Aπό τον Αλέξη Παπαδόπουλο
Οι δύο επιστολές του Ιωάννη Καποδίστρια προς τον φίλο του Ελβετό φιλέλληνα Ιωάννη-Γαβριήλ Εϋνάρδο που παρουσιάζονται στη συνέχεια έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον, τόσο λόγω των ιδιαίτερων προσωπικοτήτων αποστολέα-παραλήπτη όσο και του περιεχομένου τους. Πρόκειται για γνωστές επιστολές καταγεγραμμένες στο έργο Correspondance du comte J. Capodistrias, président de la Grèce comprenant les lettres diplomatiques, administratives et particulières, écrites par lui depuis le 20 Avril 1827 jusqu’au 9 Octobre 1831, recueillies et mises en ordre par les soins de ses frères et publiées par E. A. Bétant, l’un de ses secrétaires, Abraham Cherbuliez et Cie, Libraires, Genève 1839, [Αλληλογραφία του κόμη Ι. Καποδίστρια, Προέδρου της Ελλάδας, περιλαμβανομένης της διπλωματικής, διοικητικής και ιδιωτικής αλληλογραφίας του από 20 Απριλίου 1827 έως 9 Οκτωβρίου 1831, συλλεγμένες και ταξινομημένες με τη φροντίδα των αδελφών του και εκδοθείσες από τον E. A. Betant, ενός από τους γραμματείς του, Abraham Cherbuliez et Cie, Γενεύη 1839].
Το 1839, οι αδελφοί του Ιωάννη Καποδίστρια, αξιοποιώντας το αρχείο των αντιγράφων των επιστολών του Κυβερνήτη, εξέδωσαν στη Γενεύη, με τη βοήθεια του Α. Betant, ενός από τους γραμματείς του Ιωάννη, ένα τετράτομο έργο στο οποίο συμπεριλαμβανόταν η αλληλογραφία του από τότε που αποδέχθηκε την ευθύνη διακυβέρνησης το 1827 ως την δολοφονία του το 1831. Αυτό το έργο πήρε ο Μ. Γ. Σχινάς, το μετέφρασε και δημοσίευσε στην Αθήνα το 1841. Οι δύο επιστολές είναι γραμμένες στα γαλλικά από το χέρι του γραμματέα του Καποδίστρια, μόνο o χαιρετισμός και η αποφώνηση είναι γραμμένα από τον ίδιο. Είναι γραμμένες σε περίοδο ιδιαίτερα κρίσιμη για την τύχη του υπό σύσταση νεοελληνικού κράτους και αυτό αντανακλάται στο περιεχόμενό τους. Η μετάφραση είναι αυτή του Σχινά, εκτός από τα τμήματα που αποδόθηκαν στα ελληνικά από τον Αλέκο Γαληνό καθώς δεν συμπεριλαμβάνονταν στο ανωτέρω έργο του 1839, ούτε φυσικά στη μετάφραση του 1841. To 1828 ήταν χρονιά δύσκολη και αποφασιστική για την επιτυχή έκβαση της Επανάστασης. Ο Καποδίστριας είχε ήδη αφιχθεί στην Ελλάδα από τον Ιανουάριο του 1828 για να αναλάβει τη διακυβέρνηση και να οργανώσει κράτος πάνω σε ερείπια. Πέρα από τις σοβαρότατες οικονομικές δυσκολίες, ελλόχευε ο κίνδυνος να καταπνιγεί η Επανάσταση με την παρουσία του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Η γαλλική εκστρατευτική αποστολή στην Πελοπόννησο στα τέλη Αυγούστου ανάγκασε τον Ιμπραήμ να αποχωρήσει. Στη Συνδιάσκεψη του Πόρου που ακολούθησε (Σεπτέμβριος Δεκέμβριος) με την παρουσία των πρεσβευτών των Μεγάλων Δυνάμεων, ο Καποδίστριας προσπάθησε να επιτύχει την ευνοϊκότερη οριοθέτηση του νεοελληνικού κράτους.
