Η σανδαλίζουσα Νίκη, γλυπτό του 5ου αιώνα πχ από το θωράκιο του ναού της Απτέρου Νίκης στην Ακρόπολη. Η Νίκη αφαιρεί τα σανδάλια της για να εισέλθει με σεβασμό μέσα στον ναό.
Ο Γεώργιος Βρούτος (1843-1908) συμπλήρωσε το αρχαίο γλυπτό και απέδωσε την αρχική του ομορφιά. Το γλυπτό αυτό ανήκει στην συλλογή της ΕΕΦ.
Η ΕΕΦ επέλεξε το γλυπτό αυτό ως σύμβολο της τιμής και του σεβασμού που τρέφουμε όλοι για τους ανθρώπους αυτούς που έθεσαν τις βάσεις του Ελληνικού πολιτισμού, που τον εξέλιξαν, που τον προστάτευσαν, που αγωνίσθηκαν για τις αρχές που αυτός πρεσβεύει και που διασφαλίζουν την δυναμική του στο μέλλον.
Ο Φιλελληνισμός
Ο Φιλελληνισμός έκανε την εμφάνισή του πριν 3000 χρόνια και παραμένει από την Ελληνιστική και την Ρωμαϊκή περίοδο, την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό, έως και σήμερα, ένα κυρίαρχο ρεύμα που επηρεάζει διεθνώς τις ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, και βέβαια την τέχνη και την διανόηση.
Η Αναγέννηση
Μετά από μία μακρά σκοτεινή περίοδο της ιστορίας, οι βάσεις του Ελληνικού πολιτισμού κάνουν πάλι την εμφάνισή τους κατά την Αναγέννηση, και χαράζουν νέους δρόμους για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.
Η Ελληνική Μυθολογία αποτελεί συνεχή πηγή έμπνευσης για πλήθος ζωγράφων από την Αναγέννηση και μετά.
Η Αφροδίτη, παντρεμένη με τον Ήφαιστο, τον απατούσε με τον Άρη, θεό του πολέμου. Η παράνομη σχέση Έρωτα και Πολέμου ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες. Όπως όμως έγραψε ο μεγάλος Αναγεννησιακός φιλόσοφος Μαρσίλιος Φικίνος: «Πάντα η Αφροδίτη κυβερνά τον Άρη και ποτέ το αντίθετο!».
Η Αφροδίτη και ο Άρης. Αρχές 17ου αιώνα, πίνακας αγνώστου Ολλανδού ζωγράφου από το περιβάλλον του Peter Paul Rubens (συλλογή ΕΕΦ).
Η αρχαία Ελλάδα κατακτά την Ευρωπαϊκή παιδεία
Τον 18ο αιώνα η Ευρώπη ανακαλύπτει προοδευτικά τον πλούτο και την αξία της αρχαίας Ελληνικής τέχνης.
Στα μέσα του 18ου αιώνα ο Johann Joachim Winkelman καταγράφει την Ελληνική τέχνη και το κάλος της, παρουσιάζει τον Ελληνικό πολιτισμό και θέτει τις βάσεις για την επιστήμη της Αρχαιολογίας. Τα βιβλία του μεταφράζονται και κυκλοφορούν σε όλη την Ευρώπη.
Johann Joachim Winckelmann, «Histoire de l’art chez les anciens», Παρίσι, 1766 πρώτη έκδοση στα Γαλλικά (συλλογή ΕΕΦ).
Το ταξίδι στην Ελλάδα
Το 1778 ο αρχαιολόγος Jean-Jacques Barthelemy, εκδίδει το Ταξίδι του Νέου Αναχάρσεως στην Ελλάδα, το οποίο γίνεται ανάρπαστο. Το έργο αυτό ενθουσιάζει τον Ρήγα Φεραίο, ο οποίος το μεταφράζει, το εκδίδει στα Ελληνικά και εμπνέεται για να σχεδιάσει την Χάρτα και να συγγράψει τον Θούριο (δύο εμβληματικά σύμβολα που οδήγησαν στην Επανάσταση των Ελλήνων).
Voyage du Jeune Anacharsis en Grèce dans le milieu du quatrième siècle avant l’ère vulgaire, Παρίσι 1788, πρώτη έκδοση (συλλογή ΕΕΦ).
