνει στην Ελλάδα, στις 7 Ιουνίου 1821[20]. Μάλιστα, ταξίδευσε από την Τεργέστη με προορισμό την Ύδρα, με το ίδιο πλοίο με τον Δημητρίου Υψηλάντη, τον Φιλικό Παναγιώτη Αναγνωστόπουλο, τον γενναίο Γάλλο Φιλέλληνα Joseph Baleste και τον σπουδαίο Ιταλό Φιλέλληνα, αντισυνταγματάρχη Pietro Tarella[21].

Στις 2 Ιουλίου 1821, λαμβάνει μέρος στην μάχη για την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς. Όταν η υπόθεση είχε πλέον κριθεί, ο Dania, o Tarella, ο Βρετανός επιτελάρχης του Υψηλάντη και σημαίνων Φιλέλληνας Thomas Gordon, οι περισσότεροι Φιλέλληνες, και ο ίδιος ο Υψηλάντης, ανέλαβαν άλλες αποστολές και δεν παρέστησαν στην είσοδο των Ελλήνων στην Τριπολιτσά, την 23^η Σεπτεμβρίου 1821[22].

Μετά την κατάληψη της Τριπολιτσάς, ο Dania συμμετείχε στην πρώτη επιχείρηση για την απελευθέρωση του Ναυπλίου, η οποία έλαβε χώρα τον Δεκέμβριο του 1821[23]. Την περίοδο αυτή η Ελληνική διοίκηση προσπαθούσε να συστήσει Τακτικό Στρατό[24]. Για τον σκοπό αυτό, το Βουλευτικό ψήφισε στο Ναύπλιο, στις 1 Απριλίου 1822, Νόμο “Περί Οργανώσεως του Στρατού”, ο οποίος απετέλεσε τη βάση της μετέπειτα στρατιωτικής νομοθεσίας[25].

Στο πλαίσιο αυτό συστάθηκε το Τάγμα Φιλελλήνων, και ο Dania ανέλαβε διοικητής του. Τα καθήκοντα Γενικού Διοικητή του Τακτικού Στρατού ανατέθηκαν στον σημαίνοντα Γερμανό Φιλέλληνα, στρατηγό, κόμη Karl Friedrich Leberecht von Normann-Ehrenfels. Άμεσος συνεργάτη του ορίσθηκε ο Pietro Tarella, που ανέλαβε καθήκοντα διοικητού του 1^ου Συντάγματος Πεζικού. Η πρώτη αποστολή του Τακτικού Στρατού ήταν η λύση της πολιορκίας του Σουλίου από τις Οθωμανικές δυνάμεις. Η επιχείρηση αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα την αναζωπύρωση του Απελευθερωτικού αγώνα στην Ήπειρο, την ενίσχυση των Ελληνικών Δυνάμεων με έμπειρα και αξιόμαχα στελέχη, και την απομάκρυνση του κινδύνου της καθόδου των Οθωμανών για την καταστολή της Επανάστασης στην Στερεά Ελλάδα[26].

Οι Normann, Tarella και Dania αντιμετώπιζαν αρκετά στρατηγικά ζητήματα. Για παράδειγμα, οι αποφάσεις και οι κινήσεις ήταν αργές. Αντί να κινηθούν οι Έλληνες και οι Φιλέλληνες ταχέως προς την Άρτα, χωρίς να επιτρέψουν στους Τούρκους τη συγκέντρωση στρατεύματος που θα τους έδινε στρατηγικό πλεονέκτημα, άφησαν να χαθεί πολύτιμος χρόνος. Από την μία οι Τούρκοι συγκέντρωναν ανενόχλητοι δυνάμεις, όταν από την άλλη, ο Ελληνικός στρατός άρχιζε να αντιμετωπίζει ασθένειες και έλλειψη τροφίμων. Ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα ήταν η συμπεριφορά των ατάκτων. Και ιδιαίτερα του οπλαρχηγού Μπακόλα. Επίσης, υπήρξε προβληματισμός για το πως θα ενσωματώνονταν στο σχέδιο της μάχης, μονάδες ατάκτων. Μάλιστα ήδη πολλές ημέρες πριν την έναρξη της πορείας προς την Άρτα, φημολογείτο πως ο Μπακόλας τηρούσε μία παράξενη στάση και ότι είχε σχέση με τους Τούρκους. Ήταν βέβαια αδύνατο να πιστέψει κανείς, ότι ένας Έλληνας θα πρόδιδε τον αγώνα των συμπατριωτών του[27].

Οι Ελληνικές δυνάμεις ήρθαν σε επαφή με τους Τούρκους στο Κομπότι, στις 22 Ιουνίου 1822. Το πολεμικό σχέδιο προέβλεπε ότι, “οι Φιλέλληνες, ως τακτικοί στρατιώτες, δεν πρέπει ν’ αναζητούν τις κορυφές των βουνών για να αμύνονται άνετα, αλλά να μένουν στα σπουδαία και επικίνδυνα σημεία και να μη χάνουν την ευκαιρία να αναμετρηθούν με τον εχθρό”[28]. Κατόπιν αυτού, το 1^ο Σύνταγμα Πεζικού υπό τον Tarella και το Τάγμα των Φιλελλήνων υπό τον Dania, τοποθετήθηκαν σε κρίσιμα σημεία στους πρόποδες των υψωμάτων. Η εχθρική επίθεση αποκρούσθηκε επιτυχώς και οι Τούρκοι υποχώρησαν προς την Άρτα με σοβαρές απώλειες[29].

Από το Κομπότι οι Φιλέλληνες, ήδη καταπονημένοι από κόπωση, ασθένειες, πείνα και δίψα, έφυγαν εσπευσμένα με νυχτερινή πορεία προς το Πέτα, όπου μετακινούνταν οι Τούρκοι. Εκεί συγκεντρώθηκαν και οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις, και άρχισε η προετοιμασία της μάχης.

Στο πολεμικό συμβούλιο των αρχηγών ανέκυψαν διαφωνίες για δύο ζητήματα: 1) Για τη θέση του τακτικού στρατού σε σχέση με τους ατάκτους. Δηλαδή, ποιοι θα αποτελούσαν την εμπροσθοφυλακή και ποιοι τα μετόπισθεν, και 2) για το αν έπρεπε ή όχι να χρησιμοποιηθούν οχυρώματα (ταμπούρια). Για το πρώτο επικράτησε η άποψη να τοποθετηθούν οι δυνάμεις κυκλικά γύρω από το Πέτα. O Normann δυσαρεστήθηκε από την απόφαση αυτή και αντιλαμβανόμενος τη μειονεκτική θέση της ελληνικής πλευράς, ένιωσε την υποχρέωση να εκθέσει τις ανησυχίες του με επιστολή προς τον Μαυροκορδάτο[30]. Ο Μαυροκορδάτος, αν και ήταν ο αρχηγός των Ελληνικών δυνάμεων, απουσίαζε από το πεδίο της μάχης. Είχε εγκαταστήσει το αρχηγείο του στη Λαγκάδα, έξι ώρες μακριά από το Πέτα[31]. Στην επιστολή του ο Normann τόνιζε ότι οι τακτικοί στρατιώτες αριθμούσαν πλέον μόλις 515[32]. Επίσης σημείωνε ότι φοβόταν ότι ο Μπακόλας θα εγκατέλειπε τη θέση του και ότι οι υπόλοιποι άτακτοι δεν θα ήταν σε θέση να βοηθήσουν. Ο Μαυροκορδάτος δεν πείστηκε και το σχέδιο μάχης δεν άλλαξε. Και έτσι, για λόγους ευγενείας, οι Φιλέλληνες αποδέχθηκαν την απόφαση αυτή[33].

Μετά τη διαφωνία των αρχηγών σχετικά με τα οχυρώματα, επικράτησε η άποψη ότι έπρεπε να κατασκευαστούν. Όπως μάλιστα βεβαιώνουν πολλές πηγές, τα “ταμπούρια” χρησιμοποιήθηκαν και από Φιλέλληνες. Πρόκειται για μία σπάνια περίπτωση κατά την οποία Ευρωπαίοι στρατιώτες πολέμησαν με τον “ελληνικό τρόπο”. Δηλαδή, με τις μεθόδους των ατάκτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Φιλέλληνες είχαν ένα διαφορετικό κώδικα γενναιότητας και τιμής, ο οποίος προκύπτει από μία θέση που αποδίδεται στον Dania : «τα ταμπούρια μας είναι τα στήθη μας»[34].

Έγιναν και άλλα λάθη όμως, τα οποία οφείλονταν στην έλλειψη πλήρους ελέγχου από πλευράς των Φιλελλήνων αξιωματικών. Μετά την μάχη στο Κομπότι, ο Γενναίος Κολοκοτρώνης με το Σώμα του, επέστρεψε στην Πελοπόννησο, έπειτα από εντολή τού πατέρα του, πράγμα για το οποίο κατακρίθηκε[35]. Την ίδια στιγμή, αναχώρησαν 1.200 μαχητές προς τον βορρά, για να βοηθήσουν τους Σουλιώτες. Μαζί τους ήταν οι Μάρκος Μπότσαρης, Καρατάσος, Αγγελής Γάτσος, Γεώργιος Βαρνακιώτης, Αλεξάκης Βλαχόπουλος και Αντρέας Ίσκος. Οι 1.200 αυτοί μαχητές δεν μπόρεσαν καν να πλησιάσουν το Σούλι. Οι Τούρκοι τους σταμάτησαν στο χωριό Πλάκα στις 29 Ιουνίου 1822 και τους συνέτριψαν. Όσοι επέζησαν επέστρεψαν στο Πέτα. O Γώγος Μπακόλας παρέσυρε τον Μάρκο Μπότσαρη να κινηθεί προς το Σούλι, και μόλις αυτός ξεκίνησε, ειδοποίησε τους Τούρκους για να τον παγιδεύσουν στην Πλάκα[36].

Την ημέρα της μάχης του Πέτα, έφθασε επίσης στην Σπλάντζα ένα Σώμα Μανιατών με τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη για να βοηθήσει τους Έλληνες, το οποίο όμως δεν εντάχθηκε και πάλι σωστά σε ένα ενιαίο στρατηγικό σχέδιο. Ένα σώμα Σουλιωτών έφθασε εκεί και ενώθηκε μαζί τους, για να αντιμετωπίσουν τις Τουρκικές δυνάμεις που εστάλησαν για να τους απωθήσουν. Στην μάχη αυτή εφονεύθη ο ίδιος ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης[37].

Όλες αυτές οι κινήσεις ήταν εκτός γενικού συντονιστικού σχεδίου, και δυσχέραιναν το έργο των Ελληνικών δυνάμεων που θα αντιμετώπιζαν την κύρια επίθεση των Τούρκων. Και πάλι όμως, παρά τον μικρό αριθμό τους, οι δυνάμεις αυτές μπορούσαν ακόμη να νικήσουν.

Στις 16 Ιουλίου 1822 τα χαράματα ξεκίνησε η επίθεση των τουρκικών δυνάμεων που είχαν φθάσει από την Άρτα (7.000 με 8.000). Ο Normann ξύπνησε τους άνδρες, τους εμψύχωσε με θερμά λόγια και επιθεώρησε έφιππος όλες τις θέσεις.

Στην αρχή οι δυνάμεις των Φιλελλήνων και το Τακτικό Σώμα απωθούσαν τα πολυάριθμα στρατεύματα των εχθρών με μεγάλη επιτυχία. Οι διαρκείς και συντονισμένες βολές θέριζαν τους επιτιθέμενους. Το κλειδί της επιτυχίας στον τρόπο αυτό του πολέμου, είναι οι στρατιώτες να παραμένουν ψύχραιμοι, να γεμίζουν διαρκώς και γρήγορα τα όπλα τους, να πυροβολούν με ομοβροντίες, και κυρίως να κρατούν τη θέση τους, χωρίς να επιτρέπουν ρήγμα στις τάξεις τους. Το 1^ο Σύνταγμα Πεζικού και το Τάγμα των Φιλελλήνων αποτελούσαν ένα αδιαπέραστο τείχος, καθώς η εκπαίδευση του Baleste απέδιδε τους καρπούς της[38].

Δυστυχώς όμως ξαφνικά συνέβη το μοιραίο. Ο οπλαρχηγός Μπακόλας και οι άνδρες του εγκατέλειψαν προδοτικά τις θέσεις τους, με αποτέλεσμα οι τουρκικές δυνάμεις να προσβάλλουν τα νώτα του 1^ου Συντάγματος Πεζικού και του Τάγματος Φιλελλήνων[39]. Ο Tarella προσπαθούσε να εμψυχώσει τους άνδρες του Συντάγματός του. Περικυκλώθηκε από τους επιτιθέμενους Τούρκους και βρήκε τραγικό θάνατο (τον αποκεφάλισαν)[40].

Τότε τέθηκε επικεφαλής του 1^ου Συντάγματος Πεζικού ο ίδιος ο στρατηγός Normann, ο εμβληματικός Φιλέλληνας, και το οδήγησε πάλι στη μάχη, με συγκλονιστικά λόγια: “Για τη σωτηρία των Φιλελλήνων! Νίκη ή θάνατος!”. Στην έφοδο που ακολούθησε, δέχθηκε μια σφαίρα στο στήθος και μεταφέρθηκε στα μετόπισθεν για να αντιμετωπισθεί το σοβαρό τραύμα του[41]. Προοδευτικά το Σύνταγμα άρχισε να υποχωρεί και αποτελούσε πλέον εύκολο στόχο για τους Τούρκους ιππείς. Οι Φιλέλληνες είχαν εγκαταλειφθεί από όλες τις δυνάμεις των ατάκτων. Οι δυνάμεις των Φιλελλήνων και Επτανησίων, γνώρισαν μία θλιβερή και άδικη πανωλεθρία. Περικυκλώθηκαν από τον εχθρό σε ένα εκτεθειμένο σημείο και αποδεκατίσθηκαν.

Ακολούθησαν συγκλονιστικές σκηνές απίστευτου ηρωισμού. Ο Dania που εμψύχωνε έφιππος τους στρατιώτες του Τάγματος Φιλελλήνων μέχρι το τέλος, περικυκλώθηκε από Τούρκους, οι οποίοι τον αποκεφάλισαν όπως και τον Tarella[42]. Δεκαπέντε Πολωνοί, με αρχηγό τους τον Πολωνό αξιωματικό Mierzewski, συγκεντρώθηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο κέντρο του Πέτα και πολέμησαν με απίστευτη γενναιότητα, φθάνοντας να μάχονται ακόμη και στην σκεπή της εκκλησίας. Σκοτώθηκαν όλοι ηρωικά[43]. Μάλιστα οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στη σκεπή του ναού για να τους κάψουν ζωντανούς όταν κατάλαβαν ότι δεν μπορούσαν να τους καταβάλλουν. Ένας Γάλλος αξιωματικός, ο Mignac (ο οποίος είχε συγκρουσθεί με Γερμανούς φιλέλληνες κατά την διάρκεια της εκστρατείας), πολέμησε και αυτός με μοναδική γενναιότητα Ομηρικών αναλογιών. Οι Τούρκοι επιχειρούσαν να τον συλλάβουν ζωντανό επειδή φορούσε εντυπωσιακή στολή και θεωρούσαν ότι αυτός ήταν ο στρατηγός Normann, αρχηγός των Φιλελλήνων. Ο Mignac αρνήθηκε να παραδοθεί και μαχόταν γενναία. Στο τέλος, σοβαρά τραυματισμένος στο πόδι, επειδή δεν μπορούσε να σταθεί, στηρίχθηκε στον κορμό μίας ελιάς για να παραμείνει όρθιος και μαχόμενος συνεχώς προς όλες τις κατευθύνσεις, εξουδετέρωσε δεκατέσσερεις Τούρκους. Το σώμα του ήταν γεμάτο πληγές, και όταν έσπασε το σπαθί του, αυτοκτόνησε κόβοντας τον λαιμό του[44].

Από τους εθελοντές του τακτικού σώματος σκοτώθηκαν 160 Επτανήσιοι και Φιλέλληνες (το ένα τρίτο). Πολλοί ήταν και οι αιχμάλωτοι, που οδηγήθηκαν στην Άρτα και θανατώθηκαν αφού βασανίσθηκαν και εξευτελίσθηκαν με φρικτό τρόπο. Πολλοί Φιλέλληνες υποχρεώθηκαν να περπατούν επί ώρες γυμνοί, κρατώντας στα χέρια τους τα κομμένα κεφάλια των συντρόφων τους[45].