εικ. 1: Η πρώτη επιστολή
Πρώτη επιστολή (εικ. 1)
Τω Ιππότη Κ. Εϋνάρδω εις Γενεύην Αιγίνη, 15/27 Αυγούστου 1828
Σε έγραψα, αγαπητέ μου φίλε, προ ολίγων ημερών, και σήμερον, παρισταμένης νέας ευκαιρίας, σε γράφω δηλοποιών ότι έσυρα επί τους Κ. Οδιέ κ.σ. διά τα 51,000 φράγκα εφ’ οις με επίστωσας. Όταν ο Κ. Μαρίνογλος μοι γράψει ότι έλαβε ταύτην την ποσότητα, θέλω πιστώσει παρά τη τραπέζη τον τε σεβαστόν δανειστήν (σημ. Σχινά: τον βασιλέα της Βαυαρίας) και τον Κ. Καρνότον, και η Τράπεζα θέλει τω αποδώσει την ποσότητα εν τη προθεσμία, ήτοι εις την λήξιν του έτους. Το αυτό δε έσται και περί της σης. Αι συμβολαί ας λαμβάνομεν παρά της μεγαλοδωρίας των σεβαστών ανάκτων Γαλλίας και Ρωσσίας δεν μας καθιστώσιν ακόμη οίους να μην χρειαζώμεθα και τα πρόσθετα βοηθήματα. Αλλ’ έρχεται και τούτου καιρός, και ελπίζω ότι δεν είναι μακράν.
Προς το παρόν αφήνω εις χείρας του Κ. Οδιέ τα 20,000 φράγκα α μοι εξαγγέλει το γράμμα σου της 21 Ιουλίου, αποκληρούμε να παρά των ευεργετών εις παιδαγωγίαν των πτωχών παιδίων, και δύνασαι να τους βεβαιώσεις ότι η γνώμη των θέλει εκπληρωθεί μετά της ευλαβεστάτης ακριβείας. Αδύνατόν μοι είναι να σε λαλήσω ήδη περί των μέχρι τούδε γενομένων κατά το ζωτικότατον τούτο μέρος της παλιγγενεσίας της Ελλάδος, και μόλις έχω καιρόν να σοι είπω ότι καθ’ εκάστην κάτι κάνομεν επ’ αυτού. Αλλά τα γινόμενα, εάν μέλλωσι να έχωσιν υπόστασιν και μονιμότητα, δεν πρέπει να αυτοσχεδιάζονται. Σε γράφω καθ’ ην στιγμήν τρεις αξιολογότατας ειδήσεις λαμβάνω. Την μεν περί της εις Ελλάδα στελλομένης γαλλικής εκστρατείας γνωρίζεις. Χάρηθί δε μαθών και ότι τη 9 (ν.η.) του παρόντος ο Μεχμεταλής υπέγραψε μετά του ναυάρχου Κοδριγγτώνος σύμβασίν τινά δι’ ης υπό σχεται να ελευθερώση μεν όλους τους εν Αλεξανδρεία αιχμαλώτους Έλληνας, να προστάξει δε τον υιόν του να εκχωρήσει των Μεσσηνιακών φρουρίων.