Ο νέος περιηγητισμός
Η αναζήτηση της κοιτίδας του Ελληνικού πολιτισμού έδωσε νέες διαστάσεις στον περιηγητισμό. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή του Choiseul Gouffier. Το έργο του Voyage Pittorèsque de la Grèce, προβάλει ήδη από την πρώτη σελίδα, την σκλαβωμένη Ελλάδα και την προοπτική απελευθέρωσής της. Ο Choiseul Gouffier ορίζεται επικεφαλής του Ελληνόγλωσσου ξενοδοχείου, μίας μυστικής οργάνωσης στη Γαλλία που είχε στόχο να στηρίξει την απελευθέρωση της Ελλάδας. Σε αυτό συμμετέχει και ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, ο οποίος το 1814 κατέφυγε στην Οδησσό μαζί με το αρχείο της οργάνωσης και τις πολύτιμες γνώσεις που είχε αποκτήσει για την λειτουργεία μυστικών οργανώσεων.
Choiseul Gouffier, Marie Gabriel Florent Auguste de, διπλωμάτης Γάλλος, Voyage pittoresque de la Grèce, Paris, J.-J. Blaise 1782 – η πρώτη σελίδα παρουσιάζει την Ελλάδα με μορφή αλυσοδεμένης σκλάβας (συλλογή ΕΕΦ).
Ο Νεοκλασικισμός
Μαζί με τον Διαφωτισμό γεννιέται ο Νεοκλασικισμός. Από τους κορυφαίους εκφραστές του, ο μεγάλος Ελληνογάλλος ποιητής Andre Chenier (1762-1794), γιός της Ελληνοκύπριας Ελισάβετ Σάντη Λουμάκη Chenier. Το φιλολογικό σαλόνι της μητέρας του στο Παρίσι είναι για πολλά χρόνια το σημείο συνάντησης της Γαλλικής διανόησης και ο καταλύτης για την σύσταση του Ελληνόγλωσσου ξενοδοχείου, της πρώτης μυστικής οργάνωσης με στόχο την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Andre Chenier (1762-1794), «Ελεγεία», χειρόγραφο (συλλογή ΕΕΦ).
Η Ακρόπολη της Αθήνας και ο Παρθενών
Ο Παρθενών υπήρξε το κορυφαίο σύμβολο του Ελληνισμού. Κορυφαίο έργο της Ελληνικής αρχιτεκτονικής, αλλά και σήμα κατατεθέν της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Ήταν το πρώτο μνημείο του οποίου η έγερση αποφασίσθηκε από ελεύθερους πολίτες μέσα από μια δημοκρατική διαδικασία, στηρίζεται σε ιδιοφυείς τεχνικές και αρχιτεκτονική, ενώ καταγράφει με μοναδικής αισθητικής γλυπτά τους αγώνες των ανθρώπων και την σχέση τους με το θείο. Υπήρξε αναμφισβήτητα το μνημείο που ενέπνευσε τους περισσότερους καλλιτέχνες. Έγινε το σύμβολο του χρέους των Ευρωπαίων προς τον ελληνικό πολιτισμό και επομένως προς τους αγωνιζόμενους για την ελευθερία Έλληνες.
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του ζωγράφου P. I. Witdoeck, ο Παρθενών της Ακροπόλεως (συλλογή ΕΕΦ).
Ο Ρομαντισμός
Το φιλελληνικό ρεύμα επηρεάζει την παιδεία στην Ευρώπη και καλλιεργεί συστηματικά ελληνοκεντρικές αξίες σε πολλές γενιές νέων.
Ένας από αυτούς είναι και ο Λόρδος Βύρων, ο οποίος με εφόδιο της παιδεία του, επισκέπτεται την Ελλάδα το 1810, σε αναζήτηση των ερειπίων του αρχαίου κλασσικού πολιτισμού. Ο Λόρδος Βύρων μεταβάλλεται στον κύριο εκφραστή του Ρομαντισμού. Βασικό χαρακτηριστικό του ρομαντικού ήρωα είναι η σύγκρουση με υπέρτερες δυνάμεις για ένα ιδανικό και ιδίως την ελευθερία.
Ο Λόρδος Βύρων (George Gordon, Lord Byron, 1788-1824)
Αρχές 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου, πιθανώς Βρετανού, απεικονίζει τον Λόρδο Βύρωνα, εμπνευσμένο από το έργο του Childe Harrold’s Pilgrimage (συλλογή ΕΕΦ).
Οι Βυρωνικοί ήρωες
Οι Βυρωνικοί ήρωες αποτυπώνονται σε κάθε μορφής τέχνη. Η νύφη της Αβύδου, ο Γκιαούρης, ο Κουρσάρος, ο Δον Ζουάν, κλπ. εμφανίζονται σε πορσελάνες, πίνακες, ταπισερί, επιτραπέζια ρολόγια, κουτιά, κλπ.
