Ο Γερμανός σχεδιαστής και λιθογράφος Wilhelm August Ferdinand Stademann γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1791 και πέθανε στο Μόναχο το 1873. Έζησε στη Βαυαρία από το 1810 και εξής. Μεταξύ 1832 και 1836 βρισκόταν στην Ελλάδα ως απεσταλμένος του Βαυαρού μονάρχη Λουδοβίκου Α´ (1786-1868), ο οποίος του είχε αναθέσει το ρόλο του συμβούλου και γραμματέως της Αντιβασιλείας του Όθωνα (1818-1867). Έπειτα επέστρεψε στη Βαυαρία. Ο γιός του ήταν ο Γερμανός τοπιογράφος Adolf Stademann (1824-1895).
Πριν αναχωρήσει για την Ελλάδα, ο Stademann είχε συνεργαστεί με ένα από τα παλαιότερα εργοστάσια πορσελάνης στην Ευρώπη, την KPM (Königliche Porzellan- Manufaktur: βασιλική βιομηχανία πορσελάνης) από το Βερολίνο, για την οποία σχεδίασε παραστάσεις που αποτυπώθηκαν σε πορσελάνινα αντικείμενα.
Αμφορέας από το εργοστάσιο πορσελάνης KPM με παραστάσεις του Ferdinand Stademann. H μία όψη απεικονίζει το Πρωσικό εθνικό μνημείο για τους γερμανικούς Απελευθερωτικούς πολέμους (Nationaldenkmal für die Befreiungskriege) που βρίσκεται στο Kreuzberg του Βερολίνου, η άλλη όψη απεικονίζει τον Πρώσο βασιλέα Wilhelm-Friedrich III. Βερολίνο, 1823-1832, 62,7 x 30,8 εκ.
Ferdinand Stademann, Άποψη του Βερολίνου πλαισιωμένη από 36 παραστάσεις δημοσίων κτηρίων του Βερολίνου, του Potsdam και του Charlottenburg (Ansicht Berlins, sowie 36 öffentlicher Gebäude etc. in und bei dieser Hauptstadt, zu Potsdam und Charlottenburg), λιθογραφία με χρώμα, Kreuzberg (Βερολίνο), περί το 1825, συνολικές διαστάσεις: 45,7 x 64,3 εκ.
Όσο ζούσε ακόμη στην πατρίδα του, ο Stademann είχε αποκτήσει εμπειρία στην αποτύπωση τοπίων και μνημείων με πιστότητα. Όταν βρέθηκε στην Ελλάδα, ανέπτυξε εκ νέου τις καλλιτεχνικές του δραστηριότητες. Το 1835, εν μέσω φρικτού καύσωνος, όπως ο ίδιος αναφέρει, ολοκλήρωσε στην Αθήνα το «Πανόραμα των Αθηνών» (Panorama von Athen), έπειτα από ανάθεση του βασιλέως Όθωνος. Το πανόραμά του εκτείνεται σε μήκος έξι μέτρων και απεικονίζει με πιστότητα σε δέκα χρωματιστές, λιθογραφικές πλάκες την Πνύκα, τους λόφους της Ακρόπολης, του Υμηττού και του Λυκαβηττού, τα όρη της Πεντέλης, της Πάρνηθας και του Αιγάλεω, τον Ιλισό, τον Πειραιά, τον Κορυδαλλό, την Αίγινα και την Σαλαμίνα. Απεικόνίζεται ακόμη και η Αργολίδα. Πρόκειται για μία καλοπροαίρετη προσπάθεια του καλλιτέχνη να σκιαγραφήσει με λιτό τρόπο τον χώρο στον οποίον βρέθηκε και τους ανθρώπους που τον κατοικούν. Το σημείο, από το οποίο ο Stademann ζωγράφισε το Πανόραμα, ήταν ο λόφος των Νυμφών, το κέντρο του κτηρίου του Αστεροσκοπείου- όπως τεκμηριώνεται άλλωστε σε βινιέτα από το έργο του.
Η βινιέτα νο. 3 από το «Panorama von Athen» (Vignette Nro. 3. das Nympheion, in der Nähe gesehen), στην οποία απεικονίζεται ο ίδιος ο Stademann κατά την ώρα δημιουργίας του πανοράματος στον Λόφο των Νυμφών. Λιθογραφία του Ludwig Lange. Από την έκδοση: STADEMANN, August Ferdinand. Panorama von Athen. An Ort und Stelle aufgenommen und herausgegeben von Ferdinand Stademann… Deponirt… 15 April, 1840 bei dem Koniglichen bayerischen Ministerium des Innern, Mόναχο, J.B. Kuhn, Franz Wild’schen Buchdruckerey, for the Author, and for R. Weigel, Leipzig, and Artaria & Fontaine, Mannheim, 1841 (συλλογή ΕΕΦ).
