François-Antoine-Christophe Gérard, Φιλέλληνας, αρχηγός του Τακτικού Στρατού, δημιουργός του «Τυπικού Τάγματος»

 

 

Ο Στρατηγός François-Antoine-Christophe Gérard, γεννήθηκε στις 25 Ιουλίου 1786 στο Nancy, της Γαλλίας. Ο πατέρας του ονομάζονταν François Gérard και η μητέρα του Marie Elisabeth Gabriel.

Υπηρέτησε στον γαλλικό στρατό στον οποίο κατετάγη στις 5 Οκτωβρίου 1804 ως εθελοντής, στο 62^ο Σύνταγμα Πεζικού. Το 1833 έγινε Ταξίαρχος και το 1848 Υποστράτηγος.

Στη διάρκεια της καριέρας του στη Γαλλία, έλαβε μέρος σε δεκαέξι πολεμικές εκστρατείες: Το 1804 στο Cotes de l’Océan, το 1805 στο Ulm και την Αυστρία, το 1806, 1807 και 1808, στην Πρωσία και την Πολωνία. Το 1809 πολέμησε στην Αυστρία, το 1812 στη Ρωσία, το 1814 με τη Μεγάλη Στρατιά, και το 1815 στη Γαλλία.

Από το 1829 έως το 1831 υπηρέτησε στην Ελλάδα. Δυνατός και ατρόμητος μαχητής, τραυματίστηκε πέντε φορές: Στις 6 Φεβρουαρίου 1807 στο Eyleau, στις 21 Μαΐου 1809 στο Essling, στις 6 Ιουλίου 1809 στο Wagram, στις 18 Αυγούστου 1812 στο Polotsk και στις 17 Φεβρουαρίου 1814 στο Vangis. Διακρίθηκε για τη γενναιότητά του στις μάχες στο Nogent, στο, Mormand και ιδιαίτερα στο Polotsk και στο Soissons, όπου διετέλεσε φρούραρχος κατά το 1814-1815.  Κατά την Παλινόρθωση στη Γαλλία, έμεινε έξι χρόνια ημι-αμοιβώμενος στη γενέτειρά του και στις συνέχεια κατέλαβε διάφορες θέσεις στο στράτευμα ως διοικητής Συνταγμάτων.

Το 1829 έφτασε στην Ελλάδα. Ο Gérard ήταν ανιψιός του υπουργού Πολέμου της Γαλλίας Στρατάρχη Étienne-Maurice, κόμη Gérard, γεγονός που, κατά ορισμένους μελετητές, του εξασφάλισε ισχυρή εξουσία ακόμη και μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια. Υπενθυμίζεται ότι ο κόμης Gérard ήταν μέλος της Φιλελληνικής Επιτροπής του Παρισιού και είχε υποστηρίξει ενεργότατα τον ελληνικό Αγώνα.

Την επιλογή αυτή του Κόμη Gérard είχε ακολουθήσει και στηρίξει και ο ανιψιός του. Πράγματι, χάρη στα αρχεία της γαλλικής αστυνομίας, έρχεται στο φως η άγνωστη πληροφορία ότι ο François-Antoine-Christophe Gérard, όταν ήταν ακόμη λοχαγός, στα τέλη του 1825, είχε έλθει στην Ελλάδα για εννέα μήνες περίπου, συνοδεύοντας Φιλέλληνες εθελοντές μαχητές, μεταφέροντας χρήματα και πολεμοφόδια για τον Αγώνα, ως απεσταλμένος της Επιτροπής.

Έφθασε εκ νέου στην Ελλάδα το 1829 όταν ήταν Συνταγματάρχης, επιφορτισμένος αυτή τη φορά από τον βασιλιά της Γαλλίας με την αποστολή να βοηθήσει τον Κυβερνήτη Καποδίστρια, όχι μόνο στην αποτελεσματική οργάνωση του Τακτικού Στρατού, αλλά και στην «τακτικοποίηση» των Ατάκτων μαχητών. Ο Κυβερνήτης Καποδίστριας τον προήγαγε σε «Στρατηγό Υπασπιστή» (Ταξίαρχο), και αυτός ανέλαβε, στις 21 Νοεμβρίου του 1829, τα καθήκοντα του Γενικού Επιθεωρητή του Τακτικού Σώματος. Αρχηγός του Τακτικού Στρατού ήταν τότε ένας άλλος Γάλλος, ο Στρατηγός Trézel, τον οποίο αντικατέστησε ο Gérard τον Σεπτέμβριο του 1830. Έτσι, χρίσθηκε αρχηγός του Ελληνικού Τακτικού Στρατού.