Οι λίγοι επιζήσαντες συγκεντρώθηκαν στη Λαγκάδα, ανάμεσά τους και η τραγική φιγούρα της ημέρας, ο ευγενής και γενναίος στρατηγός Normann. Όπως και μετά τη μάχη στο Κομπότι, έτσι και αυτή τη φορά έφθασε στο στρατόπεδο τελευταίος πάνω στο ετοιμοθάνατο άλογό του και παρουσιάστηκε στον Μαυροκορδάτο στον οποίο ανέφερε τα εξής: “Τα χάσαμε όλα, Υψηλότατε, εκτός απ’ την τιμή μας!”[46]. Το 1^ο Σύνταγμα Πεζικού, το Τάγμα των Φιλελλήνων, και εκατοντάδες ενθουσιώδεις Ευρωπαίοι Φιλέλληνες, και Επτανήσιοι, δεν υπήρχαν πια.

Η Ελλάδα και η ΕΕΦ τιμούν την ηρωική μνήμη του Andrea Dania και των γενναίων συμπολεμιστών του, οι οποίοι αγωνίσθηκαν μέχρι τέλους για την Ανεξαρτησία της Ελλάδος και τρέφουν αιώνια ευγνωμοσύνη για την θυσία τους.

 

Παραπομπές

[1] Fassino, Pier Giorgio, ”Andrea Dania, ovadese: eroe dell’Indipendenza greca”, εκδ. περ.”URBS”, Ovada, Σεπτέμβριος 2006, σελ. 180.
[2] Βλ. στο ίδιο, σελ. 181.
[3] Βλ. στο ίδιο.
[4] Barbagallo, C., ”Storia Universale -Dall’età Napoleonica alla fine della prima Guerra Mondiale (1799 – 1919)”, εκδ. UTET, Τορίνο, 1964.
[5] Gachot, Édouard, ”Les campagnes de 1799. Souvarow en Italie”, εκδ. Perrin et cie., Παρίσι, 1903.
[6] Furse, George Armand, ”Marengo and Hohenlinden”, εκδ. Worley Publications, Newcastle upon Tyne, 1993.
[7] Benoît, Jérémie, ”Marengo: Une victoire politique”, εκδ. Réunion des Musées Nationaux, Παρίσι, 2000.
[8] Calandra, E., “ La bufera”, εκδ. Mondadori, Μιλάνο, 1964, σελ. 205.
[9] Ruggiero, M., “ La Storia dei Briganti Piemontesi”, εκδ. Alzani Editore, Pinerolo, 1998.
[10] Fassino, Pier Giorgio, “Andrea Dania, ovadese: eroe dell’Indipendenza greca”, εκδ. περ.”URBS”, Ovada, Σεπτέμβριος 2006, σελ. 183.
[11] Βλ. στο ίδιο, σελ. 186.
[12] Barbagallo, C., “Storia Universale – Dall’età Napoleonica alla fine della prima Guerra Mondiale (1799 – 1919)”, εκδ. UTET, Τορίνο, 1964.
[13] Field, Andrew, “Talavera: Wellington’s First Victory in Spain”, εκδ. Pen & Sword Military, Barnsley, 2006.
[14] Fassino, Pier Giorgio, “Andrea Dania, ovadese: eroe dell’Indipendenza greca”, εκδ. περ.”URBS”, Ovada, Σεπτέμβριος 2006, σελ. 186.
[15] Fletcher, Ian, “Salamanca 1812: Wellington Crushes Marmont”, εκδ. Osprey, Λονδίνο, 1997.
[16] Fletcher, Ian, “Vittoria 1813: Wellington Sweeps the French from Spain”, εκδ. Praeger Publishers, Νέα Υόρκη, 2005.
[17] Fassino, Pier Giorgio, “Andrea Dania, ovadese: eroe dell’Indipendenza greca”, εκδ. περ.”URBS”, Ovada, Σεπτέμβριος 2006, σελ. 186
[18] Φορνέζης, Ερρίκος, “Οι Φιλέλληνες”, εκδ. περ. ”Εβδομάς”, Αθήνα, 1884, σελ.27.
[19] Βλ. στο ίδιο.
[20] Πρασσά, Αννίτα, “Ο Φιλελληνισμός και η Επανάσταση του 1821”, εκδ. Δημιουργία, Αθήνα, 1999.
[21] Ξάνθος, Εμμανουήλ, “Απομνημονεύματα περί της Φιλικής Εταιρείας”, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα, 1996, σελ. 168.
[22] Persat, Maurice, “Memoires du Commandant Persat. 1806 à 1844”, εκδ. Librairie Plon, Παρίσι, 1910, σελ. 87-88.
[23] Συλλογικό, “Italy on the Rimland. Storia Militare di una Penisola Eurasiatica”, εκδ. Società Italiana di Storia Militare, Ρώμη, 2019, 1^ος τόμος, σελ. 143.
[24] “Τα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας”, εκδ. Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 1857, α’ τόμος, σελ. 272.
[25] Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, “Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού”, εκδ. Γενικό Επιτελείο Στρατού, Αθήνα, 1997.
[26] “Ιστορικόν Αρχείον Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου”, επιμ. Εμμ. Πρωτοψάλτης, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα, τόμος 1, φακ. 197, σελ. 254.
[27] Κουτσονίκας, Λάμπρος, “Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”, εκδ. Δ. Καρακατζάνη, Αθήνα, 1863, δ’ τόμος, σελ. 177.
[28] Βυζάντιος Χρήστος, “Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών και των μετά ταύτα συμβάντων, ων συμμετέσχεν ο Τακτικός Στρατός, από του 1821 μέχρι του 1833”, εκδ. Κ. Αντωνιάδου, Αθήνα, 1874, σελ. 203.
[29] Συλλογικό, “Ιστορία του Ελληνικού Έθνους”, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 2000, 12^ος τόμος, σ. 232.
[30] “Ιστορικόν Αρχείον Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου”, επιμ. Εμμ. Πρωτοψάλτης, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα, τόμος 2, φακ. 548, σελ. 135.
[31] Φωτιάδης, Δημήτρης, “Η Επανάσταση του ’21”, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, 1971, β’ τόμος, σελ. 211.
[32] Βλ. στο ίδιο.
[33] Woodhouse, Christopher Montague, “The Philhellenes”, εκδ. Fairleigh Dickinson University Press, Madison 1971.
[34] Βλ. στο ίδιο.
[35] Κολοκοτρώνης, Γενναίος, “Απομνημονεύματα”, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα, 2006.
[36] Voutier, Olivier, “Απομνημονεύματα του συνταγματάρχη Olivier Voutier από τον πόλεμο των Ελλήνων”, μετ. Ειρήνη Τζουρά, επιμ. Παναγιώτα Παναρίτη, εκδ. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα, 2019.
[37] Περραιβός, Χριστόφορος, “Πολεμικά Απομνημονεύματα. Μάχες του Σουλίου και της Ανατολικής Ελλάδας 1820 -1829”, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα, 2003, σελ. 160.
[38] St Clair, William, “That Greece Might Still be Free: The Philhellenes in the War of Independence”, εκδ. Open Books, Λονδίνο, 2008, σελ. 277.
[39] Κουτσονίκας, Λάμπρος, “Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”, εκδ. Δ. Καρακατζάνη, Αθήνα, 1863, δ’ τόμος,σελ. 178.
[40] St Clair, William, “That Greece Might Still be Free: The Philhellenes in the War of Independence”, εκδ. Open Books, Λονδίνο, 2008.
[41] Gridley Howe, Samuel, “An Historical Sketch of the Greek Revolution”, εκδ. White, Gallaher & White, Νέα Υόρκη, 1828, σελ.
[42] Fassino, Pier Giorgio, “Andrea Dania”, εκδ. περ.”Accademia Urbense”, Ovada, Σεπτέμβριος 2006, σελ. 188.
[43] Τράιμπερ, Ερρίκος, “Αναμνήσεις από την Ελλάδα 1822- 1828”, επιμ. δρ. Χρήστος Ν. Αποστολίδης, ιδ. εκδ., Αθήνα, 1960, σελ. 136.
[44] Raybaud Maxime, “Mémoires sur la Grèce pour servir à l’histoire de la guerre de l’Indépendance, accompagnés de plans topographiques, avec une introduction historique par Alph. Rabbe”, εκδ. Tournachon-Molin Libraire, Παρίσι, 1824, τόμος 1.
[45] Βλ. στο ίδιο.
[46] Βλ. στο ίδιο.

 

Βιβλιογραφία – Πηγές

• Fassino, Pier Giorgio, “Andrea Dania, ovadese: eroe dell’Indipendenza greca”, εκδ. περ. “URBS”, Ovada, Σεπτέμβριος 2006.
• Barbagallo, C., “Storia Universale -Dall’età Napoleonica alla fine della prima Guerra Mondiale (1799 – 1919)”, εκδ. UTET, Τορίνο, 1964.
• Gachot, Édouard, “Les campagnes de 1799. Souvarow en Italie“, εκδ. Perrin et cie., Παρίσι, 1903.
• Furse, George Armand, “Marengo and Hohenlinden“, εκδ. Worley Publications, Newcastle upon Tyne, 1993.
• Benoît, Jérémie, “Marengo: Une victoire politique”, εκδ. Réunion des Musées Nationaux, Παρίσι, 2000.
• Calandra, E., “La bufera“, εκδ. Mondadori, Μιλάνο, 1964.
• Ruggiero, M., ”La Storia dei Briganti Piemontesi“, εκδ. Alzani Editore, Pinerolo, 1998.
• Field, Andrew, “Talavera: Wellington’s First Victory in Spain”, εκδ. Pen & Sword Military, Barnsley, 2006.
• Fletcher, Ian, “Salamanca 1812: Wellington Crushes Marmont“, εκδ. Osprey, Λονδίνο, 1997.
• Fletcher, Ian, “Vittoria 1813: Wellington Sweeps the French from Spain“, εκδ. Praeger Publishers, Νέα Υόρκη, 2005.
• Πρασσά, Αννίτα, “Ο Φιλελληνισμός και η Επανάσταση του 1821”, εκδ. Δημιουργία, Αθήνα, 1999.
• Ξάνθος, Εμμανουήλ, “Απομνημονεύματα περί της Φιλικής Εταιρείας”, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα, 1996.
• Persat, Maurice, “Memoires du Commandant Persat, 1806 à 1844”, εκδ. Librairie Plon, Παρίσι, 1910.
• Nada, Narciso, “La Partecipazione degli Italiani alla Guerra di Indipendenza Ellenica. Risorgimento Greco e Filellenismo Italiano: Lotte, cultura, arte”, εκδ. Edizioni del Sole, Ρώμη, 1986.
• Συλλογικό, “Italy on the Rimland. Storia Militare di una Penisola Eurasiatica“, εκδ. Società Italiana di Storia Militare, Ρώμη, 2019, 1^ος τόμος.
• “Τα Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας”, εκδ. Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 1857, α’ τόμος.
• Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, “Η ιστορία του Ελληνικού Στρατού”, εκδ. Γενικό Επιτελείο Στρατού, Αθήνα, 1997.
• “Ιστορικόν Αρχείον Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου”, επιμ. Εμμ. Πρωτοψάλτης, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα, τόμος 1.
• St Clair, William, “That Greece Might Still be Free: The Philhellenes in the War of Independence“, εκδ. Open Books, Λονδίνο, 2008.
• Voutier, Olivier, “Απομνημονεύματα του συνταγματάρχη Olivier Voutier από τον πόλεμο των Ελλήνων“, μετ. Ειρήνη Τζουρά, επιμ. Παναγιώτα Παναρίτη, εκδ. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Αθήνα, 2019.
• Κολοκοτρώνης, Γενναίος, “Απομνημονεύματα”, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα, 2006.
• Περραιβός, Χριστόφορος, “Πολεμικά Απομνημονεύματα. Μάχες του Σουλίου και της Ανατολικής Ελλάδας 1820 -1829”, εκδ. Βεργίνα, Αθήνα, 2003.
• Συλλογικό, “Ιστορία του Ελληνικού Έθνους”, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 2000, 12^ος τόμος.
• Κουτσονίκας, Λάμπρος, “Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”, εκδ. Δ. Καρακατζάνη, Αθήνα, 1863, δ’ τόμος.
• Fassino, Pier Giorgio, “Andrea Dania”, εκδ. περ. “Accademia Urbense”, Ovada, Σεπτέμβριος 2006.
• Gridley Howe, Samuel, ”An Historical Sketch of the Greek Revolution“, εκδ. White, Gallaher & White, Νέα Υόρκη, 1828.
• Raybaud Maxime, ”Mémoires sur la Grèce pour servir à l’histoire de la guerre de l’Indépendance, accompagnés de plans topographiques, avec une introduction historique par Alph. Rabbe“, εκδ. Tournachon-Molin Libraire, Παρίσι, 1824, τόμος 1.
• “Ιστορικόν Αρχείον Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου”, επιμ. Εμμ. Πρωτοψάλτης, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα, τόμος 2.
• Βυζάντιος Χρήστος, “Ιστορία των κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών και των μετά ταύτα συμβάντων, ων συμμετέσχεν ο Τακτικός Στρατός, από του 1821 μέχρι του 1833”, εκδ. Κ. Αντωνιάδου, Αθήνα, 1874.
• Φωτιάδης, Δημήτρης, “Η Επανάσταση του ’21“, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, 1971, β’ τόμος.
• Woodhouse, Christopher Montague, “The Philhellenes”, εκδ. Fairleigh Dickinson University Press, Madison 1971.
• Τράιμπερ, Ερρίκος, “Αναμνήσεις από την Ελλάδα 1822- 1828”, επιμ. δρ. Χρήστος Ν. Αποστολίδης, ιδ. εκδ., Αθήνα, 1960.

 

Ο Edward Codrington (1770 – 1851), ήταν Βρετανός Nαύαρχος και πολιτικός, διοικητής του Βρετανικού στόλου της Μεσογείου, επικεφαλής του συμμαχικού στόλου στη ναυμαχία στο Ναυαρίνο και σημαίνων Φιλέλληνας.

Γεννήθηκε στο Dodington και ήταν το νεότερο από τα 4 τέκνα της οικογένειάς του. Πατέρας του ήταν ο γαιοκτήμων Edward Codrington ο πρεσβύτερος (1736 – 1775), και παππούς του ο William Codrington, 1^ος βαρονέτος του Dodington (+1738)^[1]. Μητέρα του ήταν η Rebecca Lestourgeon (1736 – 1770), η οποία απεβίωσε κατά τη διάρκεια του τοκετού^[2].

Η οικογένεια Codrington κατείχε μεγάλες εκτάσεις γης. Παράλληλα όμως, είχε και σημαντική στρατιωτική, πολιτική, αλλά και πνευματική παράδοση. Ο γενάρχης της οικογενείας, John Codrington, διακρίθηκε το 1415 στη νικηφόρα για τους Άγγλους μάχη του Agincourt, ως σημαιοφόρος του Άγγλου βασιλέα Ερρίκου Ε’^[3]. Ο απόγονός του Christopher Codrington (1668 – 1710), θείος του ναυάρχου Edward Codrington, ήταν στρατηγός, κυβερνήτης της Γουαδελούπης και των Νήσων Barbados το 1703 – 1710, και πολιτικός. Παράλληλα ήταν και ευεργέτης του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στο οποίο ίδρυσε την βιβλιοθήκη Codrington στο All Souls College, το οποίο υπάγεται διοικητικά στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης^[4]. Επίσης, ο μεγάλος αδερφός του ναυάρχου Codrington, ο Christopher Bethell Codrington, διετέλεσε βουλευτής του Βρετανικού Κοινοβουλίου^[5].

