Επιστολή του 1824 (Συλλογή ΕΕΦ, Μουσείο Φιλελληνισμού)
Άρθρο του Γιώργο Θωμαρέη
Η επιστολή αυτή αποτελεί ένα πολύτιμο κομμάτι ελληνικής ιστορίας: Πρόκειται για επιστολή που γράφτηκε στις 28 Ιανουαρίου 1824 στη Νέα Υόρκη από τον J.J.L., για να σταλεί στη Βαλτιμόρη σε κάποιον Gracie.
Στην επιστολή αναφέρονται πολλά και σημαντικά για τον Ελληνικό Απελευθερωτικό Αγώνα, κυρίως για τα εμβλήματα (τον Σταυρό του Κωνσταντίνου, το ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ κ.ά.), τους συμβολισμούς και τις σημαίες του αγώνα. Επίσης αναφέρεται ότι οι πληροφορίες για τη σημαία προέρχονται από συμπατριώτες τους (Αμερικανούς), οι οποίοι την είχαν δει στα Ψαρά!!!
Το πιο συνταρακτικό βέβαια από όλα είναι η σελίδα της επιστολής με τα σχέδια των σημαιών και συνθημάτων σχεδιασμένα με σινική μελάνι το 1824. Ίσως πρόκειται για την πρώτη επίσημη καταγραφή της ελληνικής σημαίας επί χάρτου!
Ιστορική τεκμηρίωση της επιστολής
Η επιτροπή Φιλελλήνων της Ν. Υόρκης είχε οργανώσει χορό στις 8 Ιανουάριου 1824. Φαίνεται πως κάποιο μέλος της επιτροπής της Βαλτιμόρης ζητούσε πληροφορίες για τη διακόσμηση του χώρου για τον χορό που ετοίμαζαν και εκείνοι. Πράγματι, ο χορός της Βαλτιμόρης έγινε τον Φεβρουάριο του 1824 και είχε μεγάλη επιτυχία.
Ωραία περιγραφή του χορού και του στολισμού της αίθουσας με ελληνικές σημαίες, προφανώς κατά αντιγραφή του χορού της Ν. Υόρκης, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά του Μέγιερ που εκδιδόταν το 1824 στο Μεσολόγγι. Την περιγραφή του χορού αναδημοσίευσε ο Μπ. Άννινος στο “Οι Φιλέλληνες του 1821” και ο Χρ. Λάζος στο “Η Αμερική και ο ρόλος της στην επανάσταση του 1821” (Παπαζήσης 1983).
Μετάφραση της επιστολής
«Όσον αφορά τις απορίες σου σχετικά με τον ελληνικό σταυρό και τη σημαία, σου στέλνω τα εξής:
Ο σταυρός που υιοθετήθηκε από την Επιτροπή Διακόσμησης ως ο πιο κατάλληλος για να επιδειχτεί στον Ελληνικό Χορό της 8ης Ιανουαρίου ήταν ο σταυρός του Κωνσταντίνου. Αναφέρεται από τους ιστορικούς ότι ο σταυρός εθεάθη από τον εν λόγω Αυτοκράτορα στον Ουρανό με την επιγραφή ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ. Αυτό το όραμα προκάλεσε και τη μεταστροφή του στον χριστιανισμό.
Με ένα άλλο όραμα, το οποίο επίσης λέγεται ότι είχε το ίδιο βράδυ, ωθήθηκε ώστε να υιοθετήσει τον Σταυρό ή Λάβαρο ως σύνθημά του και να το χαράξει στις ασπίδες των στρατιωτών του.
Ένας επιπλέον λόγος για να εκτίθεται αυτός ο σταυρός ήταν ότι ο Πρίγκιπας Υψηλάντης πολέμησε με αυτόν για λάβαρό του σε όλες τις πρόσφατες μάχες του με τους Τούρκους. Είναι στο παρακάτω σχήμα, με τα 2 πρώτα γράμματα του ονόματος του Χριστού στα ελληνικά.