Ο Στρατηγός Gérard συνεπικούρησε ενεργά, με την υποστήριξη και της Γαλλικής Κυβέρνησης, τον Ιωάννη Καποδίστρια στην προσπάθεια του για ολοκληρωτική «τακτικοποίηση» των Ατάκτων στρατευμάτων. Στο πλαίσιο του σχεδίου αυτού, αποφασίσθηκε μετά τη Μάχη της Πέτρας (Σεπτέμβριος 1829), να αντικατασταθούν οι Χιλιαρχίες των ατάκτων με είκοσι Ελαφρά Τάγματα, αποτελούμενα από τέσσερις λόχους το καθένα. Αυτά τοποθετήθηκαν στα σύνορα της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Παράλληλα, ο Στρατηγός Gérard υπέβαλε πρόταση στον Κυβερνήτη για τη σύσταση ενός ιδιότυπου τάγματος, του Τυπικού Τάγματος.

Σύμφωνα με τον ιστορικό Κωνσταντίνο Βακαλόπουλο, ο Gerard αξιοποίησε μία σειρά από προτάσεις που είχε υποβάλει ο Κασσομούλης και άλλοι Εκατόνταρχοι που έμειναν εκτός υπηρεσίας λόγω της στρατιωτικής αναδιοργάνωσης.

Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάσθηκαν τα Ελαφρά Τάγματα για να στελεχωθούν από τους μαχητές αυτούς. Την αξιολόγηση όλων των σχεδίων αυτών ανέθεσε ο Καποδίστριας στον Gérard, ο οποίος τα διεύρυνε και στη συνέχεια υπέβαλε ένα τελικό σχέδιο στον Κυβερνήτη προς έγκριση. Η κεντρική ιδέα του σχεδίου ήταν σύμφωνη με την πολιτική του Κυβερνήτη για την «τακτικοποίηση» των Ατάκτων και ο Gérard εργάσθηκε με ιδιαίτερο ζήλο για την επιτυχία του.

Στο πλαίσιο αυτό, το Τυπικό Τάγμα, όπως ονομάσθηκε, θα λειτουργούσε ως τάγμα- υπόδειγμα για την εκπαίδευση των στρατιωτών και αξιωματικών. Αυτό θα βοηθούσε να εκπαιδεύονται τα στελέχη των Ελαφρών Ταγμάτων και να διδάσκονται τις αρχές της στρατιωτικής υπηρεσίας και της οικονομικής διαχείρισης. Θεσμοθετήθηκε με διάταγμα στις 7 Δεκεμβρίου του 1830 και συγκροτήθηκε αρχικά από τέσσερις και στη συνέχεια από έξι λόχους, καθένας εκ των οποίων περιελάμβανε 80-100 άνδρες. Στολή των ανδρών του Τυπικού Τάγματος ήταν η φουστανέλα, γεγονός που ευχαριστούσε τους παλαιούς πολεμιστές και εντυπωσίαζε το κοινό. Ο οπλισμός τους αποτελείτο από τουφέκι με ξιφολόγχη και δύο παλάσκες.

Τον πυρήνα του Τυπικού Τάγματος αποτελούσε ένας Εκπαιδευτικός Λόχος, ο οποίος στελεχώθηκε με αξιωματικούς και υπαξιωματικούς του Στρατού. Το Τυπικό Τάγμα θα έπρεπε να λειτουργήσει σύμφωνα με τη σχετική απόφαση της Γραμματείας Στρατιωτικών ως «πρότυπο για τον νέο Ελληνικό Στρατό».