Ο Edward Codrington δεν γνώρισε την μητέρα του και έμεινε ορφανός σε παιδική ηλικία. Έτσι, η ανατροφή του, και αυτή των αδελφών του, ανατέθηκε στον θείο του πατέρα τους Christopher Bethell, χάρη στον οποίο έλαβαν την καλύτερη δυνατή μόρφωση. Με τους μεγαλύτερους αδερφούς του Christopher Bethell Codrington και William John Codrington, ο Edward Codrington σπούδασε στο κολλέγιο Harrow^[6]. Στην πορεία όμως αποφάσισε να μην συνεχίσει την εκπαίδευσή του. Tο 1783, σε ηλικία μόλις 13 ετών, κατετάγη στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό ως δόκιμος αξιωματικός, με πρώτη τοποθέτηση στη φρεγάτα ”HMS Augusta”^[7].

O νεαρός δόκιμος αξιωματικός Codrington, υπηρέτησε στην Μοίρα περιπολίας των Ανατολικών Ακτών, πέριξ των Ηνωμένων Πολιτειών, στο Βρετανικό Στόλο της Μεσογείου και σε πλοία του Μητροπολιτικού Στόλου της Μεγάλης Βρετανίας. Το 1788 έλαβε το βαθμό του σημαιοφόρου^[8].

Στις 28 Μαΐου 1793, προήχθη σε ανθυποπλοίαρχο και τοποθετήθηκε ως αξιωματικός σηματονόμος στην φρεγάτα ”HMS Queen Charlotte”, ναυαρχίδα του Στόλου της Μάγχης, με ναύαρχο τον Richard Howe, 1^ο κόμη του Howe (1726-1799), ως διοικητή ^[9]. Από τη θέση αυτή, την 1^η Ιουνίου 1794, έλαβε μέρος στη νικηφόρα για τους Βρετανούς 4^η ναυμαχία του Ushant εναντίον των Γάλλων^[10]. Η δράση του Codrington στην ναυμαχία αυτή, εκτιμήθηκε και οδήγησε στις 7 Οκτωβρίου 1794, στην προαγωγή του σε πλωτάρχη, για να ακολουθήσει στις 6 Απριλίου 1795, η προαγωγή του σε αντιπλοίαρχο^[11].

Ο αντιπλοίαρχος Codrington, τοποθετήθηκε κυβερνήτης της κορβέτας ”HMS Babet” και πολέμησε στη νικηφόρα για τους Βρετανούς ναυμαχία του Groix, στις 23 Ιουνίου 1795^[12]. Εκεί διακρίθηκε και πάλι για τη γενναιότητα και τις διοικητικές του ικανότητες, και επιβραβεύθηκε με τον διορισμό του ως κυβερνήτη της φρεγάτας ”HMS Druid”, τον Ιούλιο του 1796^[13].

Ως κυβερνήτης της φρεγάτας ”HMS Druid”, ο Codrington ανέλαβε ως τον Ιανουάριο του 1797 αποστολές περιπολίας στο Στενό της Μάγχης και στις ακτές της Πορτογαλίας^[14]. Σε μία από τις αποστολές αυτές, στις 7 Ιανουαρίου 1797, σε συνεργασία με τις φρεγάτες ”HMS Doris” και ”HMS Unicorn”, αιχμαλώτισε στο Στενό της Μάγχης, τη γαλλική φρεγάτα ”Ville de l’Orient”, η οποία μετέφερε 400 ουσάρους που είχαν ως αποστολή να ενωθούν με τους Ιρλανδούς επαναστάτες^[15].

Μετά από τη  επιτυχή έκβαση αυτής της αποστολής, μετατέθηκε σε υπηρεσίες ξηράς του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού, και παρέμεινε εκεί ως τον Μάιο του 1802. Την περίοδο αυτή επεδίωξε τη μετάταξή του στο Βρετανικό Εμπορικό Ναυτικό, χωρίς όμως αποτέλεσμα^[16].

Εν τω μεταξύ, ήδη από τα τέλη του 1797, ο Codrington και τα αδέλφια του William John Codrington και Caroline Codrington, κληρονόμησαν την περιουσία του θείου τους Christopher Bethell. Στην περιουσία αυτή συμπεριλαμβανόταν και μία φυτεία στην Antigua^[17].

Μετά την Ειρήνη της Αμιένης στις 27 Μαΐου 1802, ο Codrington τοποθετήθηκε κυβερνήτης του πλοίου γραμμής ”HMS Orion”^[18]. Τον Δεκέμβριο του 1802 νυμφεύθηκε την Jane Hall, κόρη βρετανικής οικογένειας του Kingston της Τζαμάικα, με την οποία απέκτησε 3 γιους. Το στρατηγό William John Codrington (1804 – 1884), το ναυτικό δόκιμο Edward Codrington (1805-1822) και το ναύαρχο Henry John Codrington (1808 – 1877)^[19].

Την άνοιξη του 1805, το πλοίο γραμμής ”HMS Orion” εντάχθηκε στον Βρετανικό Στόλο στον οποίο είχε ανατεθεί να αποκλείσει τον λιμένα του Cadiz^[20]. Διοικητής του στόλου ήταν ο μεγάλος και εμβληματικός ναύαρχος Horatio Nelson και ο Codrington ήταν ο πλέον άμεσος συνεργάτης του^[21].

Κατά τη Ναυμαχία του Trafalgar, η οποία έλαβε χώρα στις 21 Οκτωβρίου 1805 και έληξε νικηφόρα για τους Βρετανούς, ο Codrington αιχμαλώτισε το γαλλικό πλοίο ”Swiftsure”^[22]. Στη συνέχεια προσπάθησε να αιχμαλωτίσει την ισπανική ναυαρχίδα ”Principe de Asturias”, χωρίς επιτυχία^[23]. Αμέσως μετά κατόρθωσε να αναγκάσει με συνεχείς κανονιοβολισμούς το γαλλικό πλοίο ”Intrepide”, το μόνο πλοίο της Βόρειας Μοίρας του Γαλλο-ισπανικού Στόλου που είχε διαφύγει ανέπαφο, να παραδοθεί^[24].

Μετά τη ναυμαχία του Trafalgar, η βρετανική ασφαλιστική εταιρεία Lloyd’s, προσέφερε ως δώρο από ένα αναμνηστικό ξίφος στους κυβερνήτες των πλοίων που έλαβαν μέρος σε αυτήν, καθώς και από 10 λίρες στους κατώτερους αξιωματικούς^[25]. Ο Codrington αρνήθηκε να παραλάβει το ξίφος, καθώς υποστήριζε ότι πέραν των αξιωματικών, έπρεπε να λάβουν χρήματα και οι απλοί ναύτες, οι οποίοι πολέμησαν γενναία^[26].

Το 1808, ο Codrington συνεργάσθηκε με τους Ισπανούς εναντίον των Γάλλων στη Μεσόγειο θάλασσα. Την περίοδο αυτή διοικούσε μια μοίρα, η οποία κατέστρεφε γαλλικά πλοία και διενεργούσε καταδρομικές επιχειρήσεις στις γαλλικές ακτές^[27]. Στη συνέχεια, από τον Ιούλιο έως τον Δεκέμβριο του 1809, συμμετείχε στην επιχείρηση του Walcheren στην Ολλανδία, η οποία είχε σκοπό να ανοίξει ακόμη ένα μέτωπο κατά των Γάλλων και να ανακουφίσει τους Αυστριακούς που πολεμούσαν εναντίον του Γαλλικού στρατού στην ξηρά^[28]. Η επιχείρηση όμως αυτή απέτυχε και οι Βρετανοί, ανάμεσά τους κι ο Codrington, επέστρεψαν στην πατρίδα τους με σημαντικές απώλειες^[29].

Από τον Μάιο έως τον Ιούνιο του 1811, ο Codrington ανέλαβε διοικητής μοίρας του Βρετανικού Στόλου της Μεσογείου. Την περίοδο αυτή ήταν υπεύθυνος για την ενίσχυση της Tarragona, την οποία πολιορκούσε η στρατιά του Γάλλου στρατηγού Louis-Gabriel Suchet^[30]. Ο Codrington είχε την πεποίθηση ότι ο μαρκήσιος του Campo Verde (και στρατιωτικός διοικητής της Tarragona), δεν ήταν ικανός να υπερασπισθεί την περιοχή. Έτσι αφού μελέτησε την κατάσταση, ο Codrington, βοήθησε τον Βρετανό στρατιωτικό Charles William Doyle να σχεδιάσει την υποστήριξη των πολιορκημένων^[31].

Σύμφωνα με το σχέδιο και τις ενέργειες του Codrington, η Tarragona ενισχύθηκε με 6.300 Ισπανούς πεζούς και 291 πυροβολητές. Συγχρόνως, η μοίρα του υποστήριζε τους πολιορκημένους με την μεταφορά στρατού και πολεμοφοδίων, αλλά και με την διενέργεια νυκτερινών βομβαρδισμών κατά των γαλλικών θέσεων^[32].

Με την κατάληψη της Tarragona από τους Γάλλους, στις 29 Ιουνίου 1811, παρά το σφοδρό εχθρικό πυρ, ο Codrington συνέβαλε στη διάσωση άνω των 600 ανθρώπων, ενώ φρόντισε προσωπικά για την επανένωση οικογενειών οι οποίες είχαν χωρισθεί κατά την εκκένωση της πόλης^[33].

Μετά την αποχώρηση από την Tarragona, ο Codrington ανέλαβε σειρά από πολιτικές πρωτοβουλίες, με σκοπό να μην διαλυθεί η Καταλανική Πολιτοφυλακή όπως σχεδίαζε o Ισπανός στρατηγός Luis Roberto de Lacy^[34].

Την περίοδο 1814 – 1815, ο Codrington, που είχε εν τω μεταξύ προαχθεί σε αρχιπλοίαρχο, υπηρέτησε στη Μοίρα Βορείου Αμερικής και Δυτικών Ινδιών του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού ως κυβερνήτης του πλοίου ”HMS Tonnant”, υπό τις διαταγές του ναυάρχου Alexander Inglis Cochrane^[35] (θείου του Φιλέλληνα και μετέπειτα αρχηγού του Ελληνικού στόλου το 1827, Thomas Cochrane). Από τη θέση αυτή, με αρχικό ορμητήριο τις Βερμούδες^[36], έλαβε μέρος στον Αμερικανοβρετανικό πόλεμο του 1812, και συμμετείχε στις επιχειρήσεις εναντίον της Washington, της Βαλτιμόρης και της Νέας Ορλεάνης^[37]. Οι διοικητικές του ικανότητες και οι αξιέπαινες υπηρεσίες του, συνέβαλαν στην προαγωγή του σε υποναύαρχο στις 4 Ιουνίου 1814. Στη συνέχεια, το 1815 η Βρετανική Κυβέρνηση τον τίμησε με το μετάλλιο του Ιππότη Ταξιάρχη του Τάγματος του Λουτρού^[38].

Στις 10 Ιουλίου 1821, σε αναγνώριση της μακράς θητείας του και των υπηρεσιών του, η Βρετανική Κυβέρνηση προβίβασε τον Codrington σε αντιναύαρχο και τον τίμησε με το Χρυσό Στρατιωτικό Σταυρό^[39], ενώ τον Φεβρουάριο του 1822, η Βασιλική Εταιρεία τον τίμησε με τον τίτλο του Εταίρου^[40].

Η περίοδος αυτή ήταν εξαιρετικά κρίσιμη για την πορεία του Codrington. Η έναρξη της Ελληνικής Επαναστάσεως το 1821 συμπίπτει περίπου χρονικά με την τραγική απώλεια του γιου του Edward Codrington, δοκίμου αξιωματικού της φρεγάτας ”HMS Cambrian”. Ο γιός του πνίγηκε όταν το πλοίο του αντιμετώπισε μία κακοκαιρία κοντά στην Ύδρα το Νοέμβριο του 1822. Ήδη από την περίοδο αυτή ο Codrington αναπτύσσει ένα έντονο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην Ελλάδα και προοδευτικά, Φιλελληνικά αισθήματα^[41].

Από το 1822 έως το 1826 υπηρέτησε σε επιτελικές υπηρεσίες στην Μεγάλη Βρετανία. Την περίοδο αυτή συμπεριλαμβανόταν στους συνδρομητές της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου, που ιδρύθηκε το 1823, και ήταν από τους χορηγούς των εράνων που πραγματοποιούσε το φιλελληνικό κομιτάτο του Λονδίνου. Μάλιστα από το καλοκαίρι του 1826, είχε πυκνή αλληλογραφία με τον αρχηγό του Ελληνικού Στρατού, στρατηγό Richard Church, τον αρχηγό του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, ναύαρχο Thomas Cochrane, 10^ο κόμη του Dundonald και τον πλοίαρχο Frank Abney Hastings, κυβερνήτη της ”Καρτερίας”, του πρώτου ατμοκίνητου πολεμικού πλοίου στην Ελλάδα^[42]. Η αλληλογραφία αυτή ήταν αποφασιστικής σημασίας για την καλλιέργεια του Φιλελληνισμού του μεγάλου ναυάρχου Codrington. Παράλληλα όμως, είχε την ευκαιρία να μελετήσει και να κατανοήσει όσα ελάμβαναν χώρα στην Ελλάδα, την δυναμική των εξελίξεων, τις ισορροπίες δυνάμεων, την γεωστρατηγική της περιοχής, τον ρόλο των Τούρκων και των Αιγυπτίων και την ψυχοσύνθεση των πρωταγωνιστών της Επανάστασης. Οι γνώσεις αυτές αποδείχθηκαν ιδιαίτερα χρήσιμες, τόσο για τον ίδιο ως στρατιωτικό, όσο και για το μέλλον του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων.

Μετά τον Απρίλιο του 1826, η έξοδος του Μεσολογγίου συγκλόνισε  καθοριστικά την Ευρώπη και πυροδότησε την πλέον κρίσιμη και εντατική φάση του διεθνούς Φιλελληνικού κινήματος. Η κοινή γνώμη και ο τύπος έβλεπαν ότι η Ελληνική Επανάσταση έσβηνε και απαιτούσαν μία δυναμική παρέμβαση υπέρ των Ελλήνων.

Κάτω από την πίεση αυτή και μία σειρά άλλων παραγόντων, οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία και Ρωσία) αποφάσισαν να επέμβουν. Η κίνηση αυτή εξυπηρετούσε την Ρωσία, η οποία επιδίωκε την εξασθένηση της οθωμανικής αυτοκρατορίας και την μείωση των εδαφών της, και παράλληλα την σύσταση ενός ανεξαρτήτου Ορθοδόξου Χριστιανικού κράτους, στο οποίο θα μπορούσε να ασκεί επιρροή. Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι εδέχοντο μία διαρκώς διογκούμενη πίεση από τα φιλελληνικά κινήματα για να βοηθήσουν τους ομόθρησκους Ευρωπαίους και να ελευθερώσουν την κοιτίδα του δυτικού πολιτισμού. Παράλληλα, οι βιαιοπραγίες των Τούρκων, οι σφαγές των Ελληνικών πληθυσμών στη Χίο, την Κάσο, τα Ψαρά, το Μεσολόγγι, κλπ., και τέλος η πολιτική «καμένης γης», βίαιου εξισλαμισμού και μαζικής μεταφοράς του Ελληνικού πληθυσμού στην Αφρική, που υλοποιούσε ο Ιμπραήμ, δεν μπορούσαν να αγνοηθούν από την πολιτισμένη Δύση. Όταν ανέλαβε στην Μεγάλη Βρετανία πρωθυπουργός ο μεγάλος Φιλέλληνας George Canning, οδήγησε με πρωτοβουλίες του τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις στην υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου στις 6 Ιουλίου 1827.

Υπενθυμίζεται ότι η Μεγάλη Βρετανία είχε ήδη υπογράψει το Πρωτόκολλο της Αγίας Πετρούπολης το 1826 με την Ρωσία, και ότι τώρα ενέτασσε τους Γάλλους στην υπόθεση με στόχο να χειραγωγηθεί σε κάποιο βαθμό η Ρωσία^[43]. Η Συνθήκη απαιτούσε από την Πύλη άμεση ανακωχή και τη δημιουργία μιας αυτόνομης Ελλάδας, φόρου υποτελής στο Σουλτάνο.

Παράλληλα, οι τρείς δυνάμεις συμφώνησαν να στείλουν τους στόλους τους στην Ελλάδα, με εντολή να επιβάλουν την εφαρμογή της Συνθήκης του Λονδίνου.