Τέλος, οι πληρεξούσιοι πρέσβεις των συμμάχων αυλών έρχονται εις το Αιγαίον ίνα προειδοποιήσωσι τα της τελέσε ως του ειρηνευτικού έργου ο επετράπη εις αυτούς, και εις οκτώ ή δέκα ημέρας τους περιμένω εις Πόρον. Διά ταύτα σε παρακαλώ να αναβάλεις μέχρι δευτέρας διαταγής πάσαν εκπεραίωσιν περί των μισθοφορικών συμβάσεων (σημ. Σχινά: capitulations), περί ων σοι έγραψα τη 12/24 Ιουνίου διά της οδού των Παρισίων. [μετ. Α. Γαληνού αρχή] Σου λέω να αναβάλεις οποιαδήποτε σύναψη, επειδή προτιμώ πρωτίστως να ενημερωθώ λίγο καλύτερα, και να λάβω την τελική απόφαση αφού συγκεντρώσω όλα τα απαραίτητα στοιχεία. Ευελπιστώ ότι σε λίγες μέρες δεν θα έχουμε να ασχοληθούμε με το θέμα και θα σου πω: συνέχισε τις διαπραγματεύσεις και κατέληξε. Έγραψα προχθές άμεσα στον φίλο μας στο Παρίσι για να σε προειδοποιήσει. Επισυνάπτω δύο αριθμούς της Εφημερίδας Κυβερνήσεως, και μιας έντυπης εγκυκλίου. Καταφθάνουν καθημερινά νέοι άνδρες με συστατικές σου επιστολές. Πρέπει να σταματήσεις εδώ. Όπως είχα την τιμή να σου πω, κάποιος που δεν γνωρίζει ελληνικά είναι απολύτως ανίκανος να υπηρετήσει στη δημόσια διοίκηση. Μόλις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε τακτικά στρατεύματα όσοι έχουν κάποια ικανότητα στη συγκεκριμένη υπηρεσία. [μετ. Α. Γαληνού τέλος] [από το χέρι του Καποδίστρια] Σου σφίγγω το χέρι και σε παρακαλώ να υπενθυμίσεις την ανάμνησή μου στις κυρίες σας, και να τη διαβιβάσεις στη κα Εϋνάρδου.
Όλος δικός σου, Ι. Καποδίστριας [υπογραφή]
εικ. 2: Η δεύτερη επιστολή
Δεύτερη επιστολή (εικ. 2)
Τω Ιππότη Κ.Εϋνάρδω εις Γενεύην Πόρω, 7/19 Σεπτεμβρίου 1828
Αγαπητέ μου Εϋνάρδε,
Eπέστρεψα από του Μεσσηνιακού κόλπου, όπου υπήγα να ευθετήσω μόνος τας αναγκαίως εσομένας σχέσεις μεταξύ του αρχιστρατήγου Μαρχίωνος Μαιζώνος και του τόπου ον μέλλει να ελευθερώση από τους Τούρκους. Ο Ιβραήμ Πασάς τέλος επιβιβάζεται και κάμνει πανία προς Αλεξάνδρειαν. Οι τρεις πληρεξούσιοι επιπρεσβευταί των συμμάχων Δυνάμεων είναι εδώ. Μη με κακίσεις λοιπόν αν σοι γράψω σήμερον ολιγοτάτους στίχους. Έλαβον τα γράμματά σου των 15 και 28 Ιουλίου, και ευθυβόλως αποκρίνομαι τω κόμητι Οογενδόρπω, ευχαριστών δια τα 15.000 φράγκα α σοι έμβασε και μοι προεχείρισας. Άρισται είναι αι γνώμαι σου περί ελαττώσεως του Ελληνικού χρέους και των μετά ταύτα διαπράξεων, αλλ’ έτι καιρός δεν είναι να τας ενεργήσωμεν. Ίσως όμως μετ’ ολίγας ημέρας δυνηθώ να σε γράψω περί τούτου. Πέποισο δε ότι τα αυτά μετά σου εύχομαι και οργώ, αλλά το νυν δεν δύναμαι να κάμω περισσότερον.
Διά του τελευταίου μου σ’ έγραψα να αναβάλεις μεν την μεγάλην περί μισθοφορικού Γερμανικού τε και Ελβετικού επιβολήν, αλλά να κρατείς ανοικτάς τας διαπραγματείας, ίνα ευθύς έχομεν το ποθούμενον καθώς σοι μηνύσω να κλείσεις και τελειώσεις. Έλαβον την σημείωσιν των εργαλείων και άλλων αναγκαίων διά την γεωργίαν και τα σχολεία περί ων εφρόντισεν ο Κ. Βαζίνος, και μυρίως σε ευχαριστώ. Οι τακτικοί, συνταττόμενοι και επισυμπληρούμενοι, θέλουσιν έχει και αυτοί την στρατιωτικήν αυτών μουσικήν. Αλλά και εις τα γεωπονικά έργα δεν θέλουσι λείψη τα σύνεργα, ούτε τα πινακίδια εις τα ορφανά. [μετ. Α. Γαληνού αρχή] Διάβασα το γράμμα του Κόμη του Bourg και το έθεσα στο αρχείο. Μου είναι αδύνατο να απαντώ σε όλον τον κόσμο [μετ. Α. Γαληνού τέλος] . [Από το χέρι του Καποδίστρια δυσανάγνω στος αποχαιρετισμός με αναφορά στην κα Εϋνάρδου]
Ι. Καποδίστριας [υπογραφή]
Ταχυδρομική ιστορία
Ταχυδρομική υπηρεσία δεν υπήρχε, πόσο μάλλον σύναψη ταχυδρομικών συμβάσεων με ξένα κράτη. Η ταχυδρομική επικοινωνία επαφίονταν στην καλή πίστη και τις υπηρεσίες εμπόρων, ναυτικών, ταξιδιωτών κτλ.