Το έργο του Childe Harrold’s Pilgrimage καταγράφει τα συναισθήματα ενός νέου ανθρώπου που αντικρύζει την παρακμή του Ελληνικού πολιτισμού και θλίβεται. Το έργο , αυτό γίνεται γρήγορα διάσημο σε όλη την Ευρώπη.
“The mountains look on Marathon –
And Marathon looks on the sea;
And musing there an hour alone,
I dream’d that Greece might still be free.”
Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, ο Βυρωνικός ήρωας Don Juan (συλλογή ΕΕΦ).
Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, η νύφη της Αβύδου, από το έργο του Λόρδου Βύρωνος (συλλογή ΕΕΦ).
Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, ο Λόρδος Βύρων στα ερείπια της Ελλάδος (συλλογή ΕΕΦ).
Κουτί από παπιέ μασέ, αρχές 19ου αιώνα, ο Λόρδος Βύρων (συλλογή ΕΕΦ).
Aρχές 19ου αιώνα, ο Λόρδος Βύρων επικεφαλής αγήματος εισέρχεται στο Μεσολόγγι, πιάτο της σειράς Monterey (συλλογή ΕΕΦ).
Η νύφη της Αβύδου
Ο Βυρωνικός ήρωας Σελίμ θλιμμένος για τον απαγορευμένο έρωτά του προς την αγαπημένη του Ζουλέϊκα.
Μέσα 19ου αιώνα, πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Alexandre Marie COLIN (Paris, 1798-1875), η νύφη της Αβύδου, από το έργο του Λόρδου Βύρωνος (συλλογή ΕΕΦ).
Ο αγώνας των Ελλήνων για εθνική ανεξαρτησία
Το φιλελληνικό κλίμα που κυριαρχεί στην κοινή γνώμη της Ευρώπης ενισχύεται με την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων. Οι Βυρωνικοί ήρωες μετατρέπονται σταδιακά σε Έλληνες Επαναστάτες και ο φιλελληνισμός επηρεάζει κάθε μορφή τέχνης και λογοτεχνικής έκφρασης. Οι εξελίξεις στην Ελλάδα, αποτυπώνονται από μία σειρά από καλλιτέχνες στην Γαλλία.
Η ανάπαυση του αγωνιστή. Μέσα 19ου αιώνα, πίνακας του Γάλλου ζωγράφου Eugene Delacroix, Έλληνας αγωνιστής σε στιγμή ανάπαυσης (συλλογή ΕΕΦ).
Οι πρώτες νίκες των Ελλήνων – Η απελευθέρωση των Σαλώνων
Η πολιορκία άρχισε πολύ γρήγορα, στις 27 Μαρτίου 1821. Της πολιορκίας ηγήθηκε ο κλεφταρματολός Πανουργιάς, αφού πρώτα τον ευλόγησε ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας (Έλληνας δεσπότης που πολέμησε και τελικά θυσιάστηκε για τον αγώνα). Οι Τούρκοι παραδόθηκαν σε 13 μέρες, ανήμερα το Πάσχα, 10 Απριλίου 1821. Ο Πανουργιάς τους υποσχέθηκε να τους αφήσει ελεύθερους, αν παραδώσουν τα όπλα, υπόσχεση που τήρησε.
Αρχές του 19ου αιώνα, λιθογραφία επιχρωματισμένη με το χέρι, έργο του Γάλλου ζωγράφου Louis Dupré (1789-1837), η κατάληψη του οχυρού των Σαλώνων από τον Ο Έλληνας αγωνιστής Νικολάκης Μητρόπουλος υψώνει την σημαία του Αγώνα στα Σάλωνα (συλλογή ΕΕΦ).
Κωνσταντίνος Κανάρης, ο Πυρπολητής
Το κατόρθωμα του μπουρλοτιέρη Κωνσταντή Κανάρη (1793-1877) να πυρπολήσει την Τουρκική Ναυαρχίδα στην Χίο (1822) με μια βάρκα-μπουρλότο, έκανε αίσθηση στην Δύση που τον συνέκρινε με τον Δαυίδ που σκοτώνει τον Γολιάθ.
Δεύτερο μέρος 19ου αιώνα, μπρούτζινο σύνολο του Benedetto CIVILETTI (1846-1899), οι πυρπολητές Κανάρης και Πιπίνος (συλλογή ΕΕΦ).
Δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, πίνακας του Κωνσταντίνου Βολανάκη (1837-1907), πυρπόληση Τουρκικής Ναυαρχίδας από τον Κανάρη (συλλογή ΕΕΦ).
Ο γιος του Κανάρη στο Παρίσι
Πρόκειται για τον πρωτότοκο γιο του ένδοξου Μπουρλοτιέρη, τον Νικόλαο. Εκπαιδεύτηκε στην Γαλλία μαζί με τα παιδιά του Βασιλιά Λουδοβίκου – Φίλιππου. Ο Νικόλαος Κανάρης διετέλεσε σύμβουλος της Επικρατείας, διπλωμάτης, πληρεξούσιος και στη συνέχεια βουλευτής της Βουλής των Ελλήνων και Υπουργός Ναυτικών. Άγνωστη η ακριβής χρονιά γέννησης του, ενώ πέθανε το 1880.
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου από την Γαλλία, λόγιος διδάσκαλος εκπαιδεύει τον γιό του Κανάρη στο Παρίσι στην γεωγραφία (συλλογή ΕΕΦ).
Ο όρκος του Αγωνιστή
Αρχές του 19ου αιώνα, ο πίνακας αποδίδεται στον Γάλλο ζωγράφο Michel-Philibert Genod (1796 – 1862), με θέμα τον όρκο και την αναχώρηση νέου Έλληνα αγωνιστή (συλλογή ΕΕΦ). Ο καλλιτέχνης δίνει το μέτρο της πανεθνικής συνέγερσης των Ελλήνων με την συμμετοχή στον αγώνα όλων των ηλικιών.
Ο Φιλελληνισμός ως art de vivre
Το φιλελληνικό κίνημα κάνει σταδιακά την παρουσία του σε όλες τις χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. Ιδρύονται φιλελληνικά κομιτάτα σε όλες τις μεγάλες πόλεις, πραγματοποιούνται έρανοι υπέρ των Ελλήνων, στρατολογούνται εθελοντές, στέλνονται όπλα στην Ελλάδα, οργανώνονται εκδηλώσεις, κυκλοφορούν μανιφέστα. Το κλίμα συμπαράστασης αυτό οδήγησε στην διάδοση του φιλελληνικού εικαστικού ρεπερτορίου σε καλλιτεχνήματα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης εντυπωσιακής ποικιλίας: ρολόγια, βάζα, φλυτζάνια, πιάτα, μπουκάλια, ακόμη και ταπετσαρίες, αναπαριστούν τα βασικά φιλελληνικά θέματα.
Αρχές 19ου αιώνα, μπρούτζινο σύνολο Έλληνα αγωνιστή με το άλογό του, μετεξέλιξη του Βυρωνικού ήρωα από το έργο ο Γκιαούρης (συλλογή ΕΕΦ).
Αρχές 19ου αιώνα, μπουκάλια που απεικονίζουν ζευγάρι Ελλήνων (συλλογή ΕΕΦ).
Αρχές 19ου αιώνα, πιάτα με θέματα από την Ελληνική Επανάσταση και αναφορά σε ονόματα Ελλήνων και Φιλελλήνων αγωνιστών (συλλογή ΕΕΦ).
Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, με Έλληνα μαχητή που υπερασπίζεται τραυματισμένο συναγωνιστή του (συλλογή ΕΕΦ).
Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, Έλληνας αγωνιστής με το άλογό του (συλλογή ΕΕΦ).
Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, με τον Κανάρη (συλλογή ΕΕΦ).
Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, Έλληνες ναυαγοί (συλλογή ΕΕΦ).
Επιτραπέζιο ρολόι, αρχές 19ου αιώνα, Έλληνας αγωνιστής υπερασπίζεται το Μεσολόγγι (συλλογή ΕΕΦ).
Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε
Οι τρεις κολώνες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε ο Φιλελληνισμός ήταν η αίσθηση χρέους προς τον Αρχαίο Ελληνικό Πολιτισμό, τα φιλελεύθερα αισθήματα κατά της τυραννίας και η κοινή Χριστιανική πίστη. Πολλοί Ευρωπαίοι έβλεπαν την Επανάσταση ως αγώνα του Σταυρού ενάντια στην ημισέληνο.
Δεύτερο μέρος του 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου, πιθανώς από το Ηνωμένο Βασίλειο, ο απαγχονισμός του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε (συλλογή ΕΕΦ).