Ο Ναύαρχος Codrington είχε διορισθεί ήδη από τον Δεκέμβριο του 1826, διοικητής του Βρετανικού Στόλου της Μεσογείου και κατέπλευσε στη Μάλτα την 1^η Φεβρουαρίου 1827, επιβαίνοντας στη ναυαρχίδα ”HMS Asia”^[44]. Με την ιδιότητα του αρχηγού του Βρετανικού Στόλου της Μεσογείου, η πρώτη του αποστολή ήταν να ακολούθησε την πολιτική του προκατόχου του, ναυάρχου Harry Burrard-Neale για την προστασία των Βρετανών υπηκόων και των Επτανήσων, που αποτελούσαν τμήμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας^[45]. Συγχρόνως, συνεχίζει την αλληλογραφία με τον Church, τον Cochrane, τον Hastings και άλλους αξιωματούχους των Ελληνικών δυνάμεων, λειτουργώντας κατά κάποιον τρόπο ως σύνδεσμος των Ελλήνων με τη Βρετανική κυβέρνηση^[46].

Στις 19 Ιουνίου 1827, μετά την υποβολή υπομνήματος και σχετικού αιτήματος του Stratford Canning, Βρετανού πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη και συγγενούς του George Canning, ο Βρετανικός Στόλος της Μεσογείου, απέπλευσε από τη Μάλτα και έφθασε στην Ελλάδα στις αρχές Ιουλίου, με αποστολή να επιβάλει την Συνθήκη του Λονδίνου^[47].

Η συνθήκη αυτή, προέβλεπε τη σύναψη συμφωνίας ειρήνης μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων, με βασικό όρο τον άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών. Υπήρχε όμως και ένα μυστικό, άκρως σημαντικό, άρθρο, βάσει του οποίου, αν η τουρκική πλευρά δεν απαντούσε ή απέρριπτε τη μεσολάβηση, οι Μεγάλες Δυνάμεις θα αναγνώριζαν την Ελληνική Ανεξαρτησία και θα λάμβαναν κάθε απαραίτητο μέτρο για τον τερματισμό των συγκρούσεων, ιδανικά χωρίς να αναλάβουν στρατιωτική δράση^[48]. Με δεδομένο όμως ότι η Οθωμανική αυτοκρατορία ήταν σαφώς και κατηγορηματικά αντίθετη με τους όρους της Συνθήκης, ενώ υλοποιούσε παράλληλα ένα σχέδιο συστηματικής εξόντωσης του Ελληνισμού, ο όρος αυτός ουσιαστικά προέβλεπε την χρήση στρατιωτικών μέσων. Γι’αυτόν εξάλλου τον λόγο είχαν συγκεντρωθεί οι τρείς στόλοι στην περιοχή.

Για την ακρίβεια, το μυστικό πρωτόκολλο της Συνθήκης απαρτίζετο από τρία άρθρα, σύμφωνα με τα οποία η Υψηλή Πύλη είχε διορία ενός μηνός για να αποδεχθεί την παρέμβαση των τριών Δυνάμεων. Μετά την πάροδο της διορίας, οι τρεις πολεμικοί στόλοι ήταν εξουσιοδοτημένοι να αναλάβουν οιαδήποτε ενέργεια έκριναν απαραίτητη για να επιβάλουν την ειρήνευση. Σύμφωνα με τον τύπο, οι ενέργειες αυτές θα εντάσσονταν στο πλαίσιο των «φιλικών σχέσεων» με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στην πράξη όμως, από την στιγμή που ήταν γνωστή η αδιαλλαξία των Τούρκων και του Ιμπραήμ, προδιέγραφαν μία μεγάλης κλίμακας στρατιωτική παρέμβαση.

Μάλιστα η Συνθήκη ανέθετε στη Γαλλία να επιβάλει την ειρήνη στην ξηρά, ουσιαστικά προβλέποντας την εκδίωξη των δυνάμεων του Ιμπραήμ. Σύμφωνα με την Συνθήκη του Λονδίνου, η νέα χώρα που θα προέκυπτε θα ήταν «η κλασσική Ελλάς», που θα περιελάμβανε την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες, την Αττική και μέρος της Στερεάς Ελλάδας και την Εύβοια.

Το περιεχόμενο της Συνθήκης, συμπεριλαμβανομένου του μυστικού άρθρου, δημοσιεύθηκε στους ”Times” του Λονδίνου, στις 12 Ιουλίου 1827^[49]. Ολόκληρη η Συνθήκη δημοσιεύθηκε στην «Ανεξάρτητο Εφημερίδα της Ελλάδος» στις 6 Αυγούστου 1827.

Ο μεγάλος Βρετανός πολιτικός και πρωθυπουργός George Canning, στον οποίο η Ελλάδα οφείλει την ανεξαρτησία της, είχε ήδη λάβει τις αποφάσεις του, και είχε δώσει σαφείς οδηγίες στον μεγάλο Ναύαρχο Codrington.

Όταν στις 8 Αυγούστου 1827 απεβίωσε ο George Canning, που ήταν ο ουσιαστικός πρωτεργάτης της συνεννόησης των τριών χωρών, ο Metternich και οι φίλα προσκείμενοι σε αυτόν κύκλοι της Ευρώπης πανηγύρισαν, θεωρώντας δεδομένη τη διάλυση της συμμαχίας. Η Συνθήκη είχε όμως στηθεί σε γερές βάσεις^[50].

Την ίδια περίοδο, ο Ιμπραήμ Πασάς στην Πελοπόννησο και οι Τούρκοι στην Στερεά Ελλάδα, επέμεναν ότι η Επανάσταση είχε κατασταλεί. Τρομοκρατούσαν τους κατοίκους, κατέστρεφαν χωριά και καλλιέργειες, υποχρέωναν τους Έλληνες να προσκυνήσουν, ενώ χιλιάδες πολιτών συλλαμβάνονταν και οδηγούνταν μεθοδικά ως σκλάβοι στην Αίγυπτο.

Στους κύκλους των Ευρωπαίων Φιλελλήνων, και στην Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, ήταν πλέον σαφές ότι οι Τούρκοι σκόπευαν να ερημώσουν την Πελοπόννησο από τους Έλληνες και να εγκαταστήσουν εκεί Αιγύπτιους μουσουλμάνους. Παράλληλα, ο σουλτάνος Μαχμούτ Β’ και ο κυβερνήτης της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλή, πατέρας του Ιμπραήμ Πασά, σχεδίαζαν μία τελική επίθεση εναντίον της Ύδρας, την οποία θεωρούσαν τον κεντρικό τροφοδότη των αγωνιζομένων Ελλήνων^[51] και τελευταίο προπύργιο του αγώνα. Με τα δεδομένα αυτά, η κάθοδος του συμμαχικού στόλου στην Ελλάδα και η σύγκρουση με Τούρκους και Αιγύπτιους, ήταν αναπόφευκτη.

Έτσι στις 5 Αυγούστου 1827 ο βρετανικός στόλος, με επικεφαλής τον Codrington, και ο γαλλικός, με επικεφαλής τον De Rigny, έφθασαν στο Ναύπλιο. Εκεί, ανήγγειλαν επίσημα στην Ελληνική κυβέρνηση τη Συνθήκη του Λονδίνου. Παράλληλα, ζήτησαν να μεταφερθεί η πρωτεύουσα του κράτους στην Αίγινα, πράγμα που έγινε^[52].

Ο Ναύαρχος Codrington έφθασε στο Ναυαρίνο στις 12 Σεπτεμβρίου 1827. Εκεί συναντήθηκε με τον Ιμπραήμ πασά, και του εξήγησε τις θέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων. Στη συνέχεια μετέφερε τον στόλο του στη Ζάκυνθο. Στο Ναυαρίνο παρέμεινε μια φρεγάτα με αποστολή να περιπολεί και να παρακολουθεί τις κινήσεις των Τουρκο-αιγυπτίων.

Στον κόλπο του Ναυαρίνου, είχε αναπτυχθεί ο επιβλητικός τουρκο-αιγυπτιακός στόλος, που απαρτίζετο από 88 πλοία που διέθεταν 2.180 κανόνια. Συνολικά υπήρχαν 3 θωρηκτά, 17 φρεγάτες, 30 κορβέτες, 28 μπρίκια, 5 σκούνες και 5 πυρπολικά, και επιπλέον, 41 μεταγωγικά^[53]. Αρχηγός των Τούρκων ήταν ο Ταχήρ Μπέης και των Αιγυπτίων ο Μουσταφά Μπέης κι ο Μωχαρέμ μπέης. Ο Ιμπραήμ έβλεπε ότι ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος υπερείχε σε δύναμη πυρός, και θεώρησε ότι θα μπορούσε να στήσει μία παγίδα στους συμμάχους στο Ναυαρίνο. Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος υπερτερούσε αριθμητικά σε κανόνια και ταυτόχρονα υποστηριζόταν από επάκτια πυροβολεία^[54]. Τα πυρά των πυροβολητών τους όμως αποδείχθηκαν στην πορεία σε μεγάλο βαθμό άστοχα. Αντίθετα οι βολές των συμμάχων ήταν πολύ εύστοχες.

Τα γεγονότα αποδεικνύουν όμως τόσο τα φιλελληνικά αισθήματα του μεγάλου Codrington, όσο και την αποστολή που του είχε αναθέσει ο άλλος μεγάλος Φιλέλληνας George Canning. Θεωρητικά η αποστολή του Codrington ήταν να επιβάλει μία εκεχειρία, και την κατάπαυση πυρός και από τα δύο μέρη. Παρόλα αυτά, ο Codrington συμφώνησε να επιτρέψει στον Άγγλο ναύαρχο και ανιψιό του παλιού του διοικητή, Thomas Cochrane, να συνεχίσει καθοριστικής σημασίας πολεμικές επιχειρήσεις στον Κορινθιακό κόλπο. Έτσι ο μεγάλος Φιλέλληνας Hastings επέτυχε ανενόχλητος να διαλύσει ολόκληρο τον Τουρκικό στόλο στον Κορινθιακό κόλπο. Η νίκη αυτή ήταν απαραίτητη για την πρόοδο των επιχειρήσεων για την απελευθέρωση της Στερεάς Ελλάδας. Ομοίως ο Codrington επέτρεψε στις Ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις να δημιουργήσουν επαναστατικές εστίες στην Ήπειρο, και στον Στρατηγό Church να στείλει στρατό εναντίον της Πάτρας και των τουρκικών θέσεων στην δυτική Στερεά Ελλάδα.

Είναι σαφές λοιπόν ότι στον Codrington οφείλουν οι Έλληνες την ενσωμάτωση των εδαφών της Στερεάς Ελλάδας στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος.

Στο τέλος Σεπτεμβρίου 1827 οι στόλοι Μεγάλης Βρετανίας και Γαλλίας, καθώς και ο Ρωσικός στόλος, ο οποίος είχε μόλις φθάσει, αγκυροβόλησαν έξω από τη Σφακτηρία^[55].

Όταν στις 1 και 4 Οκτωβρίου, επιχείρησε ο ίδιος ο Ιμπραήμ, να κινηθεί με τον στόλο του προς την υπό αποκλεισμό Πάτρα, ο Codrington τον ανάγκασε να επιστρέψει άπρακτος στο Ναυαρίνο. Η σύγκρουση ήταν πλέον θέμα ημερών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιμπραήμ αγνοούσε τους απεσταλμένους του συμμαχικού στόλου, και το αίτημά τους να συμμορφωθεί με την Συνθήκη του Λονδίνου και να τηρήσει τις υποσχέσεις του για εκεχειρία. Μάλιστα ο Ιμπραήμ δεν είχε πεισθεί για την αποφασιστικότητα των συμμάχων, και έτσι όταν πληροφορήθηκε ότι ελληνικά πλοία επιτίθεντο στα παραθαλάσσια οχυρά των Τούρκων στον Κορινθιακό, έστειλε 49 πολεμικά πλοία για να ενισχύσουν την Πάτρα κα να καταδιώξουν τον Ελληνικό στόλου του Hastings.

Σύμφωνα με τις οδηγίες που είχε λάβει από τον Cochrane, o Hastings επιχειρούσε  στην περιοχή σε συνεργασία με τον Church στην ξηρά, για να ελευθερώσουν περιοχές της Στερεάς Ελλάδας. Ο Codrington εξοργίσθηκε, διότι ο Ιμπραήμ είχε δώσει το λόγο της τιμής του ότι δεν θα μετακινούσε κανένα πλοίο του από  το Νεόκαστρο, μέχρι να λάβει οδηγίες.

Τότε ο μεγάλος Βρετανός ναύαρχος έδρασε με αποφασιστικότητα και κινήθηκε εναντίον του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Μόλις 4 Βρετανικά πλοία που διέθεταν συνολικά 170 πυροβόλα, συνάντησαν δεκαπλάσια εχθρικά πλοία στον Άραξο, που διέθεταν 1.200 πυροβόλα. Η τόλμη του Codrington ήταν απίστευτη. Η ναυαρχίδα «Asia» άρχισε ένα σφοδρό κανονιοβολισμό εναντίον των πλοίων του Ιμπραήμ. Αμέσως τα 49 πλοία του εχθρού άλλαξαν κατεύθυνση και επέστρεψαν στη βάση τους.

Οι 3 ναύαρχοι πραγματοποίησαν μία σύσκεψη στις 6 Οκτωβρίου. Όλοι επιθυμούσαν να επισπευσθεί η ανάληψη δράσης, καθώς δεν ήθελαν να τους βρει ο χειμώνας στο Ναυαρίνο. Την περίοδο αυτή έλαβαν και μια επιστολή από τον Κολοκοτρώνη, που τους ενημέρωνε ότι οι άνδρες του Ιμπραήμ προέβαιναν σε γενοκτονία στη Μεσσηνία. Με αυτήν την αφορμή έστειλαν τον συνταγματάρχη Peter Cradock, για να επιδώσει τελεσίγραφο στον Ιμπραήμ, ούτως ώστε να δεχθεί κατάπαυση του πυρός και να δρομολογηθεί η αποχώρηση των στρατευμάτων του. Ο Ιμπραήμ απέφυγε να συναντήσει τον Cradock, κι έτσι οι ναύαρχοι αποφάσισαν να εισέλθουν στον Κόλπο του Ναυαρίνου, ούτως ώστε να εκδιώξουν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο που βρισκόταν εκεί^[56]. Ο Ιμπραήμ γνώριζε ότι δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει τον συμμαχικό στόλο σε ανοικτή θάλασσα, και είχε στήσει μία παγίδα, αποσκοπώντας αλαζονικά σε μία μεγάλη νίκη εναντίον των συμμάχων. Είχε διατάξει τα πλοία του σε σχηματισμό ημικυκλίου, με στόχο να οργανώσει μία σημαντική δύναμη πυρός, αξιοποιώντας και το σημαντικό παράκτιο πυροβολικό.

Στις αρχές Οκτωβρίου, ενώθηκαν τα ρωσικά και τα γαλλικά πλοία με τα βρετανικά, και σχηματίσθηκε ο συμμαχικός στόλος, υπό την διοίκηση του Ναυάρχου Codrington. Όμως και πάλι ο ενιαίος στόλος υστερούσε σε σχέση με αυτόν του εχθρού. Ο ενιαίος συμμαχικός στόλος διέθετε 27 πλοία με 1.258 κανόνια (10 θωρηκτά, 10 φρεγάτες, 4 μπρίκια και 3 σκούνες), με τα οποία όφειλε να αντιμετωπίσει τα κανόνια των πλοίων του εχθρού, αλλά και αυτά των οχυρών που έβαλαν από την ακτή. Η συμμαχική δύναμη απαρτιζόταν από 12 βρετανικά πλοία, συγκεκριμένα τα: ”Asia” (ναυαρχίδα), ”Genoa», ”Albion», ”Darmouth», ”Cabrian», ”Glasgow», “Talbot», ”Rose», ”Mosquito», ”Brisk», ”Philomel” και ”Hind», 8 ρωσικά, τα: ”Azov” (ναυαρχίδα), ”Ezekiel», ”Cangut», ”Aleksandr», ”Provornoy», ”Elena», ”Konstantin” και ”Kastor” και 7 γαλλικά: ”Sirene” (ναυαρχίδα), ”Scipion», ”Trident», ”Breslaw», ”Armide», ”Daphne” και ”Alkyone»^[57]. Αρχηγός των συμμαχικών δυνάμεων ήταν ο Codrington, ο οποίος έφερε το βαθμό του αντιναυάρχου, ενώ οι De Rigny και Heyden, ήταν υποναύαρχοι.