Διατάχθηκε, επίσης, η απόσπαση στους κόλπους του Τυπικού Τάγματος δέκα ανδρών από κάθε λόχο του Ατάκτου Πεζικού, καθώς και ενός αριθμού αξιωματικών και υπαξιωματικών που προέρχονταν από τα τάγματα του Τακτικού Στρατού. Ο Στρατηγός Gerard και η Κυβέρνηση ήλπιζαν ότι μέσω της παράλληλης υπηρεσίας αξιωματικών και οπλιτών των Ελαφρών Ταγμάτων με συναδέλφους τους του Τακτικού Σώματος, θα καλλιεργείτο πνεύμα αμοιβαιότητας και συνεργασίας ανάμεσα στους Άτακτους και τους Τακτικούς στρατιωτικούς του Ελληνικού Στρατού. Ωστόσο, εξαιτίας της μειωμένης θέλησης των οπλιτών των Ελαφρών Ταγμάτων να καταταγούν στο Τυπικό Τάγμα, η προσπάθεια αυτή δεν είχε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Ο Στρατηγός Gérard εργάσθηκε με επιμονή και αφοσίωση για να οργανώσει τον στρατό με επαγγελματικό τρόπο και για τη σύσταση του Τυπικού Τάγματος, έχοντας την υποστήριξη του υπουργού Πολέμου, Παναγιώτη Ρόδιου, και του ιδίου του Καποδίστρια. Για τον λόγο αυτόν μάλιστα τον αποκαλούσαν «πατέρα του τυπικού τάγματος».

Η σπουδαιότητα που απέδιδε ο Gérard στην αποστολή του επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι ο ίδιος διατηρούσε σχετικά με τα σχέδιά του τακτική προσωπική αλληλογραφία με Γάλλους πολιτικούς (τον Γάλλο πρέσβη Rouen, τον υπουργό Εξωτερικών Υποθέσεων της Γαλλίας πρίγκιπα de Polignac, τον Γάλλο υπουργό Πολέμου κόμη de Bourmont). Σε αυτούς παρουσίαζε τα αποτελέσματα των ενεργειών του στην Ελλάδα σχετικά με την οργάνωση του Στρατού και την «τακτικοποίηση» των Ατάκτων. Από την αλληλογραφία του προκύπτει με σαφήνεια, ότι τοποθετήθηκε επικεφαλής του Τακτικού Σώματος σε εκτέλεση «συμφωνίας» της 1/13 Απριλίου του 1829 ανάμεσα στον Κυβερνήτη Καποδίστρια και τον Στρατηγό Maison και ότι η αποστολή που του είχε ανατεθεί από τη γαλλική κυβέρνηση ήταν η αναδιοργάνωση του στρατεύματος και η «επιτυχής οργάνωση των 20 ταγμάτων των Παλικαριών», δηλαδή των Ελαφρών Ταγμάτων, όπως γράφει στον πρίγκιπα de Polignac.

Επιπλέον, παρά την σιωπηρή αντιπαράθεση των Γάλλων με τον Κυβερνήτη για πολιτικούς λόγους, ο Στρατηγός Gérard, όπως φαίνεται από την αλληλογραφία του, έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση για τον Καποδίστρια. Στον κόμη de Bourmont γράφει για εκείνον τα εξής: «Η Α.Ε. μού δείχνει πάντα μεγάλο σεβασμό και εμπιστοσύνη και ανταποκρίνομαι όσο καλύτερα μπορώ σε αυτό το ευγενικό συναίσθημα εκ μέρους του […]. Ο Κυβερνήτης μιλάει με τόσο καλά λόγια και δείχνει μια τέτοια αυταπάρνηση, που δεν θα μπορούσα παρά να τον θαυμάζω. Το πέρασμά του από την πρώτη στη δεύτερη γραμμή, με αφοσίωση, αποτελεί πράξη πατριωτισμού, που είναι πολύ σπάνιος στις μέρες μας, και επαυξάνει εις διπλούν βεβαίως όλη του τη δόξα».

Δυστυχώς στη συνέχεια, τα πράγματα στην Ελλάδα έλαβαν μία άσχημη τροπή, όταν δολοφονήθηκε ο Κυβερνήτης Καποδίστριας. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Βερέμης, κατά την προανάκριση που ακολούθησε τη δολοφονία του Καποδίστρια, φαίνεται ότι ο Στρατηγός Gérard και ο Γάλλος πρέσβης Rouen, προσπάθησαν να προστατεύσουν τον δολοφόνο από τη μανία του πλήθους. Λόγω του περιστατικού αυτού, ο Αυγουστίνος Καποδίστριας ζήτησε την απομάκρυνσή του Gérard.