Ο Σουλιώτης
Τα κατορθώματα των μεγάλων Σουλιωτών οπλαρχηγών Μάρκου Μπότσαρη και Κίτσου Τζαβέλλα, οι συνεχείς αγώνες τους για την ελευθερία, αλλά και το γεγονός ότι υπηρέτησαν στον Γαλλικό στρατό (Régiment Souliote), διέδωσαν την φήμη των Σουλιωτών στην Δυτική Ευρώπη.
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας ζωγράφου ακολούθου του Ιταλού ζωγράφου Lodovico Lipparini (1802 – 1856), Σουλιώτης αγωνιστής (συλλογή ΕΕΦ).
Οι Έλληνες φυγάδες
Όσο προχωράμε στα χρόνια του αγώνα (δεκαετία 1820), η απεικόνιση σκηνών από την δύσκολη ζωή των αγωνιζομένων Ελλήνων αποτελεί συχνό θέμα. Οι φυγάδες καταφεύγουν οικογενειακώς στα βουνά μαζί με τις γυναίκες και τα παιδιά τους.
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Βέλγου ζωγράφου Edouard Charles Dons (1798-1869) (συλλογή ΕΕΦ).
Ο Λουδοβίκος Α’ της Βαυαρίας, ο μεγάλος Φιλέλληνας
Ο Φιλελληνισμός άγγιξε και ενέπνευσε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ο κορυφαίος Γερμανός Φιλέλληνας ήταν ο Βασιλιάς του κρατιδίου της Βαυαρίας Λουδοβίκος Α’. Ο συγγραφέας Ζαχαρίας Παπαντωνίου έγραφε, πριν έναν αιώνα, στο βιβλίο του για τον γιό του Λουδοβίκου και πρώτο βασιλιά της Νεώτερης Ελλάδας Όθωνα, για τους τρεις διάσημους Βίτελσμπαχ: «Είχαν κατ’ εξοχήν το ρομαντικό στοιχείο – τη δύναμη να φεύγουν απ’ την εποχή τους για το παρελθόν κι απ’ την υλική ζωή για το όνειρο. Αρνήθηκαν κ’ οι τρεις να δεχθούν τη χειροπιαστή πραγματικότητα. Ο Λουδοβίκος ο Α’ για το φιλελληνισμό του, ο Όθων για το μεγαλοϊδεατισμό του κι ο Λουδοβίκος ο Β’ για τη βαγνερομανία του ξέχασαν το θρόνο, για να ζήσουν τις γιγάντιες φαντασμαγορίες της ηθικής και της τέχνης που έπλασαν».
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας αγνώστου ζωγράφου, εμφανίζει τον Λουδοβίκο Α’, με την οικογένεια του να εξετάζουν τον εμβληματικό πίνακα του Γερμανού Φιλέλληνα ζωγράφου Peter Von Hess με την άφιξη του Όθωνος στο Ναύπλιο (συλλογή ΕΕΦ).
Ο Γερμανικός Φιλελληνισμός
Παράλληλα με την Γαλλία, το Φιλελληνικό κίνημα έλαβε μεγάλες διαστάσεις και στην Γερμανία. Εκτός από τον Λουδοβίκο Α’ που έγραφε ποιήματα για τον αγώνα των Ελλήνων, ο μεγάλος ρομαντικός ποιητής Βίλχελμ Μύλλερ (Wilhelm Müller), γνωστός σήμερα από τους στίχους των κύκλων τραγουδιών του Σούμπερτ «Η Ωραία Μυλωνού» και «Χειμωνιάτικο Ταξίδι», υπήρξε ίσως ο φιλέλληνας με την μεγαλύτερη επιρροή στην συνείδηση των συμπατριωτών του.
Γνωστός στην Γερμανία ως ο Μύλλερ των Ελλήνων (Der Griechen Müller), γράφει το 1820, 1823 και 1824 συλλογές «Ελληνικών» ποιημάτων με χαρακτηριστικούς τίτλους όπως «Οι Έλληνες προς τους φίλους της αρχαιότητός των», «Ο Φαναριώτης», «Η παρθένα των Αθηνών», «Η Μανιάτισσα», «Ο γέρων της Ύδρας», «Ο Ιερός Λόχος», «Τα πνεύματα των αρχαίων ηρώων κατά την ημέραν της Αναστάσεως», «Τα ερείπια των Αθηνών προς την Αγγλία» και «Η ελπίδα της Ελλάδας». Από τα ωραιότερα είναι «Η Ελλάς και ο κόσμος» όπου συνδέει την ελευθερία με την Ελλάδα και τον κόσμο αναφωνώντας:
«Χωρίς την ελευθερίαν τι θα ήσουν, ω! Ελλάς χωρίς εσέ τι θα ήτο ο κόσμος!» «Ohne dieFreiheit, was wärest du Hellas? Ohne dich, Hellas, was wäre die Welt?».