Στις 8 Οκτωβρίου, ο Codrington διέταξε τον στόλο να εισέλθει στον κόλπο του Ναυαρίνου και τα πλοία να αγκυροβολήσουν σε συγκεκριμένες θέσεις μπροστά από αυτά του εχθρού. Η κατάσταση ήταν ιδιαίτερα τεταμένη. Τα πλοία της Βρετανικής μοίρας είχαν τοποθετηθεί στο κέντρο. Ακολούθησαν τα Γαλλικά και τα Ρωσικά. Ο Ιμπραήμ έστειλε απεσταλμένο στον Codrington και ζήτησε επιτακτικά την άμεση αποχώρηση του συμμαχικού στόλου, υπενθυμίζοντας ότι δεν είχε δώσει άδεια για να εισέλθει στο Ναυαρίνο. Ο υπερήφανος και γενναίος Codrington απάντησε ότι «ήρθε για να δώσει διαταγές και όχι για να λάβει» και ξεκαθάρισε με κατηγορηματικό τρόπο, πως οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια των Τουρκο-αιγυπτίων θα οδηγούσε άμεσα σε σύγκρουση και στην καταστροφή του στόλου τους.

Ο Ιμπραήμ ανέμενε αυτήν την σύγκρουση και θεωρούσε ότι είχε στήσει μία παγίδα στον συμμαχικό στόλο.

Από την άλλη όμως ο Codrington είχε μελετήσει την κατάσταση και ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξος, παρά την συντριπτική αριθμητική ισχύ του αντιπάλου. Ο συμμαχικός στόλος διέθετε «υψηλότερα» σκάφη, εξοπλισμένα με ταχύτερα πυροβόλα με μεγαλύτερη εμβέλεια και εξαιρετικά εκπαιδευμένους και εμπειροπόλεμους πυροβολητές. Επιπλέον, λόγω της θέσης του, είχε δυνατότητες ελιγμών σε αντίθεση με τα στοιβαγμένα και αγκυροβολημένα οθωμανικά πλοία.

Όταν εισήλθε ο συμμαχικός στόλος στον κόλπο, ο Codrington έστειλε αντιπροσώπους στον Ιμπραήμ για να του ζητήσει να επιστρέψουν οι στόλοι των Οθωμανών στις βάσεις τους. Οι Τούρκοι στα Δαρδανέλια και οι Αιγύπτιοι στην Αλεξάνδρεια. Στην αντιπροσωπεία συμμετείχε και ο Έλληνας πλοηγός Πέτρος Μικέλης, τον οποίο δολοφόνησαν Τούρκοι ναύτες^[58].

Επίσης, ο Βρετανός κυβερνήτης της φρεγάτας «Dartmouth», που είχε εισέλθει πρώτη στον κόλπο με αποστολή αγγελιαφόρου, υψώνοντας λευκή σημαία, εντόπισε ένα τουρκικό πυρπολικό που εκινείτο προς το μέρος του^[59].  Αμέσως έστειλε ένα απόσπασμα για να ζητήσει την απομάκρυνσή του, το οποίο δέχθηκε πυρά με αποτέλεσμα να φονευθεί ο υποπλοίαρχος Fitzroy^[60], και να τραυματισθούν ορισμένοι ναύτες, ενώ οι Τούρκοι άναψαν φωτιά στο πυρπολικό. Τότε, ο πλοίαρχος Fellows, κυβερνήτης του ”Darmouth”, έστειλε άλλο πλοιάριο, το οποίο βύθισε το εχθρικό πυρπολικό^[61].

Οι φρεγάτες «Sirene» και «Dartmouth», απάντησαν στις προκλήσεις με πυροβολισμούς. Τότε τα τουρκο-αιγυπτιακά πλοία άρχισαν να κανονιοβολούν την «Sirene», ενώ η “Asia” δέχθηκε τα πυρά της τουρκικής ναυαρχίδας και η ναυμαχία του Ναυαρίνου άρχισε. Ήταν η τελευταία ναυμαχία στην ιστορία μεταξύ ιστιοφόρων πλοίων.

Λεπτομερείς περιγραφές της μάχης αναφέρουν ότι τα πλοία ήταν τόσο κοντά μεταξύ τους, ώστε εμπλέκονταν τα ξάρτια τους, ενώ οι ναύτες έβαλαν ακόμη και με πιστόλια.

Ένα άλλο τουρκικό πυρπολικό επιτέθηκε στο γαλλικό θωρηκτό «Skipion» και παραλίγο να επιτύχει να το πυρπολήσει. Σώθηκε την τελευταία στιγμή μετά από παρέμβαση του γαλλικού θωρηκτού «Trident». Το «Sirene» βύθισε την αιγυπτιακή φρεγάτα «Isania» και εξουδετέρωσε τα πυροβόλα της αριστερής πλευράς της εισόδου του λιμανιού. Τα βρετανικό πλοίο «Albion» και το ρωσικό «Azov», κινδύνευσαν. Τότε το γαλλικό θωρηκτό «Breslaw» παρενέβη και βύθισε το θωρηκτό «Γκιου Ρεβάν», που αποτελούσε την ναυαρχίδα του ναυάρχου Ταχίρ πασά, που διοικούσε το στόλο, στη θέση του Ιμπραήμ. Το «Breslaw» βύθισε και άλλες τέσσερις εχθρικές φρεγάτες.

Η ναυαρχίδα του Codrington «Asia», εξουδετέρωσε το θωρηκτό «Φάχτι Μπάρι» και τη φρεγάτα «Γκεριέρ», με τη βοήθεια του ρωσικού «Azov», το οποίο με την σειρά κατέστρεψε τρεις εχθρικές φρεγάτες και μια κορβέτα. Σε λιγότερο από δυο ώρες, τα τρία θωρηκτά και σχεδόν όλες οι οθωμανικές φρεγάτες είχαν βυθισθεί ή είχαν καταστραφεί ολοσχερώς. Ο συμμαχικός στόλος συνέχισε να κανονιοβολεί για άλλες δυο ώρες και τα μικρότερα εχθρικά πλοία. Το 90% του τεράστιου τουρκο-αιγυπτιακού στόλου βυθίσθηκε από τα πυρά των συμμάχων, ενώ πολλά από τα πλοία που σώθηκαν καταστράφηκαν από τους ίδιους τους Οθωμανούς για να μην τα αιχμαλωτίσουν οι σύμμαχοι.

Μέχρι τις 5 η ώρα το απόγευμα τα περισσότερα τουρκοαιγυπτιακά πλοία είχαν καταστραφεί ή παραδοθεί.

Τουλάχιστον 4.000 Οθωμανοί σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 2.000 τραυματίσθηκαν, ενώ οι σύμμαχοι είχαν 181 νεκρούς και 480 τραυματίες (272 Βρετανοί, 184 Γάλλοι και 198 Ρώσοι σκοτώθηκαν ή τραυματίσθηκαν). Οι σύμμαχοι είχαν υποστεί πολλές ζημιές, αλλά δεν είχε βυθισθεί κανένα πλοίο του στόλου τους.

Ο ναύαρχος De Rigny ανέφερε ότι ”στην ιστορία δεν υπήρξε μεγαλύτερη καταστροφή στόλου». Στη διάρκεια της μάχης η ναυαρχίδα ”Asia” είχε δεχθεί πάνω από 170 βολές και είχε πάθει ζημιές σε πολλά σημεία.

Η νίκη ήταν πλέον οριστική και αποφασιστική, και ο Nαύαρχος Codrington ήταν ο μεγάλος νικητής και ήρωας του Ναυαρίνου.

Ο Codrington ολοκλήρωσε την αποστολή του δέκα μήνες αργότερα, όταν επέβαλε μετά από διαπραγματεύσεις στους Αιγυπτίους να δεχθούν την οριστική συμφωνία αποχώρησης από την Ελλάδα. Μία αναχώρηση που πραγματοποιήθηκε όταν έφθασε για να την επιβλέψει στρατός 14.000 Γάλλων στην Πελοπόννησο, ένα χρόνο μετά τη ναυμαχία. Ο Σουλτάνος κήρυξε «ιερό πόλεμο», και έδωσε έτσι αφορμή στον Τσάρο να κηρύξει πόλεμο και να τον αναγκάσει να δεχθεί την ελληνική αυτονομία με τη Συνθήκη της Αδριανούπολης.

Οι Έλληνες αξιοποίησαν τον ρωσοτουρκικό πόλεμο και την αποχώρηση των Αιγυπτίων για να επικρατήσουν στη Στερεά Ελλάδα και να επιτύχουν την πλήρη ανεξαρτησία τους με τη σύσταση του πρώτου Ελληνικού κράτους.

Την επομένη ημέρα της ναυμαχίας, οι σύμμαχοι απαίτησαν από τον Ιμπραήμ, που είχε προλάβει να καταφύγει στα ορεινά της Μεσσηνίας, να διατάξει κατάπαυση του πυρός, υπό την απειλή κήρυξης γενικευμένου πολέμου. Οι Οθωμανοί αποδέχθηκαν και έτσι υπεγράφη ανακωχή στην ναυαρχίδα του Codrington. Ο μεγάλος Βρετανός ναύαρχος απέστειλε λεπτομερή έκθεση στο Βρετανικό Ναυαρχείο, στην οποία ανέφερε εμπεριστατωμένα την ανάγκη της ναυμαχίας, τόσο για την προστασία των Ελληνικών πληθυσμών που υπέφεραν από τους Τουρκοαιγυπτίους, όσο και για την τήρηση των όρων της Συνθήκης του Λονδίνου. Αφετέρου επισύναψε αναφορές υφισταμένων του, όπως του υποναυάρχου Rowan Hamilton, οι οποίες επιβεβαίωναν τις πράξεις του Ιμπραήμ^[62].

Μετά την υπογραφή της ανακωχής με τους Τουρκοαιγυπτίους και την αποστολή της έκθεσης στο Βρετανικό Ναυαρχείο, ο Codrington και ο Βρετανικός Στόλος της Μεσογείου, κατέπλευσαν στη Μάλτα, με σκοπό την αναδιοργάνωση. Παρέμειναν εκεί έως το Μάιο του 1828, οπότε και επανήλθαν στην Πελοπόννησο και επανενώθηκαν με τους Γάλλους και τους Ρώσους, με σκοπό την ειρηνική αποχώρηση του Ιμπραήμ Πασά, ο οποίος έθετε διαρκώς προσκόμματα^[63] και ουσιαστικά αρνείτο να αποχωρήσει. Έτσι, στις 25 Ιουλίου 1828, στην Αλεξάνδρεια ο Codrington κατέληξε μετά από διαπραγματεύσεις στη συνθήκη της 6^ης Αυγούστου 1828, σύμφωνα με την οποία τα στρατεύματα του Ιμπραήμ θα εκκένωναν την Πελοπόννησο^[64].

Στη Βρετανία (και σε όλη την Δύση) η νίκη των συμμάχων έγινε δεκτή με ενθουσιασμό.

Τον Ιανουάριο του 1828 άλλαξε η Κυβέρνηση στο Λονδίνο, και η εξουσία πέρασε στον δούκα του Wellington (νικητή του Ναπολέοντα στο Βατερλό). Με δεδομένο τον φόβο καθόδου της Ρωσίας στη Μεσόγειο, η στάση άλλαξε για τους τύπους. Ο Wellington χαρακτήρισε τη ναυμαχία στο Ναυαρίνο “απροσδόκητη” και “ατυχές γεγονός”. Η κίνηση αυτή ήταν αναγκαία σε πολιτικό επίπεδο για να διατηρηθούν οι διπλωματικές σχέσεις με την Οθωμανική αυτοκρατορία.

Ο στόχος είχε όμως επιτευχθεί. Η Ελλάδα θα ήταν πλέον μία ελεύθερη χώρα.

Αξίζει να αναφερθούν μερικά περιστατικά από τις κρίσιμες ώρες της μεγάλης ναυμαχίας στο Ναυαρίνο. Ο μεγάλος ναύαρχος Codrington στεκόταν διαρκώς όρθιος αγέρωχος στο κατάστρωμα της ναυαρχίδας του “Asia”, παρά το ότι αποτελούσε εύκολο στόχο για τους σκοπευτές του εχθρού, επειδή ήταν ιδιαίτερα ψηλός και επιβλητικός. Ο Τούρκος Ταχίρ πασάς είχε δώσει εντολή σε επίλεκτους σκοπευτές, προσφέροντας τεράστιες αμοιβές, να τον σκοτώσουν. Το μόνο που κατάφεραν ήταν να χτυπήσουν το καπέλο του, το μανίκι του και το ρολόι του. Ο Βρετανός ναύαρχος δεν σταμάτησε στιγμή να ηγείται και να μάχεται. Ακόμη και όταν ο γιος του, ο δόκιμος Henry Codrington, που υπηρετούσε και αυτός στην “Asia”, τραυματίστηκε σοβαρά, ο Ναύαρχος έλειψε για λίγα λεπτά για να τον δει. Αμέσως μετά επανήλθε στη θέση του, όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος. Ακόμη υπενθυμίζεται ότι για τη γενναιότητά του, ο γιός του τιμήθηκε και με τo Γαλλικό μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής^[65].

Ο μεγάλος Βρετανός ναύαρχος και ο γιός του, αποτελούν και αυτοί ηρωικές μορφές του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων.

Στην Κωνσταντινούπολη οι πρεσβευτές των τριών συμμάχων ζήτησαν στον Σουλτάνο να δεχθεί τη Συνθήκη του Λονδίνου, σε διαφορετική περίπτωση θα αποχωρούσαν. Τελικά οι 3 πρεσβευτές αποχώρησαν από την Κωνσταντινούπολη στις 8 Δεκεμβρίου 1827, καθώς δεν είχαν πάρει σαφή απάντηση από τους Οθωμανούς.

Με την επιστροφή του στην Μεγάλη Βρετανία, το Σεπτέμβριο του 1828, ο Codrington τέθηκε σε διαθεσιμότητα. Το αιτιολογικό ήταν ότι αμέλησε να διενεργήσει πλήρεις ελέγχους στα πλοία του τουρκοαιγυπτιακού στόλου που διασώθηκαν στο Ναυαρίνο, με αποτέλεσμα να επιτύχουν οι Οθωμανοί τη μεταφορά Ελλήνων σκλάβων από την Πελοπόννησο προς την Αλεξάνδρεια με πλοία του στόλου του Ιμπραήμ που αποχωρούσαν. Είχε προηγηθεί σάλος στο Κοινοβούλιο και την κοινή γνώμη όταν τους πρώτους μήνες του 1828 έφθασαν οι πληροφορίες ότι 5.500 Έλληνες από την Πελοπόννησο, κυρίως γυναίκες και παιδιά, πωλούνταν στα σκλαβοπάζαρα της Αλεξάνδρειας, κάτι που έφερε σε δύσκολη θέση τη Βρετανική κυβέρνηση. Ο Ναύαρχος Codrington εξήγησε ότι οι συνθήκες που επικρατούσαν μετά την ναυμαχία δεν επέτρεψαν τη διενέργεια νηοψίας σε όλα τα πλοία^[66].

Στη συνέχεια ακολούθησε ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1828 – 1829 και η Μεγάλη Βρετανία που φοβόταν το ενδεχόμενο καθόδου των Ρώσων στη Μεσόγειο, αντιμετώπισε πλέον την νίκη στο Ναυαρίνο με μία επιβεβλημένη συγκράτηση, με δεδομένο ότι οι Οθωμανοί αποτελούσαν ανάχωμα κατά της Ρωσίας^[67].

Επί της ουσίας όμως, η ναυμαχία στο Ναυαρίνο αποτελούσε ένα πολύ καλά μελετημένο σχέδιο και στρατηγική επιλογή του George Canning, το οποίο εκτέλεσε με επιτυχία ο μεγάλος ναύαρχος Edward Codrington. Η οδηγία ήταν να εκδιώξει τον Ιμπραήμ με την διπλωματική γλώσσα, και εάν αυτό δεν αρκεί με την ισχύ των όπλων.

