Το περιβάλλον του Λόρδου Βύρωνα

Το 1809 ο Λόρδος Βύρων ταξίδευσε στη Μεσόγειο για πρώτη φορά, συνοδευόμενος από τον πιστό του φίλο, John Cam Hobhouse (1786-1869). Ο Hobhouse παρέμεινε ο πιο στενός του φίλος μέχρι το θάνατο του ποιητή. Κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού, ο Βύρων συνέλαβε τη λογοτεχνική φιγούρα Childe Harold, το alter ego του. Μετά από ένα ταξίδι στη Μικρά Ασία (1809-1810), πέρασε λίγο καιρό στην Αθήνα ως προσκεκλημένος του Υποπρόξενου της Μεγάλης Βρετανίας, Προκόπη Μακρή, και ερωτεύθηκε την κόρη του, Τερέζα (1797-1875), για την οποία συνέθεσε το ποίημα Maid of Athens. Με την επιστροφή του στην Αγγλία (Ιούλιος 1811), τα έργα που εμπνεύσθηκε στην Ελλάδα έγιναν ευρέως δημοφιλή, γεγονός που άνοιξε το δρόμο για μια συνεργασία με τον εκδότη John Murray (1778-1843).

Τον Ιούνιο του 1816, ο Βύρων διέμενε στη βίλα Diodati στις όχθες της λίμνης της Γενεύης. Η Claire Clairmont (1798-1879), μια νεαρή ερωτευμένη μαζί του, ακολούθησε τον ποιητή στην Ελβετία. Η Claire ήταν ετεροθαλής αδερφή της Mary Shelley και σύστησε τον Βύρωνα στη Mary (1797-1851) και στον Percy Bysshe Shelley (1792-1822). Ο γιατρός John Polidori (1795-1821) τους συνάντησε στη Γενεύη, όπου δημιουργήθηκε μια ομάδα αυτοεξόριστων, ρομαντικών διανοούμενων. Αυτή η τυχερή σύμπτωση είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία σημαντικών λογοτεχνικών έργων: Ο Percy Shelley, συγγραφέας του εμβληματικού βιβλίου «Ελλάς» (1821), ενθάρρυνε τον Βύρωνα να δημιουργήσει τον Δον Ζουάν. Η Mary Shelley εμπνεύσθηκε τον Frankenstein και ο Polidori το Vampyre του – και οι δύο εμπνευσμένοι από την προσωπικότητα του Βύρωνα.

Αφού οι Shelleys μετακόμισαν απρόθυμα πίσω στην Αγγλία, ο Βύρων περιπλανήθηκε στην Ιταλία, όπου τελικά εγκαταστάθηκε στη Ραβέννα. Είχε ήδη ερωτευθεί τη νεαρή κόμισσα Teresa Guiccioli (1800–1873), κόρη του κόμη Ruggero Gamba Ghiselli, ενός φλογερού Ιταλού πατριώτη. Ο πατέρας της, Ruggero, και ο αδελφός της, Pietro (1801-1828), μύησαν τον Βύρωνα στον καρμποναρισμό. Ο Λόρδος Βύρων σύντομα βρήκε τη θέση του στο κίνημα ως επίτιμος αρχηγός ενός από τους κλάδους του.

Γύρω στο 1820, η Ιταλία ήταν το χωνευτήρι Άγγλων ρομαντικών, Ιταλών καρμπονάρων, Ελλήνων Διαφωτιστών και μελών της φιλοεπαναστατικής Φιλικής Εταιρείας. Μετά την αποτυχία του ιταλικού πατριωτικού κινήματος, οι Gambas κατέφυγαν μαζί με τον Βύρωνα στην Πίζα. Οι Shelleys ήταν ήδη εκεί, όπως και ο νέος «Έλληνας φίλος» τους, ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (1791–1865). Το έργο Ελλάς του Shelley ήταν αφιερωμένο σε αυτόν. Οι φίλοι τους, John Eduard Trelawny (1792-1881) και Leigh Hunt (1784-1859), έφθασαν επίσης στην πόλη το 1822. Η Πίζα ήταν το μέρος όπου συγκεντρώθηκαν σημαντικές προσωπικότητες της Ελληνικής Επανάστασης. Ο Αρχιεπίσκοπος Ιγνάτιος (1765–1828), ο πρόεδρος της Φιλομούσου Εταιρείας, έδρασε με ασφάλεια εκεί, μακριά από την αστυνομία του Μέττερνιχ, και σχημάτισε μια ομάδα υποστηρικτών γύρω του: τον λεγόμενο Κύκλο της Πίζας. Οι Shelleys και ο Byron γνώρισαν αυτή την ομάδα επιρροής, η οποία διαμόρφωσε τον φιλελληνισμό τους.