Η πρώτη επιστολή γραμμένη στην Αίγινα στις 15/27 Αυγούστου 1828 μεταφέρθηκε ιδιωτικώς με κάποιο εμπορικό πλοίο, πιθανότατα αγγλικό, με στάση στην Μάλτα, όπου και απολυμάνθηκε (σφραγίδα σε ισπανικό κηρό QUARANTINE OFFICE MALTA με θυρεό και σύμπλεγμα γραμμάτων GR του Βασιλέως Γεωργίου ΙV της Μ. Βρετανίας). Όταν το πλοίο έπιασε στη Γένοβα, η επιστολή παραδόθηκε στο πρακτορείο του Νικολάου Πετροκόκκινου κτλ., από όπου και ταχυδρομήθηκε (κόκκινη ευθύγραμμη GENOVA) στις 6 Οκτωβρίου, σύμφωνα με τη χειρόγραφη ημερομηνία στην πίσω όψη της αναδιπλούμενης επιστολής. Ο Εϋνάρδος δεν κατοικούσε στη Γενεύη, αλλά στη μικρή πόλη Rolle στις όχθες της λίμνης, όπου και προωθήθηκε τελικώς η επιστολή. Τα χειρόγραφα τέλη 12 και 16/20 πιθανότατα σημαίνουν ότι η επιστολή χρεώθηκε 4 centesimi για το ιταλικό μέρος του ταξιδιού, 12 decimes από τους Γάλλους για τη διέλευση μέσω Γαλλίας (συνολικά 16 νομισματικές μονάδες), 2 kreuzer χρέωση από το ταχυδρομείο των Fischer (οι οποίοι διαχειρίζονταν το ταχυδρομείο του καντονιού της Γενεύης το 1828) και 2 kreuzer χρέωση του καντονιού του Vaud (στο οποίο ανήκε το Rolle), δηλαδή συνολικά 20 νομισματικές μονάδες για όλα τα μέρη του ταξιδιού.
Η δεύτερη επιστολή, γραμμένη στον Πόρο στις 7/19 Σεπτεμβρίου 1828, μεταφέρθηκε ιδιωτικώς μέχρι τον προορισμό της την Γενεύη όπου και ταχυδρομήθηκε για να ανακατευθυνθεί στο Rolle. Είχε ταξιδέψει με καράβι το οποίο σίγουρα έπιασε στο λιμάνι της Ανκόνα, όπου και απολυμάνθηκε και έλαβε τη δίγραμμη σφραγίδα σε ορθογώνιο πλαίσιο Lazzaretto Ancona / Netto Dentro E Fuori. Η χειρόγραφη ένδειξη τέλους 2/4 αναφέρεται σε συνολικά 4 kreuzer, από τα οποία τα 2 kreuzer πιστώθηκαν στο ταχυδρομείο Fisher και τα άλλα 2 kreuzer στο Vaud.
Οφείλονται θερμές ευχαριστίες στον Ηarlan Stone της American Helvetia Philatelic Society για τη βοήθειά του στην αποκρυπτογράφηση των ταχυδρομικών τελών, καθώς και στον καλό φίλο Αλέκο Γαληνό που έκανε τη μετάφραση από τα γαλλικά των μέχρι σήμερα αδημοσίευτων αποσπασμάτων των δύο επιστολών.