Το 1831 ο Codrington τοποθετήθηκε διοικητής της Εκπαιδευτικής Μοίρας του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού. To 1832 εξελέγη βουλευτής των Φιλελευθέρων στον Devonport, και τιμήθηκε από το Βρετανό βασιλέα Γουλιέλμο Δ’, με το Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Λουτρού. Την ίδια εποχή προσκλήθηκε από το Ρώσο Αυτοκράτορα Νικόλαο Α’ στην Αγία Πετρούπολη, όπου τιμήθηκε με τον Σταυρό του Αγίου Γεωργίου 2ας Τάξεως για τη δράση του^[68]. Ταυτόχρονα, τον συνόδευε και ο γιος του, υποπλοίαρχος Henry Codrington, ο οποίος τιμήθηκε με το Παράσημο του Αγίου Βλαδιμήρου για τη γενναιότητά του στο Ναυαρίνο^[69].

Το 1834, υποβλήθηκε στο Βρετανικό Κοινοβούλιο πρόταση μομφής κατά του Codrington για το Ναυαρίνο. Η κίνηση αυτή είχε σαφώς ένα προσχηματικό χαρακτήρα. Ο Codrington απέδειξε την αθωότητά του και μάλιστα κατόρθωσε να επιβάλει να ψηφισθεί απόφαση για την παροχή 60.000 λιρών ως αποζημίωση, στους αξιωματικούς και ναύτες που έλαβαν μέρος στη ναυμαχία του Ναυαρίνου^[70].

Το 1839, ο Codrington προήχθη σε ναύαρχο, τιμήθηκε με το Ναυτικό Μετάλλιο Γενικής Υπηρεσίας και τοποθετήθηκε αρχηγός του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού, με έδρα το Portsmouth^[71]. Ο βασιλέας της Ελλάδος Όθων τον τίμησε με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος των Ιπποτών του Σωτήρος, αναγνωρίζοντας την συνεισφορά του υπέρ της Ελλάδος^[72]. Συγχρόνως, τιμήθηκε και ο γιος του, αντιπλοίαρχος Henry Codrington^[73].

Το 1847 η βρετανική κυβέρνηση θέσπισε ένα μετάλλιο το οποίο απένειμε σε όσους ναυτικούς συμμετείχαν σε ναυμαχίες την περίοδο 1793-1840. Το μετάλλιο Γενικής Υπηρεσίας Ναυτικού θεσπίστηκε για να απονεμηθεί στους επιζώντες των Ναπολεόντειων Πολέμων και σε όσους συμμετείχαν σε ναυμαχίες μέχρι το 1840.

Το μετάλλιο είναι κυκλικό, διαμέτρου 36 mm, κατασκευασμένο από άργυρο. Στην πρόσθια όψη φέρει την κεφαλή της βασίλισσας Βικτωρίας και την επιγραφή “VICTORIA REGINA 1848”. Δεν φέρει την κεφαλή του βασιλέως που βρισκόταν στην εξουσία όταν έγιναν οι ναυμαχίες για τις οποίες δόθηκε το μετάλλιο. Στην οπίσθια όψη φέρεται η Βρετανία, με μορφή γυναίκας, που κρατά τρίαινα και κάθεται πάνω σε θαλάσσιο ίππο. Η ταινία του μεταλλίου, λευκή με γαλάζια άκρα, αναρτάται από οριζόντια μεταλλική μπάρα. Αποτελεί έργο του Βρετανού χαράκτη William Wyon. Επί της ταινίας τοποθετούνται μεταλλικές διεμβολές, που φέρουν ονόματα ή ημερομηνίες ναυμαχιών, μικρότερης κλίμακας μαχών, ναυτικών επιχειρήσεων ή πλοίων που υπηρέτησε ο τιμώμενος. Σημειώνεται ότι απονεμήθηκαν 1142 μετάλλια στους επιζώντες (το 1848) της Ναυμαχίας του Ναυαρίνου.

Ο ναύαρχος Edward Codrington απεβίωσε στο Λονδίνο το 1851 σε ηλικία 81 ετών. Ετάφη αρχικά στον Ναό του Αγίου Πέτρου στην Πλατεία Eaton, αλλά το 1954 τα οστά του επανετάφησαν στο Κοιμητήριο του Brookwood στο Surrey. Προς τιμήν του υπάρχουν μία αναμνηστική πλάκα στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο και ένας οβελίσκος στην Πύλο (Ναυαρίνο) της Πελοποννήσου.

Παράλληλα, πολλές οδοί φέρουν το όνομά του σε πολλές Ελληνικές πόλεις.

Τέλος, τιμήθηκε το 1927 από τα Ελληνικά Ταχυδρομεία, με την έκδοση γραμματοσήμου, το οποίο έφερε τη μορφή του.

Μετά από ενέργειες της Ελληνικής κυβερνήσεως, της πόλεως του Brighton και φιλελλήνων Βρετανών, το 2009 τοποθετήθηκε μία τιμητική πλάκα στην οικία του μεγάλου Ναυάρχου.

Η Ελλάδα και η ΕΕΦ, τιμούν τον γενναίο Φιλέλληνα Ναύαρχο Edward Codrington, του οποίου η συνεισφορά, και αυτή του Ηνωμένου Βασιλείου, ήταν καταλυτική για την ανεξαρτησία της Ελλάδος και την κυριαρχία των αξιών και του πολιτισμού που αυτή πρεσβεύει.

 

Παραπομπές

^[1] Cokayne, George Edward, ”Complete Baronetage (1707–1800)”, εκδ. William Pollard and Co, Exeter, 1906, 5^ος τόμος.
^[2] Βλ. στο ίδιο.
^[3] Burke, John, ”A General and Heraldic Dictionary of the Peerage and Baronetage of the British Empire”, εκδ. H. Colburn and R. Bentley, Λονδίνο, 1832, α’ τόμος, σελ. 270.
^[4] Chisholm, Hugh, ”Codrington, Christopher”, εγκ. ”Encyclopædia Britannica”, εκδ. Cambridge University Press, Λονδίνο, 1911, 6^ος τόμος, σελ. 636.
^[5] Williams, M. J., Fisher, David R., Thorne, R., ”The History of Parliament: the House of Commons 1790-1820”, εκδ. Boydell and Brewer, Suffolk, 1986.
^[6] Burke, John, ”A General and Heraldic Dictionary of the Peerage and Baronetage of the British Empire”,εκδ. H. Colburn and R. Bentley, Λονδίνο, 1832, α’ τόμος, σελ. 270.
^[7] Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, α’ τόμος, σελ. 2.
^[8] Βλ. στο ίδιο.
^[9] Βλ. στο ίδιο, σελ. 25.
^[10] Hannay, David, ”Codrington, Sir Edward», εγκ.”Encyclopædia Britannica”, εκδ. Cambridge University Press, Λονδίνο, 1911, 6ος τόμος, σελ. 636.
^[11] Βλ. στο ίδιο.
^[12] Winfield, Rif,” British Warships in the Age of Sail 1793–1817: Design, Construction, Careers and Fates”, εκδ. Seaforth Publishing, Barnsley, 2008, σελ. 214.
^[13] Βλ. στο ίδιο, σελ. 199.
^[14] Βλ. στο ίδιο.
^[15] Βλ. στο ίδιο, σελ. 200.
^[16] White, Collin, ”The Trafalgar captains. Their lives and memorials”, εκδ. Naval Institute Press, Annapolis, 2005.
^[17] Βλ. στο ίδιο.
^[18] Βλ. στο ίδιο.
^[19] Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002.
^[20] Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, α’ τόμος, σελ. 46.
^[21] Heathcote, Thomas H., ”Nelson’s Trafalgar captains and their battles. A biographical and historical dictionary”, εκδ. Pen & Sword Maritime, Barnsley, 2005.
^[22] Clayton, Tim, Craig, Phil, ”Trafalgar: The Men, The Battle, The Storm”, εκδ. Hodder and Stoughton, Λονδίνο, 2004.
^[23] Martín, Luis Aragón, ”Militares y Navíos Españoles que participaron en Trafalgar”, εκδ. Ministerio de Defensa, Μαδρίτη, 2005, σελ. 3.
^[24] Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, α’ τόμος, σελ. 99.
^[25] Woodhouse, Christopher Montague, ”The Battle of Navarino”, εκδ. Hodder and Stoughton, Λονδίνο, 1965, σελ. 33.
^[26] Βλ. στο ίδιο.
^[27] Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002.
^[28] Howard, Martin R., ”Walcheren 1809: The Scandalous Destruction of a British Army”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2012.
^[29] Βλ. στο ίδιο.
^[30] Suchet, Louis Gabriel, ”Memoirs of the War in Spain, from 1808 to 1814”, εκδ. Henry Colburn, Λονδίνο, 1829, α’ τόμος, σελ. 330.
^[31] Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, α’ τόμος, σελ. 211.
^[32] Βλ. στο ίδιο.
^[33] Βλ. στο ίδιο.
^[34] De Lacy-Bellingari, Edward, ”The roll of the house of Lacy: pedigrees, military memoirs and synoptical history of the ancient and illustrious family of De Lacy, from the earliest times, in all its branches, to the present day”, εκδ. Waverly Press, Camden, 1928, 8^ος τόμος.
^[35] Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, α’ τόμος, σελ. 309.
^[36] Βλ. στο ίδιο, σελ. 310.
^[37] Βλ. στο ίδιο, σελ. 329.
^[38] Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002.
^[39] Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, α’ τόμος.
^[40] Βλ. στο ίδιο.
^[41] Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002.
^[42] St Clair, William, ”That Greece Might Still Be Free: The Philhellenes in the War of Independence”, εκδ. Open Books, Λονδίνο, 2008, σελ. 331.
^[43] Βλ. στο ίδιο.
^[44] Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002.
^[45] Cokayne, George Edward, ”Complete Baronetage (1707–1800)”, εκδ. Alan Sutton Publishing, Λονδίνο, 1983, 5^ος τόμος, σελ. 148.
^[46] St Clair, William, ”That Greece Might Still Be Free : The Philhellenes in the War of Independence”, εκδ. Open Books, Λονδίνο, 2008, σελ. 331.
^[47] Woodhouse, Christopher Montague, ”The Battle of Navarino”, εκδ. Hodder and Stoughton, Λονδίνο, 1965.
^[48] Βλ. στο ίδιο.
^[49] Woodhouse, Christopher Montague, ”The Battle of Navarino”, εκδ. Hodder and Stoughton, Λονδίνο, 1965.
^[50] Βλ. στο ίδιο.
^[51] Παπασωτηρίου, Χαράλαμπος, ”Ο αγώνας για την ελληνική ανεξαρτησία. Πολιτική και στρατηγική των Ελλήνων και της οθωμανικής αυτοκρατορίας 1821-1832”, εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 1996.
^[52] Βλ. στο ίδιο.
^[53] Κουτσονίκας, Λάμπρος, ”Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”, εκδ. Δ. Καρακατζάνη, Αθήνα, 1863, δ’ τόμος, σελ. 359.
^[54] Κόκκινος, Διονύσιος, ”Η Ελληνική Επανάστασις”, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, 1959, σελ. 263.
^[55] Μελετόπουλος, Μελέτης, ”Ο άρχοντας με τα πολλά πρόσωπα”, εκδ. Καπόν, Αθήνα, 2017.
^[56] Βλ. στο ίδιο.
^[57] Βλ. στο ίδιο.
^[58] Εφ.”Πρωία”, Αθήνα, φύλλο 25^ης Μαρτίου 1882.
^[59] Βλ. στο ίδιο, σελ. 360.
^[60] Βασδραβέλλης, Ι. Κ., ”Η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων και η ναυμαχία του Ναυαρίνου”, εκδ. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 1973.
^[61] Βλ. στο ίδιο.
^[62] Brewer, David, ”The Greek War of Independence. The Struggle for Freedom from Ottoman Oppression and the Birth of the Modern Greek Nation”, εκδ. The Overlook Press, Νέα Υόρκη, 2001.
^[63] Βλ. στο ίδιο.
^[64] Βλ. στο ίδιο.
^[65] Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002.
^[66] Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, β’ τόμος.
^[67] Λούκος, Χρήστος, ”Ιωάννης Καποδίστριας”, εκδ. εφ.”Τα Νέα”, Αθήνα, 2009, σελ. 74.
^[68] Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002
^[69] O’Byrne, William Richard, ”A Naval Biographical Dictionary”, εκδ. J. Murray, Λονδίνο, 1849, σελ. 17.
^[70] Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002
^[71] Hannay, David, ”Codrington, Sir Edward», εγκ. ”Encyclopædia Britannica”, εκδ. Cambridge University Press, Λονδίνο, 1911, 6ος τόμος, σελ. 636.
^[72] Βλ. στο ίδιο.
^[73] O’Byrne, William Richard, ”A Naval Biographical Dictionary”, εκδ. J. Murray, Λονδίνο, 1849, σελ. 17.

 

Βιβλιογραφία – Πηγές:

• Cokayne, George Edward, ”Complete Baronetage (1707–1800)”, εκδ. William Pollard and Co, Exeter, 1906, 5ος τόμος.
• Λούκος, Χρήστος “Ιωάννης Καποδίστριας”, εκδ. εφ.”Τα Νέα”, Αθήνα, 2009.
• O’Byrne, William Richard, ”A Naval Biographical Dictionary”, εκδ. J. Murray, Λονδίνο, 1849.
• Hannay, David, ”Codrington, Sir Edward», εγκ.”Encyclopædia Britannica”, εκδ. Cambridge University Press, Λονδίνο, 1911, 6ος τόμος.
• Brewer, David, ”The Greek War of Independence. The Struggle for Freedom from Ottoman Oppression and the Birth of the Modern Greek Nation”, εκδ. The Overlook Press, Νέα Υόρκη, 2001.
• Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, β’ τόμος.
• Heathcote, Tony, ”The British Admirals of the Fleet 1734–1995”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2002.
• Κουτσονίκας, Λάμπρος, ”Γενική Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”, εκδ. Δ. Καρακατζάνη, Αθήνα, 1863, δ’ τόμος.
• Κόκκινος, Διονύσιος, ”Η Ελληνική Επανάστασις”, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα, 1959, σελ. 263.
• Βασδραβέλλης, Ι. Κ., ”Η πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων και η ναυμαχία του Ναυαρίνου”, εκδ. Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη, 1973.
• Εφ.”Πρωία”, Αθήνα, φύλλο 25ης Μαρτίου 1882.
• Μελετόπουλος, Μελέτης, ”Ο άρχοντας με τα πολλά πρόσωπα”, εκδ. Καπόν, Αθήνα, 2017.
• Παπασωτηρίου, Χαράλαμπος, ”Ο αγώνας για την ελληνική ανεξαρτησία. Πολιτική και στρατηγική των Ελλήνων και της οθωμανικής αυτοκρατορίας 1821-1832”, εκδ. Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 1996.
• Woodhouse, Christopher Montague, ”The Battle of Navarino”, εκδ. Hodder and Stoughton, Λονδίνο, 1965.
• St Clair, William, ”That Greece Might Still Be Free : The Philhellenes in the War of Independence”, εκδ. Open Books, Λονδίνο, 2008.
• Anderson, M.S., ”The Eastern Question, 1774-1923: A Study in International Relations”, εκδ. Macmillan, Νέα Υόρκη, 1966.
• Codrington, Edward, ”Memoir of the Life of Admiral Sir Edward Codrington: With Selections from His Public and Private Correspondence”, εκδ. Longmans, Green & Co., Λονδίνο, 1873, α’ τόμος.
• De Lacy-Bellingari, Edward, ”The roll of the house of Lacy: pedigrees, military memoirs and synoptical history of the ancient and illustrious family of De Lacy, from the earliest times, in all its branches, to the present day”, εκδ. Waverly Press, Camden, 1928, 8ος τόμος.
• Suchet, Louis Gabriel, ”Memoirs of the War in Spain, from 1808 to 1814”, εκδ. Henry Colburn, Λονδίνο, 1829, α’ τόμος.
• Martín, Luis Aragón, ”Militares y Navíos Españoles que participaron en Trafalgar”, εκδ. Ministerio de Defensa, Μαδρίτη, 2005.
• Howard, Martin R., ”Walcheren 1809: The Scandalous Destruction of a British Army”, εκδ. Pen & Sword, Barnsley, 2012.
• Clayton, Tim, Craig, Phil, ”Trafalgar: The Men, The Battle, The Storm”, εκδ. Hodder and Stoughton, Λονδίνο, 2004.
• Burke, John, ”A General and Heraldic Dictionary of the Peerage and Baronetage of the British Empire”, εκδ. H. Colburn and R. Bentley, Λονδίνο, 1832, α’ τόμος.
• Winfield, Rif,” British Warships in the Age of Sail 1793–1817: Design, Construction, Careers and Fates”, εκδ. Seaforth Publishing, Barnsley, 2008.
• Heathcote, Thomas H., ”Nelson’s Trafalgar captains and their battles. A biographical and historical dictionary”, εκδ. Pen & Sword Maritime, Barnsley, 2005.
• White, Collin, ”The Trafalgar captains. Their lives and memorials”, εκδ. Naval Institute Press, Annapolis, 2005.
• Williams, M. J., Fisher, David R., Thorne, R., ”The History of Parliament: the House of Commons 1790-1820”, εκδ. Boydell and Brewer, Suffolk, 1986.
• Chisholm, Hugh, ”Codrington, Christopher”, εγκ.”Encyclopædia Britannica”, εκδ. Cambridge University Press, Λονδίνο, 1911, 6ος τόμος.