Πολλοί Γερμανοί ζωγράφοι επέλεξαν Φιλελληνικά θέματα εκφράζοντας την αλληλεγγύη τους για τον αγώνα των Ελλήνων. Παράλληλα, οι Γερμανοί ζωγράφοι είναι αυτοί προέβαλαν μέσα από τα έργα τους την ηρωική διάσταση των Ελλήνων αγωνιστών και του αγώνα τους.
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού – Ελβετού Φιλέλληνα, στρατιωτικού και ζωγράφου Carl Wilhelm Freiherr von Heideck (1788 – 1861), η Μόσχω και ο Λάμπρος Τζαβέλας (συλλογή ΕΕΦ).
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού Φιλέλληνα ζωγράφου Peter Von Hess (1792 – 1871), Φιλέλλην με Ελληνική φορεσιά κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης (συλλογή ΕΕΦ).
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού Φιλέλληνα ζωγράφου Christian Johann Georg Perlberg (1806-1884), Έλληνες αγωνιστές κατά τη διάρκεια μάχης (συλλογή ΕΕΦ).
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού Φιλέλληνα ζωγράφου Christian Johann Georg Perlberg (1806-1884), Έλληνες αγωνιστές κατά τη διάρκεια μάχης (συλλογή ΕΕΦ).
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού αρχιτέκτονα και ζωγράφου Ludwig Lange (1808 – 1868), η αρχαία αγορά στην Πλάκα της Αθήνας (συλλογή ΕΕΦ).
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού ζωγράφου και Φιλέλληνα Jacobs Paul Emil (1802 – 1866), λεηλασία και αρπαγή (συλλογή ΕΕΦ).
Πρώτο μέρος 19ου αιώνα, πιάτα με φιλελληνικό περιεχόμενο Γερμανικής παραγωγής, παρουσιάζουν σκηνές από την Ελληνική Επανάσταση (συλλογή ΕΕΦ).
Αρχές του 19ου αιώνα, πίπα Γερμανικής προέλευσης, παρουσιάζει τον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Ιερό Λόχο (συλλογή ΕΕΦ).
Η Έξοδος του Μεσολογγίου
Η ηρωική αντίσταση των Ελλήνων στο Μεσολόγγι και η Έξοδος των ελεύθερων πολιορκημένων, συγκλόνισε την Ευρώπη, ιδιαίτερα και εξαιτίας της δημοσιότητας που έλαβε το γεγονός λόγω της παρουσίας σε αυτό και του θανάτου του Λόρδου Βύρωνος. Μετά το Μεσολόγγι ο Φιλελληνισμός έλαβε διστάσεις χιονοστιβάδας.
Έξοδος της φρουράς του Μεσολογγίου, 10/22 Απριλίου 1826. Τω Μεγαλειοτάτω Βασιλεί της Ελλάδος Όθωνι τω Αω ευσεβάστως ανατίθησιν Θεόδωρος Π. Βρυζάκης, (Παρίσι, Lemercier, 1856), λιθογραφία χαραγμένη από τον A. Charpentier με βάση το έργο του Βρυζάκη (συλλογή ΕΕΦ).
Πολλοί συνθέτες έγραψαν Φιλελληνικά μουσικά έργα που παρουσιάζονταν με σκοπό την διενέργεια εράνων για την συλλογή χρημάτων που στέλνονταν στους Έλληνες.
Ο Μπερλιόζ με το έργο του La Revolution Grècque (μπορείτε να το παρακολουθήσετε εδώ 
) και ο Ροσσίνι με το έργο του Le Siège de Corinthe (μπορείτε να το παρακολουθήσετε εδώ ) ήταν οι διασημότεροι.
Εδώ ο Louis Ferdinand Hérold, γνωστός από το μπαλέτο «Η κακοφυλαγμένη κόρη» συνέθεσε μουσική για το ηρωικό δράμα «Η Τελευταία Μέρα του Μεσολογγίου» (Le Dernier Jour de Missolonghi), drame héroïque en trois actes, en vers, avec des chants. Musique de Hérold, Paris, Barba, 1828 (συλλογή ΕΕΦ).