Παράλληλα βέβαια, τα αισθήματα του Gérard δεν ήταν εντούτοις καθόλου φιλικά για τον αδελφό του Κυβερνήτη, Αυγουστίνο Καποδίστρια. Ο Gérard θεωρούσε ότι ο  Αυγουστίνος Καποδίστριας επιθυμούσε ήδη από καιρό να τον απομακρύνει από την Ελλάδα και από τη διοίκηση του Τακτικού Σώματος. Ο Βρετανός ιστορικός George Finlay αναφέρει ότι ο Αυγουστίνος πράγματι κατάφερε να παύσει τον Gérard από τα καθήκοντά του. Σε συνέχεια των γεγονότων αυτών, ο Gérard υπέβαλε την παραίτησή του στον υπουργό Ρόδιο, υπογράφοντας ως «Τέως Γενικός Διευθυντής του Σώματος των Τακτικών Στρατευμάτων» και «Συνταγματάρχης στην υπηρεσία της Γαλλίας, απεσταλμένος από την Κυβέρνησή του στην ελληνική Κυβέρνηση» (28 Οκτωβρίου / 9 Νοεμβρίου 1831). Tην ίδια ημέρα, απέστειλε και δεύτερη επιστολή με την οποία όλοι οι Γάλλοι που υπηρετούσαν στον Ελληνικό Στρατό υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στον αρχηγείο της Γαλλικής Στρατιάς στη Μεθώνη. Όμως η εξέλιξη αυτή οφείλει να εκτιμηθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο.

Μαζί με τον Στρατηγό Gerard, αναχώρησε και ένας μεγάλος αριθμός Γάλλων αξιωματικών. Δυστυχώς, οι σημαντικές προσπάθειες που κατέβαλαν Γάλλοι αξιωματικοί για την αναδιοργάνωση του Στρατού σε όλους τους τομείς τερματίσθηκαν απρόσμενα. Η μεταβολή του πολιτικού κλίματος στη Γαλλία και η ενθρόνιση του Λουδοβίκου Φίλιππου, δεν επέτρεψε τη συνέχισή τους.

Αφού επέστρεψε στη Γαλλία, το 1833 ο Gérard αναχώρησε για το Βέλγιο όπου διοίκησε μια ταξιαρχία για έξι χρόνια. Το 1839 υπηρέτησε στην πόλη Rouen, και το 1848 στην Nantes ως διοικητής μεραρχίας. Το 1851 έλαβε την σύνταξή του και αποσύρθηκε στον πύργο του στο Orme-Guignard, όπου υπήρξε ιδιαίτερα αγαπητός στους κατοίκους που τον αποκαλούσαν «ο καλός στρατηγός». Πριν πεθάνει, δεδομένου ότι δεν είχε απογόνους, χρηματοδότησε την ίδρυση ενός σχολείου για κορίτσια και ενός ιδρύματος για αρρώστους.

Στη διάρκεια της μακρόχρονης καριέρας του ο Gérard τιμήθηκε με το παράσημο του Ιππότου της Λεγεώνας της Τιμής στις 13 Ιουλίου 1809, του Αξιωματικού της Λεγεώνας της Τιμής στις 18 Φεβρουαρίου 1814, με το παράσημο του Ιππότου του Αγίου Λουδοβίκου στις 19 Σεπτεμβρίου 1821, του Ιππότου του Τάγματος του Λεοπόλδου (Βελγίου) στις 15 Δεκεμβρίου 1833 και του Διοικητού της Λεγεώνας της Τιμής στις 14 Μαΐου 1834. Στην Ελλάδα τιμήθηκε με τον Σταυρό των Ταξιαρχών του Τάγματος του Σωτήρα στις 19 Ιουνίου 1834. Επίσης, έλαβε τα παράσημα του αξιωματικού, στις 14 Δεκεμβρίου 1837, και έπειτα στις 21 Αυγούστου 1839, του διοικητού του Τάγματος του Λεοπόλδου, και τέλος, στις 4 Ιουνίου του 1850 το παράσημο του Ανώτερου Αξιωματικού της Λεγεώνας της Τιμής. Πέθανε στις 22 Δεκεμβρίου 1856 στο Orme-Guignard στο Moisy σε ηλικία 70 ετών.