 

 

Ο Richard Church (1784- 1873), ήταν Βρετανός στρατιωτικός, σημαντικός Φιλέλληνας, καθώς και εκ των πρώτων οργανωτών του Ελληνικού Στρατού.

Ήταν δευτερότοκος γιος του Matthew Church, εμπόρου από το Cork της Ιρλανδίας και της Anne Dearman^[1].

Στις 3 Ιουλίου 1800, σε ηλικία 16 ετών, κατατάχθηκε στον Βρετανικό Στρατό ως ανθυπασπιστής  και τοποθετήθηκε στο 13ο Σύνταγμα Πεζικού του Somerset^[2]. Πολέμησε κατά των Γάλλων στη μάχη του Φερρόλ στη Βόρειο Ισπανία το 1800 και στην εκστρατεία στην Αίγυπτο υπό τον στρατηγό sir Ralph Abercromby, το 1801^[3]. Μετά την αποχώρηση των Γαλλικών στρατευμάτων από την Αίγυπτο, επέστρεψε στην Μεγάλη Βρετανία, και το 1802 τοποθετήθηκε στο 37^ο Σύνταγμα Πεζικού ως υπολοχαγός^[4].

Στο πλαίσιο των Ναπολεόντειων Πολέμων, το 1805 η μονάδα του Church στάλθηκε για να υπερασπισθεί τη Σικελία, ενώ στις 7 Ιανουαρίου του 1806, ο ίδιος ο Church, φέρων το βαθμό του λοχαγού, τοποθετήθηκε στο Βασιλικό Σύνταγμα Κυνηγών της Κορσικής. Εκεί ήταν για πρώτη φορά υπεύθυνος για την διοίκηση ξένων στρατευμάτων, στρατολογημένων από τον τοπικό πληθυσμό. Τον Οκτώβριο του 1808 έγινε Βοηθός Γενικός Φροντιστής στη Σικελία. Το 1809 προήχθη σε Γενικό Φροντιστή και τοποθετήθηκε ως αξιωματικός στην αποστολή που κατέλαβε τα Ιόνια νησιά υπό τον στρατηγό Sir John Oswald^[5]. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1809, τοποθετήθηκε ως ταγματάρχης στο Ελληνικό Ελαφρύ Πεζικό του Βρετανικού στρατού, ενώ στις 19 Νοεμβρίου 1812 προήχθη σε αντισυνταγματάρχη στο 1ο  Ελληνικό Σύνταγμα Ελαφρού Πεζικού του Δούκα της Υόρκης^[6].

Ο Church ήταν ήδη ιδιαίτερα έμπειρος στη διοίκηση ξένων στρατευμάτων και έκανε χρήση της εμπειρίας του αυτής για να διοικήσει αποτελεσματικά τα στρατεύματα που είχαν στρατολογηθεί από Έλληνες. Μάλιστα η εμπειρία του αυτή, συνέβαλε στο να δημιουργηθεί το 2^ο Ελληνικό Σύνταγμα Ελαφρού Πεζικού του Δούκα της Υόρκης, το οποίο χρησιμοποιήθηκε το 1813 για την κατάληψη των Παξών^[7]. Στις τάξεις των μονάδων αυτών που διοικούσε ο Church, συμμετείχαν στρατιώτες και αξιωματικοί, που προέρχονταν από φυγάδες αρματωλούς από την ηπειρωτική Ελλάδα, όπως ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο Church είχε καλλιεργήσει φιλική σχέση με τον μετέπειτα στρατιωτικό ηγέτη της Ελληνικής επανάστασης, και διατηρούσε τακτική αλληλογραφία, η οποία συνέβαλε στην διαρκή ενημέρωσή του και στην καλλιέργεια του Φιλελληνισμού του^[8].

Αφού τελείωσαν οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, μετά από παράπονα της οθωμανικής διοίκησης, διαλύθηκαν τα ελληνικά στρατεύματα τα οποία είχε οργανώσει ο Church με άλλους Βρετανούς αξιωματικούς. Τα μέλη τους όμως είχαν ήδη αποκτήσει πολύτιμη εμπειρία από την λειτουργία, οργάνωση και εκπαίδευση τακτικού στρατού. Την εμπειρία αυτή αξιοποίησε ο Κολοκοτρώνης, αλλά και άλλοι αγωνιστές που έλαβαν μέρος στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, πριν και μετά την Επανάσταση του 1821, ο Church υπηρέτησε στη Μάλτα, στη Νάπολη, στη Σικελία, στην Καλαβρία. Ήταν παρών στην μάχη της Μάιντα, στην άμυνα του Κάπρι, όπου τραυματίσθηκε στο κεφάλι, στην κατάληψη της Ίσκιας, στην αποστολή στα Επτάνησα, στην κατάληψη της Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς. Στη μάχη της Αγίας Μαύρας τραυματίστηκε σοβαρά στο αριστερό του χέρι, το οποίο χτυπήθηκε από σφαίρα^[9].

Μετά τη θητεία του στα Επτάνησα, ο Church τοποθετήθηκε σε αποστολή της Βρετανικής κυβέρνησης στους συμμαχικούς στρατούς Αυστρίας και Πρωσίας και στη συνέχεια υπηρέτησε ως σύνδεσμος μεταξύ των Βρετανικών και των Αυστριακών Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίες είχαν ως ορμητήριο την Ιταλία, το 1814 -1815^[10]. Ταυτόχρονα, έλαβε μέρος ως στρατιωτικός εμπειρογνώμων στο Συνέδριο της Βιέννης, όπου υποστήριξε την παραμονή των Επτανήσων υπό Βρετανική διοίκηση, αλλά και της Πάργας και άλλων πρώην βενετικών πόλεων, που ήταν τότε υπό την κατοχή του Αλή Πασά^[11]. Για τη δράση του στα Επτάνησα, την Ιταλία και την Βιέννη, έλαβε το 1815 από τη Βρετανική κυβέρνηση τον τίτλο του Εταίρου του Τάγματος του Λουτρού^[12].

Ο Church επέστρεψε στην Ιταλία το 1817, μετά από προσφορά της κυβέρνησης του Βασιλείου των Δύο Σικελιών. Με την άδεια της βρετανικής κυβέρνησης, ανέλαβε στην Ιταλία τη θέση υποστρατήγου στο Σικελικό Στρατό, καθώς και τη θέση του επιθεωρητή των στρατευμάτων των ξένων, στην υπηρεσία του βασιλιά Φερδινάνδου Α΄ των Δύο Σικελιών. Υπηρέτησε στην Απουλία με έδρα το Λέτσε, όπου κατάφερε να σταματήσει τη δράση των τοπικών ληστάρχων οι οποίοι δρούσαν μέχρι τότε ανεξέλεγκτοι. Η επιτυχημένη θητεία του, του έφερε αναγνώριση και τους τίτλους του ιππότη του Τάγματος του Αγίου Φερδινάνδου της Νάπολης και το Μεγαλόσταυρο του Ευγενεστάτου Στρατιωτικού Τάγματος του Αγίου Γεωργίου των Δύο Σικελιών^[13].

Το τέλος της σταδιοδρομίας του Church στην Ιταλία υπαγορεύθηκε από τις πολιτικές αναταραχές που ξέσπασαν εκεί. Μετά από την επιτυχημένη θητεία του στην Απουλία, δόθηκε στον Church η διοίκηση του 9ου Τάγματος στη Σικελία με έδρα το Παλέρμο, στις αρχές Ιουλίου του 1820. Όταν ο Church πήγε στο Παλέρμο, δεν του επετράπη να πάρει μαζί του το στράτευμα των ξένων, παρά την επιθυμία του, δεδομένου ότι τους εμπιστευόταν ότι θα είναι πιστοί σε αυτόν. Έτσι, όταν άρχισε τοπικά η επανάσταση, οι καρμπονάροι επαναστάτες θέλησαν να τον συλλάβουν. Ο Church κατάφερε να αποφύγει τη σύλληψη και γύρισε στη Νάπολη στις 23 Ιουλίου 1820, όπου συνελήφθη από τους επαναστάτες, οι οποίοι είχαν πάρει και εκεί την εξουσία. Φυλακίσθηκε εκεί για ένα χρονικό διάστημα και ελευθερώθηκε μετά από δίκη στην οποία βρέθηκε αθώος. Έτσι το 1821 επέστρεψε στην Μεγάλη Βρετανία, όπου τιμήθηκε με τον τίτλο του Ιππότη Διοικητή του Βασιλικού Τάγματος των Γουέλφων του Ανοβέρου^[14].

Ο Church παντρεύτηκε στις 17 Αυγούστου 1826 στο Worthing, την Marie-Anne Wilmot, κόρη του Robert Wilmot, 2^ου βαρονέτου του Osmaston^[15]. Την  ίδια περίοδο δημοσίευσε τις αναμνήσεις του από την επανάσταση στο Παλέρμο^[16].

Παράλληλα, όλον αυτόν τον καιρό διατηρούσε αλληλογραφία με τον Κολοκοτρώνη, με τον οποίο είχε μία σχέση αλληλοεκτίμησης. Μάλιστα, κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες της Γ’ Εθνοσυνέλευσης, οι οποίες ξεκίνησαν  στην Επίδαυρο στις 6 Απριλίου 1826, ο Κολοκοτρώνης πρότεινε να αναλάβει ο Church  αρχιστράτηγος του Ελληνικού Στρατού. Η συνέχιση των προπαρασκευαστικών εργασιών της Εθνοσυνέλευσης που είχε προγραμματισθεί για τον Αύγουστο του 1826, καθυστέρησε, εξαιτίας της δυσμενούς κατάστασης της χώρας. Η τελική ημερομηνία για την επίσημη έναρξη της Γ’ Εθνοσυνέλευσης αποφασίσθηκε μετά από διαβουλεύσεις του Church με τον Κολοκοτρώνη (τον οποίο συνάντησε στο Καστρί της Κυνουρίας^[17]), του Βρετανού ναυάρχου Thomas Cochrane (ο οποίος ανέλαβε αρχηγός του Ελληνικού Στόλου^[18]) και του Βρετανού ναυάρχου Rowan Hamilton. Εν τέλει η Γ’ Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε και τυπικά στην Τροιζήνα, στις 19 Μαρτίου 1827^[19], και έλαβε χώρα εκεί, από τον Μάρτιο ως τον Απρίλιο του  1827^[20].

Η πρόταση του Κολοκοτρώνη υπέρ του Church υπερψηφίσθηκε κατά την διάρκεια της Γ’ Εθνοσυνέλευσης. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί, ότι την πρόταση αυτή υποστήριξε και ο άλλος μεγάλος στρατιωτικός ηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης, ο Γ. Καραϊσκάκης. Πράγμα που επιβεβαιώνει επιστολή με την υπογραφή του («καραησκάκις») προς την Γ’ Εθνοσυνέλευση, που έχει σταλεί από το Κερατσίνι, στις 2 Απριλίου 1827. Σε αυτήν, κατά την διάρκεια της Γ’ Εθνοσυνέλευσης, ο Γ. Καραϊσκάκης προτείνει να ανατεθεί η αρχιστρατηγία στον Richard Church: «… Διά τοῦτο βάζω ὑπόψιν τῆς Σ(εβαστῆς) Συνελεύσεως, τό ἄτομον τοῦ ἐξοχωτάτου στρατηγοῦ ῥικάρδου ζόρζι, τό ὁποῖον ἔχομεν βεβαίας πληροφορίας ὅτι εἶναι τό ὄντι ἄξιον τοιούτου ἐπιφορτίσματος, ὅστις ἔχων τελείαν ἰδέαν τῶν Ἑλλ. στρατιωτικῶν φρονημάτων, ἔχω ὅλην τήν βεβαιότητα ὅτι θέλει διευθύνει τά Ἑλλ. στρατεύματα, θέλει τά ἑνώσει, καί θέλει τά συγκεντρώσει πρός ἀντίκρουσιν τοῦ κοινοῦ ἐχθροῦ, καί ἑπομένως θέλει προξενήσει τήν ἐλευθέρωσιν τῶν ἀθηνῶν καί ὅλης τῆς πατρίδος…».

Πρώτη αποστολή των Cochrane και Church, ήταν η ενίσχυση του Καραϊσκάκη που μαχόταν στο Φάληρο και το Κερατσίνι, για να λύσουν την πολιορκία της Ακρόπολης. Στην φάση αυτή, οι Τουρκικές δυνάμεις είχαν υπεροπλία, ενώ τους ευνοούσε και η μορφολογία του εδάφους που αποτελούσε ένα ανοικτό πεδίο μάχης. Έτσι, η αποστολή αυτή ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, με αποτέλεσμα οι δυνάμεις των  Ελλήνων^[21] να υφίστανται σημαντικές απώλειες. Μετά τον θάνατο του Καραϊσκάκη και τη διάλυση του Ελληνικού στρατού, ο Church έδειξε τόλμη και μέγιστη σύνεση. Κατάφερε να σώσει τους άνδρες που ήταν σκορπισμένοι στα παράλια, φρόντισε για την επιβίβασή τους σε πλοία και τη συγκέντρωσή τους στο Φάληρο και στον Πειραιά και στη συνέχεια οργάνωσε την μεταφορά τους στη Σαλαμίνα, όπου συγκεντρώθηκε μετά από λίγο το μεγαλύτερο μέρος των στρατευμάτων^[22].

Στη συνέχεια η Αντικυβερνητική Επιτροπή, ανέθεσε στον Church τη στρατιωτική διοίκηση του Ναυπλίου. Μετά από μερικούς μήνες ο Church τοποθετήθηκε στο φρούριο της Κορίνθου. Από εκεί μετατέθηκε στο Διακοπτό της Βοστίτσας (σημερινό Αίγιο) και ύστερα στην Ανατολική Ελλάδα, όπου έμεινε μέχρις ότου αφίχθηκε στην Ελλάδα ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας^[23].

Μετά την άφιξη του Καποδίστρια, ο Church στάλθηκε στη Δυτική Στερεά Ελλάδα. Η αποστολή του ήταν να ελευθερώσει το μεγαλύτερο δυνατό τμήμα της ευρύτερης περιοχής, προκειμένου να διευκολυνθεί ο Καποδίστριας κατά την διαπραγμάτευση των συνόρων του ελεύθερου Ελληνικού κράτους. Την περίοδο 1828 – 1829, ο Church συντόνισε πολλές επιχειρήσεις των στρατευμάτων της Δυτικής Ελλάδος σε συνεργασία και με τη βοήθεια του Ελληνικού στόλου στον οποίο συμμετείχε ο μεγάλος Φιλέλληνας Hastings με την «Καρτερία» και άλλα πέντε πολεμικά^[24]. Με τις κινήσεις αυτές επετεύχθη ο αποκλεισμός του Αμβρακικού Κόλπου, κυριεύθηκε η Βόνιτσα, το Αιτωλικό και το Μεσολόγγι. Οι επιχειρήσεις αυτές απετέλεσαν, τις τελευταίες πράξεις του πολέμου για την απελευθέρωση της Ελλάδος, που καθόρισαν και τα σύνορα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους στη Στερεά Ελλάδα.