L’Echo de Navarin, romance hellénique paroles de A. Jarry, Bataille de Navarin : fantaisie brillante pour piano-forte par J. Payer (συλλογή ΕΕΦ).
Ο θάνατος του Καραϊσκάκη
Ο «γιος της καλογριάς», Γεώργιος Καραϊσκάκης (1782-1827), υπήρξε μαζί με τον Κολοκοτρώνη, ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες της Επανάστασης. Συμμετείχε σε αναρίθμητες μάχες και χτυπήθηκε θανάσιμα στην μάχη του Φαλήρου στις 22 Απριλίου 1827. Πέθανε τα ξημερώματα της επόμενης μέρας, περιβαλλόμενος από τους συναγωνιστές του.
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Ιταλού ζωγράφου A. De Feoli, θάνατος Έλληνα αγωνιστή, πιθανώς του Καραϊσκάκη (συλλογή ΕΕΦ).
Η ναυμαχία στο Ναβαρίνο
Η Ναυμαχία στον κόλπο του Ναβαρίνου (Οκτώβριος1827), όπου οι συνδυασμένοι στόλοι της Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσίας με Ναυάρχους τους Κόδριγκτον, Δεριγνύ και Χέϋδεν, κατέστρεψαν τον Οθωμανικό στόλο, υπήρξε το καθοριστικό πολεμικό γεγονός που οδήγησε στην Ανεξαρτησία της Ελλάδος σε εφαρμογή της Συνθήκης του Λονδίνου. Στην Ευρώπη η είδηση της νίκης των χριστιανικών δυνάμεων θύμισε την Ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571) και εορτάσθηκε σε όλες τις μεγάλες πόλεις στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η Ναυμαχία του Ναβαρίνου ήταν η τελευταία μεγάλη ναυτική μάχη που διεξήχθη αποκλειστικά με ιστιοφόρα πλοία.
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Βρετανού ζωγράφου John Christian Schetky (1778-1874), με θέμα την ναυμαχία στον Ναβαρίνο (συλλογή ΕΕΦ).
Οι Φιλέλληνες
Εκατοντάδες Φιλέλληνες εθελοντές έλαβαν μέρος στους αγώνες των Ελλήνων και στάθηκαν στο πλευρό τους σε όλες τις κρίσιμες στιγμές της Επανάστασης. Πολλοί από αυτούς έγραψαν ιστορία σε διεθνές επίπεδο.
Το πρώτο ατμόπλοιο στην ιστορία που συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις, ήταν η Καρτερία του Ελληνικού στόλου, με πλοίαρχο τον μεγάλο Φιλέλληνα Frank Abney Hastings (1794 – 1828), ο οποίος είχε μάλιστα χρηματοδοτήσει τον εξοπλισμό της. Η πιο σημαντική επιτυχία του Hastings και της Καρτερίας ήταν στην Ναυμαχία της Αγκάλης (κόλπος Ιτέας) στις 17 Σεπτεμβρίου 1827, όπου η Καρτερία βύθισε την τουρκική ναυαρχίδα και κατάστρεψε 9 εχθρικά πλοία.
Προσωπογραφία του μεγάλου Βρετανού Φιλέλληνα Φρανκ Άμπνεϊ Χέιστινγκς (1794 – 1828), την σχεδίασε ο Γερμανός Φιλέλληνας
Karl Krazeisen (1794-1878) (συλλογή ΕΕΦ).
Το σκλαβοπάζαρο
Ο φιλελληνισμός συνέχισε και μετά την σύσταση του πρώτου Ελληνικού κράτους. Δίνει το παρόν στην τέχνη, χρηματοδοτεί αποστολές βοήθειας προς την Ελλάδα και ενθαρρύνει πολλές πρωτοβουλίες υπέρ των Ελλήνων. Μία από αυτές έχει να κάνει με την αγορά Ελλήνων που είχαν πουληθεί ως σκλάβοι στα σκλαβοπάζαρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ένας μεγάλος αριθμός σκλάβων εξαγοράζεται και απελευθερώνεται μετά το τέλος της Επανάστασης. Το δράμα αυτών αποτυπώθηκε στην τέχνη με πολλούς τρόπους.
Αρχές του 19ου αιώνα, πίνακας του Γερμανού ζωγράφου και Φιλέλληνα Paul Emil Jacobs (1802 – 1866), σκηνή από εμπόριο Ελλήνων σκλάβων (συλλογή ΕΕΦ).
Δεύτερο μέρος 19ου αιώνα, γλυπτό από μάρμαρο του Ιταλού Antonio Rossetti (1819 – 1870), η Ελληνίδα σκλάβα (συλλογή ΕΕΦ).