Ο Ελληνικός Στρατός αναπτύχθηκε, βασιζόμενος στις αξίες, τις αρχές και τις πρακτικές που καθιέρωσε ο Στρατηγός Gerard και το Ελληνικό έθνος είναι ευγνώμων για τη συμβολή του.

 

ΠΗΓΕΣ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Badel Emile, Dix ans du Souvenir français en Lorraine, Nancy, A. Crépin-Leblond, 1907.
• Chappet Alain, Martin Roger, Pigeard Alain, Le Guide Napoléon : 4.000 lieux de mémoire pour revivre l’époque, Tallandier, 2005.
• Charles-Nicolas-François Bourgeois, Nécrologie du général François-Antoine-Christophe Gérard, Nancy, Vagnes, 1857.
• Chuquet Arthur, L’année 1814 : La campagne de France – Les alliés à Paris, Fontemoing et cie, 1914.
• Delavaut et Franchet, Le livre noir, ou Répertoire alphabétique de la police politique sous le ministenère déplorable, Tome 2, Paris, Moutardier, 1829.
• George Finlay, The Greek Revolution, Part II, Establishment of the Greek Kingdom,
• Louis-Antoine Michel, Biographie historique et généalogique des hommes marquans de l’ancienne province de Lorraine, Nancy, C. J. Hissete, 1829.
• Pellion Jean Pierre, La Grèce et les Capodistrias pendant l’occupation française de 1828 à 1834, εκδ. Librairie Militaire, Παρίσι
• Veremis Thanos, Kapodistrias and the French. The formation of a Regular Greek Army, εκδ. The Center for European Studies, Graduate School and University Center, City, University of New York, Νέα Υόρκη
• Viennet Jean-Pons-Guillaume & Trousson Raymond, Mémoires et journal : 1777-1867, Paris, Champion, 2006.
• Άννινος Μπάμπης, Ιστορικά σημειώματα, εκδ. Εστία, Αθήνα 1925.
• Βακαλόπουλος Κωνσταντίνος, Τα ελληνικά στρατεύματα του 1821, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991.
• Βυζάντιος Χρίστος, Ιστορία των κατά την Ελλην. Επανάστασιν εκστρατειών και μαχών και των μετά ταύτα συμβάντων, ων συμμετέσχεν ο Τακτικός Στρατός, από του 1821 μέχρι του 1833, χ.ε., Αθήνα 1901.
• ΓΑΚ, Γραμματεία Στρατιωτικών, Φ. 118, έγγραφα 4.473 και 4.474 (28 Οκτωβρίου/9 Νοεμβρίου 1831).
• ΓΑΚ, Γραμματεία Στρατιωτικών, Φ. 6, σχέδιο της 6/18 Μαΐου 1830.
• Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, τεύχ. 82 (4 Δεκεμβρίου 1829).
• Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, τεύχ. 73 (10 Σεπτεμβρίου 1830).
• ΓΕΣ/ΔΙΣ, Ιστορία της οργανώσεως του Ελληνικού Στρατού, 1821-1954, εκδ. ΓΕΣ, Αθήνα 1955.
• Επιστολή του Gérard στον Rouen, Orsay, τ. 7, έγγραφο 343.
• Επιστολή του Gérard στον δούκα της Δαλματίας, έγγραφο 42 (19/31 Οκτωβρίου 1831), Vincennes, Φ. 2, 4.
• Επιστολή του Gérard στον κόμη de Bourmont, Orsay, τ. 8, έγγραφο 240 (στο ίδιο).
• Επιστολή του Gérard στον πρίγκιπα de Polignac, Orsay, τ. 8, έγγραφο 185.
• Εφημερίδα L’Espèrance, 7 Ιανουαρίου 1837 (Νεκρολογία) και 17 Ιανουαρίου 1857 (Notice).
• Θεμελή-Κατηφόρη Δέσποινα, Το γαλλικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα στην περίοδο του Καποδίστρια, 1828-1831, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα 1985.
• Καστάνης Ανδρέας, Η Στρατιωτική Σχολή των Ευελπίδων κατά τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της, 1828-1834, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000.
• Λαλούσης Χαράλαμπος, «O Ελληνικός Στρατός την περίοδο του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος Ιωάννη Καποδίστρια (1828-1831)», Στρατιωτική Επιθεώρηση, τ. 2 (2000), σσ. 31-41.