Με την έλευση του Όθωνoς στην Ελλάδα, η κυβέρνηση του Σπυρίδωνος Τρικούπη προσέφερε στον Church τη θέση του πρέσβη στη Ρωσία, κάτι που δεν αποδέχθηκε όμως ο Ρώσος Τσάρος^[25].

Η Ελλάδα τίμησε το 1833 τον Church με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος των Ιπποτών του Σωτήρος^[26]. Στη συνέχεια ο Church διορίσθηκε  Σύμβουλος της Επικρατείας και το 1836, τοποθετήθηκε Γενικός Επιθεωρητής του Ελληνικού Στρατού. Τον Φεβρουάριο του 1843, προΐστατο επί του τιμητικού αγήματος στην κηδεία του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη^[27].

Στην Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843, ο Church επιλέχθηκε ανάμεσα από τους Συμβούλους της Επικρατείας που ήταν επαναστάτες, ως διαμεσολαβητής μεταξύ αυτών και του Όθωνος. Μάλιστα, την επόμενη ημέρα συνυπέγραψε την προκήρυξη του Συμβουλίου της Επικρατείας που ευχαριστούσε το λαό και τη φρουρά των Αθηνών για τη συμπεριφορά τους, και ανακήρυσσε την 3η Σεπτεμβρίου ως εθνική εορτή. Ήταν ο τέταρτος υπογράφων μετά τον Μαυρομιχάλη, τον Κουντουριώτη και το Νοταρά^[28].

Ένα μήνα μετά, τον Οκτώβριο του 1843, εξελέγη πληρεξούσιος του Ζυγού Αιτωλίας στην Εθνική των Ελλήνων Συνέλευση της Γ’ Σεπτεμβρίου, αντιπροσωπεύοντας μια περιοχή από τα μέρη της Δυτικής Ελλάδας που απελευθέρωσε το 1828-1829 και επιλέχθηκε ως μέλος της Γερουσίας^[29].

Μία συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης του 1844 στην οποία συμμετείχε ο Church, έχει μείνει στην ιστορία. Σε αυτήν κορυφώθηκε η σύγκρουση των αυτοχθονιστών με τους ετεροχθονιστές. Οι πρώτοι υποστήριζαν πως στο Δημόσιο μπορούσαν να διορίζονται μόνον όσοι κατάγονταν από τις απελευθερωμένες περιοχές της Ελλάδος. Οι υποστηρικτές των ετεροχθόνων ζητούσαν τα δικαιώματα να ισχύουν για όλους τους Έλληνες. Ο Church τάχθηκε με την πλευρά των ετεροχθόνων, συνεπής με το πνεύμα του φιλελληνισμού και όχι αυτό των σκοπιμοτήτων. Παραμένει θρυλική η αγόρευσή του για το ζήτημα αυτό, διότι αυτή περιείχε μόνο μια λέξη: «Γκαϊντούρια!», που εξέφραζε την αγανάκτησή του από τη στάση των αυτοχθονιστών βουλευτών.

Ο Church αποσύρθηκε σε ηλικία 60 ετών το 1844 από τα στρατιωτικά πράγματα. Παρέμεινε όμως γερουσιαστής μέχρι την κατάργηση της Γερουσίας το 1864^[30].

Το 1854, προήχθη σε επίτιμο στρατηγό του Ελληνικού Στρατού^[31], προκειμένου να τιμηθεί για τις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια του Αγώνα και στα πρώτα χρόνια της ύπαρξης του νέου Ελληνικού κράτους.

Ο στρατηγός Richard Church απολάμβανε την εκτίμηση της Ελληνικής και της Βρετανικής κοινωνίας της εποχής του και τον επεσκέπτετο τακτικά ο βασιλέας Γεώργιος Α’, κατά τα τελευταία έτη της ζωής του^[32]. Ο Church απεβίωσε μετά από ασθένεια την Πέμπτη 8 Μαρτίου 1873 και τάφηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών δημοσία δαπάνη στις 15 Μαρτίου 1873^[33]. Η κηδεία έγινε με καθυστέρηση σε αναμονή του ανιψιού του, που αναμενόταν από την Αγγλία. Η νεκρώσιμη ακολουθία έλαβε χώρα στον προτεσταντικό ναό στην οδό Φιλελλήνων παρουσία του βασιλέως και πλήθους επισήμων. Το μνημείο του τάφου, απέναντι από τον ιερό ναό του Αγίου Λαζάρου, φέρει αγγλική επιγραφή στο μπροστινό τμήμα και την αντίστοιχη ελληνική στο πίσω μέρος: «Richard Church, General, who having given himself and all he had, to rescue a Christian race from oppression, and to make Greece a nation, lived for her service, and died among her people, rests here in peace and faith» «Ώδε κείται εν ειρήνη και πίστει ο Στρατηγός Ριχάρδος Τσωρτζ αφιερώσας εαυτόν και πάντα τα εαυτού υπέρ της από της δουλείας απελευθερώσεως φυλής χριστιανικής, συντελέσας ίνα η Ελλάς κατασταθή έθνος, ζήσας όπως υπηρετήση αυτήν και αποβιώσας μεταξύ του λαού αυτής». Επιτάφιο λόγο εκφώνησε στις 15 Μαρτίου 1873, ο υπουργός Δικαιοσύνης Παναγιώτης Χαλκιόπουλος^[34] και μετά στα αγγλικά, ο μετέπειτα Εθνικός Ευεργέτης και τότε διπλωμάτης, Ιωάννης Γεννάδιος^[35].

Η ΕΕΦ και η Ελλάδα τιμούν τη μνήμη του στρατηγού Richard Church, σημαίνοντος ευγενούς Βρετανού Φιλέλληνα, ο οποίος αγωνίσθηκε για τα Ελληνικά δίκαια και που τιμήθηκε για τη δράση του αυτή με υψηλές θέσεις ευθύνης στο νέο Ελληνικό κράτος, απολαμβάνοντας ταυτόχρονα την εκτίμηση και το σεβασμό της τότε Ελληνικής κοινωνίας.

 

Παραπομπές

^[1] Jewers, Arthur John, “Wells Cathedral: its monumental inscriptions and heraldry: together with the heraldry of the palace, deanery, and vicar’s close: with annotations from wills, registers, etc., and illustrations of arms”, εκδ.  Nichel and Hughes, Λονδίνο, 1892.
^[2] Philipart, John, “The Royal Military Calendar”, εκδ. A.J. Valpy, Λονδίνο, 1820, δ’ τόμος, σελ. 436 -437.
^[3]  Βλ. στο ίδιο.
^[4] Jewers, Arthur John, “Wells Cathedral: its monumental inscriptions and heraldry: together with the heraldry of the palace, deanery, and vicar’s close: with annotations from wills, registers, etc., and illustrations of arms”, εκδ.  Nichel and Hughes, Λονδίνο, 1892.
^[5] Dakin, Douglas, “The Greek struggle for independence, 1821-1833”, εκδ. University of California Press, Berkley, 1973, σελ. 33.
^[6]  Βλ. στο ίδιο.
^[7]  Chartrand, Rene, Courcelle, Patrice, “Émigré & Foreign Troops in British Service 1803 – 1815”, εκδ. Osprey, Λονδίνο, 2000, σελ. 20.
^[8] “Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη”, εκδ. Ελευθερουδάκη, Αθήνα,  1931, 12^ος τόμος.
^[9] Philipart, John, ‘’The Royal Military Calendar’’, εκδ. A.J. Valpy, Λονδίνο, 1820, δ’ τόμος, σελ. 436 -437.
^[10] Church, R. W., “Occasional Papers selected from the ‘’Guardian’’, the ‘’Times’’ and the ‘’Saturday Review’’ 1846-1890”, εκδ. Macmillan, Λονδίνο, 1897.
^[11] Church, E.M., “Chapters in an Adventurous Life: Sir Richard Church in Italy and Greece”, εκδ. William Blackwood & Sons, Λονδίνο, 1895.
^[12] Εγκυκλοπαίδεια ’Brittanica’, εκδ. Cambridge University Press, Λονδίνο, 1911, 6^ος τόμος, σελ. 325.
^[13] Jewers, Arthur John, “Wells Cathedral: its monumental inscriptions and heraldry: together with the heraldry of the palace, deanery, and vicar’s close: with annotations from wills, registers, etc., and illustrations of arms”, εκδ.  Nichel and Hughes, Λονδίνο, 1892.
^[14] –
^[15] Περ. ‘’The Gentleman’s Magazine’’, φύλλο Αυγούστου 1826, Λονδίνο, 1826.
^[16] Church, Richard, “Lieutenant General Sir Richard Church’s personal narrative of the revolution at Palermo, in the year 1820”, εκδ. περ. ‘’Monthly Magazine’’, Λονδίνο, 1826.
^[17] St Clair, William, “That Greece Might Still Be Free. The Philhellenes in the War of Independence”, εκδ. Open Book Publishers, Λονδίνο, 2008, σελ. 326.
^[18] ‘’Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας’’, εκδ. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 1971, γ’ τόμος, σελ. 421.
^[19] Μάμουκας, Ανδρέας, “Τα κατά την αναγέννησιν της Ελλάδος. Ήτοι, συλλογή των περί την αναγεννώμενην Ελλάδα συνταχθέντων πολιτευμάτων, νόμων και άλλων επισήμων πράξεων από του 1821 μέχρι του 1832”, εκδ. Τυπογραφίας Ηλίου Χριστοφίδου ‘’Η αγαθή τύχη’’, Πειραιάς, 1839, τόμος 7^ος.
^[20] ‘’Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας’’, εκδ. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 1971, γ’ τόμος, σελ. 410.
^[21] Κουτσονίκας, Λάμπρος, “Γενική ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως”, εκδ. Δ. Καρακατζάνη, Αθήνα, 1863, δ’ τόμος, σελ. 331.
^[22] Χρυσανθόπουλος, Φώτιος  (Φωτάκος), “Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως”, εκδ. Π. Δ. Σακελλαρίου, Αθήνα, 1888, σελ. 260.
^[23] Βλ. στο ίδιο.
^[24]  Αλληλογραφία Church – Υψηλάντη, Συλλογή Βλαχογιάννη, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα, Φάκελος 290.
^[25] Church, E.M., ‘’Chapters in an Adventurous Life: Sir Richard Church in Italy and Greece’’, εκδ. William Blackwood & Sons, Λονδίνο, 1895.
^[26] Κλάδης, Α. Ι., ‘’Επετηρίς του Βασιλείου της Ελλάδος’’, εκδ. Βασιλική Τυπογραφία & Λιθογραφία, Αθήνα, 1837.
^[27]  Εφ. ‘’Η Ταχύπτερος Φήμη’’, φύλλο 3^ης Φεβρουαρίου 1843, Αθήνα, 1843.
^[28] Church, E.M., ‘’Chapters in an Adventurous Life: Sir Richard Church in Italy and Greece’’, εκδ. William Blackwood & Sons, Λονδίνο, 1895.
^[29]  Βλ. στο ίδιο.
^[30]  Γράψας, Κ.Μ. , ‘’Ελληνική Πολιτική Εγκυκλοπαίδεια’’, εκδ. Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 1948, β’ τόμος, σελ. 12.
^[31] ‘’Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος’’ , ΦΕΚ 10^ης Φεβρουαρίου 1854, Αθήνα, 1854 , Β.Δ. 6/1854.
^[32] Εφ. ‘’Αιών’’, φύλλο 5^ης Μαρτίου 1873, Αθήνα, 1873.
^[33] Εφ. ‘’Αλήθεια’’, φύλλο 9^ης Μαρτίου 1873, Αθήνα, 1873.
^[34] Εφ. ‘’Αιών’’, φύλλο 21^ης  Μαρτίου 1873, Αθήνα, 1873.
^[35] Εφ. ‘’Εφημερίς των Συζητήσεων ‘’, φύλλο 15^ης Μαρτίου 1873, Αθήνα, 1873.

 

Βιβλιογραφία – Πηγές

• Jewers, Arthur John, “Wells Cathedral: its monumental inscriptions and heraldry: together with the heraldry of the palace, deanery, and vicar’s close: with annotations from wills, registers, etc., and illustrations of arms”, εκδ. Nichel and Hughes, Λονδίνο, 1892.
• Philipart, John, “The Royal Military Calendar”, εκδ. J. Valpy, Λονδίνο, 1820, δ’ τόμος.
• Dakin, Douglas, “The Greek struggle for independence, 1821-1833”, εκδ. University of California Press, Berkley, 1973.
• Chartrand, Rene, Courcelle, Patrice, “Émigré & Foreign Troops in British Service 1803 – 1815”, εκδ. Osprey, Λονδίνο, 2000.
• “Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό Ελευθερουδάκη”, εκδ. Ελευθερουδάκη, Αθήνα, 1931, 12^ος τόμος.
• Church, R. W., “Occasional Papers selected from the ’Guardian’, the ’Times’ and the ’Saturday Review’ 1846-1890”, εκδ. Macmillan, Λονδίνο, 1897.
• Church, E.M., “Chapters in an Adventurous Life: Sir Richard Church in Italy and Greece”, εκδ. William Blackwood & Sons, Λονδίνο, 1895.
• Εγκυκλοπαίδεια ‘’Brittanica’’, εκδ. Cambridge University Press, Λονδίνο, 1911, 6^ος τόμος.
• Περ. “The Gentleman’s Magazine”, φύλλο Αυγούστου 1826, Λονδίνο, 1826.
• Church, Richard, “Lieutenant General Sir Richard Church’s personal narrative of the revolution at Palermo, in the year 1820”, εκδ. περ. “Monthly Magazine”, Λονδίνο, 1826.
• “Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας”, εκδ. Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 1971, γ’ τόμος.
• St Clair, William, “That Greece Might Still Be Free. The Philhellenes in the War of Independence”, εκδ. Open Book Publishers, Λονδίνο, 2008.
• Μάμουκας, Ανδρέας, “Τα κατά την αναγέννησιν της Ελλάδος. Ήτοι, συλλογή των περί την αναγεννώμενην Ελλάδα συνταχθέντων πολιτευμάτων, νόμων και άλλων επισήμων πράξεων από του 1821 μέχρι του 1832”, εκδ. Τυπογραφίας Ηλίου Χριστοφίδου “Η αγαθή τύχη”, Πειραιάς, 1839, τόμος 7^ος.
• Κουτσονίκας, Λάμπρος, “Γενική ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως”, εκδ. Δ.Καρακατζάνη, Αθήνα, 1863, δ’ τόμος.
• Χρυσανθόπουλος, Φώτιος (Φωτάκος), “Βίοι Πελοποννησίων ανδρών και των εξώθεν εις την Πελοπόννησον ελθόντων κληρικών, στρατιωτικών και πολιτικών των αγωνισαμένων τον αγώνα της επαναστάσεως”, εκδ. Π. Δ. Σακελλαρίου, Αθήνα, 1888.
• Αλληλογραφία Church – Υψηλάντη, Συλλογή Βλαχογιάννη, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα, Φάκελος 290.
• Κλάδης, Α. Ι., “Επετηρίς του Βασιλείου της Ελλάδος”, εκδ. Βασιλική Τυπογραφία & Λιθογραφία, Αθήνα, 1837.
• Εφ. “Η Ταχύπτερος Φήμη”, φύλλο 3^ης Φεβρουαρίου 1843, Αθήνα, 1843.
• Γράψας, Κ.Μ., “Ελληνική Πολιτική Εγκυκλοπαίδεια”, εκδ. Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 1948, β’ τόμος.
• “Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος”, ΦΕΚ 10^ης Φεβρουαρίου 1854, Αθήνα, 1854 , Β.Δ. 6/1854.
• Εφ. “Αιών”, φύλλο 5^ης Μαρτίου 1873, Αθήνα, 1873.
• Εφ. “Αλήθεια”, φύλλο 9^ης Μαρτίου 1873, Αθήνα, 1873.
• Εφ. Αιών”, φύλλο 21^ης Μαρτίου 1873, Αθήνα, 1873.
• Εφ. “Εφημερίς των Συζητήσεων”, φύλλο 15^ης Μαρτίου 1873, Αθήνα, 1873.