Ήταν όμως οι Shelleys που επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τον φιλελληνισμό του Βύρωνα. Μεταξύ άλλων, ένα τραγικό γεγονός οδήγησε τον Βύρωνα να μετατοπίσει την εστίασή του από το ιταλικό ζήτημα στην Ελληνική Επανάσταση: ο Percy Bysshe Shelley, ο ποιητής που προφήτευσε τη νικηφόρα έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης στο εμβληματικό του έργο Ελλάς, πνίγηκε σε μια ξαφνική καταιγίδα ενώ ταξίδευε με το σκάφος του, τον Δον Ζουάν. Ο Trelawny, ο Hunt και ο Byron τον αποχαιρέτησαν με μία τελετή στην παραλία του Viareggio. Ο Βύρων σοκαρίστηκε βαθιά από αυτή την απώλεια.

Σύντομα όμως, δύο φιλέλληνες τον πλησίασαν στην Ιταλία: ο Edward Blaquière (1779-1832), ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου (που ιδρύθηκε το 1823) και ο Έλληνας Ανδρέας Λουριώτης (1789-1854), μετέπειτα εκπρόσωπος της ελληνικής διοίκησης. Οι δύο άντρες και η Mary Shelley ενθάρρυναν τον ποιητή να πάει στην Ελλάδα για λογαριασμό της επιτροπής και να κατευθύνει τη βοήθειά τους προς την Ελλάδα. Ο Βύρων αποδέχθηκε την πρόσκληση αλλά αποφάσισε – από μόνος του – να αγωνισθεί για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Σε αυτό το νέο – αλλά τελευταίο – κεφάλαιο της ζωής του, τον συνόδευαν ο προσωπικός του συνοδός «Tita» Falcieri (1798–1874), ο γιατρός του Francesco Bruno (-1827), ο υπηρέτης του William Fletcher και ο καλός του φίλος Count Pietro Gamba. Ο πρώτος σταθμός τους ήταν η Κεφαλονιά των Ιονίων Νήσων, όπου συναντήθηκαν με τον Άγγλο διοικητή της, Sir Charles James Napier (1782-1853). Ο John Eduard Trelawny, ο λόρδος Charles Murray (1799-1824), που ακολούθησε τον Byron στο Μεσολόγγι, ο William Parry (1773-1859), ο μετέπειτα γραμματέας του, καθώς και ο ιστορικός George Finlay (1799-1875) συνάντησαν τον Βύρωνα εκεί.

Ο Βύρων εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι, όπου πέρασε τους τελευταίους μήνες της ζωής του. Ο ποιητής στρατολόγησε πολλούς Σουλιώτες, επίλεκτους αγωνιστές και δημιούργησε τη δική του στρατιωτική μονάδα, στην οποία υπηρέτησαν πολλοί φιλέλληνες. Ανάμεσά τους, ο διακεκριμένος Αμερικανός φιλέλληνας, Georges Jarvis (-1828), υπηρέτησε ως βοηθός του Βύρωνα και εκπαιδευτής της στρατιωτικής μονάδας του. Αν και το σώμα διαλύθηκε μετά το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα, πολλοί από αυτούς τους φιλέλληνες συνέχισαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην Ελλάδα.

Ο Sir James Emerson Tennent (1804-1869), στενός φίλος του Βύρωνα και μέλος της μονάδας του, πέρασε αρκετό καιρό στην Ελλάδα και εξέδωσε τρία βιβλία: Εικόνα από την Ελλάδα (1826), Επιστολές από το Αιγαίο (1829) και Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας (1830). Θεωρείται ότι είχε μεγάλη επιρροή στον βρετανικό φιλελληνισμό.

Ο William Parry, ο οποίος υπηρέτησε ως γραμματέας του Βύρωνα μέχρι το θάνατό του, έγραψε ένα έργο για το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής του Βύρωνα The Last Days of Lord Byron (1825). Λίγα χρόνια αργότερα, ο Ιρλανδός ποιητής Thomas Moore, φίλος του Βύρωνα από την εποχή στο Trinity College, έγραψε μια βιογραφία για τον φίλο του με τίτλο Letters and Journals of Lord Byron: With Notices of His Life (1830).

Ο θάνατος του Βύρωνα γέμισε θλίψη όλους στο Μεσολόγγι. Ο ποιητής όμως δεν πέθανε ξεχασμένος. Οι πιο πιστοί του σύντροφοι βρέθηκαν γύρω του. Ο αντισυνταγματάρχης Leicester Fitzgerald Charles Stanhope, ο λοχαγός William Humphreys, ο Count Pietro Gamba και ο υπηρέτης του Βύρωνα, William Fletcher, ήταν αυτοί που συνόδευσαν τη σορό του ποιητή πίσω στην Αγγλία.

Ο Georges Canning (1770-1827), ήταν ένας διακεκριμένος Βρετανός πολιτικός, στενός φίλος και θαυμαστής του Λόρδου Βύρωνα. Η πολιτική του απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση ως Υπουργός Εξωτερικών, και στη συνέχεια Πρωθυπουργός, της Μεγάλης Βρετανίας, ήταν σίγουρα εμπνευσμένη από τις επιλογές και την κληρονομιά του Λόρδου Βύρωνα. Ο Georges Canning επέτρεψε να πραγματοποιηθεί το όνειρο του Βύρωνα «ότι η Ελλάδα μπορεί ακόμη να είναι και πάλι ελεύθερη».