Το Κρητικό μαχαίρι – Ένα εμβληματικό αντικείμενο δώρο τιμής σε έναν μεγάλο Φιλέλληνα
Ο Φιλελληνισμός όμως συνέχισε να κάνει αισθητή την παρουσία του και για όλον τον 19ο και ακόμη και τον 20ο αιώνα, και η συμβολή του ήταν πάντα κρίσιμη και καθοριστική για την απελευθέρωση της Ελλάδας
Μάλιστα πολλοί Φιλέλληνες της περιόδου του 1821 επέστρεψαν στην Ελλάδα όταν αυτή τους χρειάσθηκε πάλι. Όπως ο μεγάλος Αμερικανός Φιλέλληνας ιατρός και ανθρωπιστής Σαμουήλ Χάου, ο οποίος ήρθε για δεύτερη φορά στην Ελλάδα το 1866 – 67 με ενισχύσεις υπέρ των προσφύγων από την Κρήτη, κατά την Κρητική Επανάσταση.
Κρητικό μαχαίρι 19ου αιώνα, δώρο των Κρητικών στον Αμερικανό φιλέλληνα Dr. Samuel Howe (συλλογή ΕΕΦ).
Το σπαθί του Garibaldi
Ο Φιλελληνισμός συνεχίσθηκε για όλον τον 19ο αιώνα, αλλά και τον 20ο. Για παράδειγμα, στον ανεπιτυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 συμμετείχε ο Ιταλός φιλέλληνας Ricciotti Garibaldi, επικεφαλής ενός σώματος Γαριβαλδινών ερυθρο-χιτώνων, οι οποίοι πολέμησαν γενναία.
Το σώμα αυτό επανήλθε όμως στην Ελλάδα και πολέμησε και πάλι στο πλευρό των Ελλήνων και στον πόλεμο του 1912 – 1913 που οδήγησε στην πλήρη απελευθέρωση της χώρας.
Σπαθί που δώρισαν Γάλλοι στον Ιταλό Ricciotti Garibaldi, όταν αυτός πολέμησε με το μέρος των Γάλλων στον Γαλλο-Πρωσικό πόλεμο το 1870 – 1871 (συλλογή ΕΕΦ).
Ο ευγενής ήρωας μουσικός συνθέτης Κλέμεντ Χάρρις
Το 1897 έρχεται στην Ελλάδα ο Βρετανός συνθέτης και Φιλέλληνας Clement Harris, ο οποίος πολέμησε ηρωικά και πέθανε για την ανεξαρτησία της Ελλάδας στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 στα Πέντε πηγάδια στην Άρτα. Τάφηκε στην Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου στην Αθήνα.
Xειρόγραφη επιστολή συγγενούς του Clement Harris προς φίλους του στην Αγγλία, με την οποία τους ενημερώνει ότι αυτός «σκοτώθηκε στα Πέντε Πηγάδια στις 23 Απριλίου 1897, αγωνιζόμενος για τα δίκαια της Ελλάδας» (συλλογή ΕΕΦ).
Ο όρκος του Λόρδου Βύρωνα στον τάφο του Μάρκου Μπότσαρη στο Μεσολόγγι, ακολούθου του Ιταλού ζωγράφου Lodovico Lipparini (1802 – 1856), λάδι σε ξύλο, 19ος αιώνας (συλλογή ΕΕΦ).
Ο Φιλελληνισμός παραμένει μέχρι και σήμερα ένα σημαντικό πολιτιστικό, πολιτικό, κοινωνικό, φιλοσοφικό και λογοτεχνικό ρεύμα.
Ο Φιλελληνισμός διαπνέει τα εκπαιδευτικά και ακαδημαϊκά προγράμματα σε όλες τις σύγχρονες κοινωνίες, και οι αξίες στις οποίες στηρίζεται αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους του πολιτισμένου κόσμου.
Το ταξίδι στην Ελλάδα και το προσκύνημα στην Ακρόπολη των Αθηνών και τους άλλους εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους σε όλη την Ελλάδα, προκαλούν στον σύγχρονο ελεύθερο άνθρωπο τα ίδια συναισθήματα με αυτά που προκαλούσαν στον Λόρδο Βύρωνα πριν από 200 χρόνια.
Η Εταιρεία για τον Ελληνισμό και Φιλελληνισμό στηρίζει την καλλιέργεια αυτού του πνεύματος διεθνώς, με έργα και πράξεις.