Στον θεατή του προσφέρει μία καταγραφή 360 μοιρών του λεκανοπεδίου της Αττικής: πρόκειται κυριολεκτικά δηλαδή για ένα πανόραμα της πρωτεύουσας του νέου ελληνικού κράτους, που διασώζει ως σήμερα την εικόνα που αντίκρυζε ένας περιηγητής της Αθήνας στα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια.
Ferdinand Stademann, Θέα από τον Λόφο των Μουσών προς την Πλάκα και τον Λυκαβηττό (Panoramablatt No.10). Από την έκδοση: STADEMANN, August Ferdinand. Panorama von Athen. An Ort und Stelle aufgenommen und herausgegeben von Ferdinand Stademann… Deponirt… 15 April, 1840 bei dem Koniglichen bayerischen Ministerium des Innern, Mόναχο, J.B. Kuhn, Franz Wild’schen Buchdruckerey, for the Author, and for R. Weigel, Leipzig, and Artaria & Fontaine, Mannheim, 1841 (συλλογή ΕΕΦ).
To πανόραμα συνοδεύεται από έξι βινιέτες με σκηνές του αθηναϊκού τοπίου, ορισμένες από τις οποίες σχεδίασε ο Γερμανός ζωγράφος Ludwig Lange (1808 – 1868). Ο Lange βρέθηκε επίσης ως απεσταλμένος του Λουδοβίκου στην Αθήνα, όπου συνεργάστηκε με τον δάσκαλό του, ζωγράφο Carl Rottmann (1797 – 1850), στη δημιουργία τοπιογραφιών. Οι βινιέτες απεικονίζουν μεταξύ άλλων την περιοχή της Καισαριανής, την περιοχή στον Ιλισό, όπου αργότερα ανοικοδομήθηκε το Στάδιο και τα βασιλικά ανάκτορα. Στο πανόραμα συμπεριλαμβανόταν ένας χάρτης, ένας κατάλογος συνδρομητών με το όνομα του Όθωνα, και ένα κείμενο γραμμένο στα γαλλικά και στα γερμανικά. Η έκδοση του έργου του Stademann κέντρισε το ενδιαφέρον των συγχρόνων του.
Η πέμπτη βινιέτα από το «Panorama von Athen» με άποψη της Αθήνας από την Ακαδημία Πλάτωνος (Vignette Nro. 5. Athen von der Akademie aus) σχεδιάστηκε από τον Ludwig Lange. Από την έκδοση: STADEMANN, August Ferdinand. Panorama von Athen. An Ort und Stelle aufgenommen und herausgegeben von Ferdinand Stademann… Deponirt… 15 April, 1840 bei dem Koniglichen bayerischen Ministerium des Innern, Mόναχο, J.B. Kuhn, Franz Wild’schen Buchdruckerey, for the Author, and for R. Weigel, Leipzig, and Artaria & Fontaine, Mannheim, 1841 (συλλογή ΕΕΦ).
Ο Stademann ανήκει, μαζί με τους Carl Rottmann (1797-1850), Ludwig Lange (1808-1868), Peter von Hess (1792-1871), τους στρατιωτικούς και ζωγράφους Karl Wilhelm Freiherr von Heideck (1788-1861) και Karl Krazeisen (1794-1878), καθώς και τον αρχιτέκτονα Leo von Klenze (1784-1864), στους εκλεκτούς εκείνους Γερμανούς απεσταλμένους του Λουδοβίκου Α´ στη χώρα μας, όπου δημιούργησαν καλαίσθητες εικόνες και έργα για την Επανάσταση του 1821, τους ανθρώπους της εποχής και το τοπίο της ελεύθερης Ελλάδας που αντίκρυσαν.
Η δημιουργία του Πανοράματος της Αθήνας από τον Ferdinand Stademann ανασυνθέτει με πιστότητα το τοπίο της πρωτεύουσας, όπως ήταν κατά τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια, και παρέχει στις επόμενες γενιές ένα σημαντικό ιστορικό τεκμήριο για την εξέλιξη του αττικού τοπίου δια μέσου των αιώνων. Η ΕΕΦ τιμά τον ζωγράφο Ferdinand Stademann για αυτήν του την προσφορά.
Πηγές και βιβλιογραφία
- Βιγγοπούλου, Ιόλη (επιμέλεια), Η Ανάδυση και η Ανάδειξη Κέντρων του Ελληνισμού στα Ταξίδια των Περιηγητών (15ος – 20ος αιώνας). Ανθολόογιο από τη Συλλογή του Δημητρίου Κοντομηνά. Εκδόσεις Κότινος, Αθήνα 2005.
- Λεκάκης, Γιώργος, Πανόραμα των Αθηνών, το 1835, http://www.arxeion-politismou.gr/