Οι αναλογίες σε αυτό το μονόγραμμα, όπως καταγράφονται από ένα αρχαίο νόμισμα, θα πρέπει να είναι: το κάθετο κομμάτι προς το πόδι να έχει το ίδιο μήκος με το από …. … μεταξύ τμήμα της καμπύλης προς το έδαφος (δυσνόητο) – όπως μερικοί συγγραφείς λένε ότι, όταν το είδε ο Κωνσταντίνος, έμοιαζε με φλόγα. Για αυτό, και εμείς προσπαθήσαμε να πετύχουμε το χρώμα όσο το δυνατόν περισσότερο και, ύστερα από πολλούς πειραματισμούς, το καλύψαμε με ένα λαμπρό αλουμινόχαρτο που δίνει σχεδόν ένα χρώμα φλόγας όταν πέσει επάνω του ένα δυνατό φως. Οι επιγραφές μας ήταν χρυσά γράμματα σε λευκό φόντο.
Δεν υπάρχει ακόμη εθνική σημαία της Ελλάδας. Κάθε νησί ή περιοχή έχει τη δική της.
Υπάρχουν τρεις γνωστές σε εμάς:
Γαλανός σταυρός σε λευκό φόντο.
Γαλανές και λευκές ρίγες εναλλάξ.
Γαλάζια άγκυρα σε λευκό πεδίο.
Η πρώτη από αυτές είναι η μόνη που εκτέθηκε ως η πιο ταιριαστή με τη δική μας, και δεδομένου ότι είναι η μόνη που την έχουν δει κάποιοι από τους συμπατριώτες μας στα Ψαρρά.
Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι με ευχαρίστηση η Επιτροπή θα ήθελε να αποστείλει την Ελληνική Σημαία, που κατασκευάστηκε για μας, στη Βαλτιμόρη, αλλά το μέγεθος του Θεάτρου απαιτούσε μια σημαία με 80 πόδια μήκος (!!) και για λόγους οικονομίας, ράψαμε πολλά κομμάτια υφάσματος μαζί, τα οποία μετά χωρίστηκαν και πουλήθηκαν.
Έτσι, χάνουμε τη χαρά να δώσουμε αυτή τη μικρή απόδειξη της επιθυμίας μας να συνεργαστούμε με τους φίλους μας σε αυτήν την πόλη.».
Για τον Φιλελληνισμό της εποχής
Η φιλελληνική κίνηση στην Αμερική, περί το 1823-24, είχε φουντώσει. Στις εκκλησίες γίνονταν κηρύγματα υπέρ της Επανάστασης, στα θέατρα ανέβαιναν ειδικές παραστάσεις για οικονομική ενίσχυση του Αγώνα, ενώ από το 1824 αμερικανικές εταιρείες έστελναν στην επαναστατημένη Ελλάδα σπαθιά, τουφέκια, πιστόλες, μικρά κανόνια και ιατρικά εφόδια!
Πολλοί Αμερικανοί πολέμησαν στο πλευρό της Ελλάδος, όπως ο George Wilson από το Ροντ Άιλαντ, ο James Williams από τη Βαλτιμόρη, o Captain John M. Alen, στενός φίλος του στρατηγού Λαφαγέτ, o William T. Washington από την Ουάσιγκτον και άλλοι.
Σε διάφορες πόλεις (Ν. Υόρκη, Βοστόνη, Βαλτιμόρη, Πίτσμπουργκ, Σινσινάτι κ.α.) είχαν ιδρυθεί φιλελληνικά κομιτάτα τα οποία συγκέντρωναν χρήματα και είδη προς αποστολή στην Ελλάδα από διάφορες εκδηλώσεις, όπως χορούς, συναυλίες κτλ. για την ανακούφιση του πενόμενου πληθυσμού. Το αποτέλεσμα αυτής της μεγάλης κινητοποίησης υπήρξε η αποστολή οκτώ πλοίων το 1827 με τρόφιμα και ρούχα στην Ελλάδα (Stephen A. Larrabee “Ελλάς 1775-1865, Πώς την είδαν οι Αμερικάνοι”).
