
Ήταν 13 Ιουλίου 1823, όταν ο Λόρδος Βύρωνας επιβιβαζόταν στο πλοίο «Ηρακλής» και έφευγε από τη Γένοβα της Ιταλίας με προορισμό την επαναστατημένη Ελλάδα. Σε αυτό το δεύτερο ταξίδι του στην Ελλάδα δεν ήταν μόνος, καθώς στο πλοίο τον συνόδευαν φίλοι και συνεργάτες του, όπως ο κόμης Pietro Gamba, ο Edward Trelawny, ο Francesco Bruno, αλλά και άτομα που δούλευαν στην υπηρεσία του, όπως ο William Fletcher. Ανάμεσα στους επιβάτες του πλοίου ήταν κι ένας Αφροαμερικανός, ο Benjamin Lewis, ο οποίος ήταν ιπποκόμος* του Βρετανού φιλέλληνα ποιητή.
Ο Lewis πριν γνωρίσει τον Βύρωνα
Οι πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας για τον Benjamin Lewis πριν το 1822 είναι ελάχιστες. Εξ’ όσων γνωρίζουμε το 1824 ο Lewis ήταν 26 χρονών και είχε γεννηθεί στις ΗΠΑ στα τέλη του 18ου αιώνα [1]. Σε μικρότερη ηλικία έγινε σκλάβος στις Δυτικές Ινδίες και το διάστημα 1822-1823 βρέθηκε στη Γένοβα, όπου εργαζόταν στην υπηρεσία του Edward Trelawny, στενού φίλου του Λόρδου Βύρωνα. Ο Trelawny στο βιβλίο του «Records of Shelley, Byron, and the author» (1878) παρέχει αρκετές πληροφορίες για τον Lewis και αναφέρει πως τον προσέλαβε σε αντικατάσταση ενός Ιταλού υπηρέτη, ο οποίος αποχώρησε από τη θέση του για να επιστρέψει στην οικογένειά του [2]. Επίσης, ο Trelawny σε γράμμα του προς τον Daniel Roberts περιγράφει τον Lewis ως έναν πρόθυμο ακόλουθο που είχε βασικές γνώσεις Ιταλικών και Γαλλικών και γνώριζε από φροντίδα αλόγων και μαγειρική [3].
Στις υπηρεσίες του Βύρωνα
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ιταλία ο Βύρωνας γνώρισε τον Lewis και εντυπωσιάστηκε από τις ικανότητές του, ιδιαίτερα όταν ο τελευταίος σε μία καταιγίδα κατάφερε να σώσει τα άλογα του Trelawny [4]. Στον Βύρωνα γεννήθηκε η ιδέα να πάρει στις υπηρεσίες του τον Αφροαμερικανό άνδρα και έτσι κατά τη διάρκεια του ταξιδιού από την Ιταλία στην Ελλάδα, τον Ιούλιο του 1823, έπεισε τον φίλο του να του τον δώσει. Ο Trelawny δεν αρνήθηκε, και όπως σημειώνει στο βιβλίο του, «στην Ανατολή ήταν δείγμα μεγαλοπρέπειας να έχει κάποιος έναν μαύρο ιπποκόμο». Επίσης, στο πλοίο ο Trelawny χάρισε ένα πράσινο στρατιωτικό σακάκι στον Lewis, ώστε να προσδώσει περισσότερο κύρος στον Αφροαμερικανό πρώην υπηρέτη του [5].
Ο φιλεύσπλαχνος Lewis
Ο Lewis ακολούθησε τον Λόρδο Βύρωνα σε όλη την αποστολή του στην Ελλάδα, αρχικά στην Κεφαλονιά και μετέπειτα στο Μεσολόγγι. Ο William Parry, μηχανικός και στενός συνεργάτης του Βύρωνα, στο βιβλίο του «The last days of Lord Byron» (1825), καταγράφει ένα άκρως ενδιαφέρον περιστατικό που αναδεικνύει τον ευαίσθητο χαρακτήρα του Lewis και τη φιλάνθρωπη πλευρά του Βύρωνα.
Κάποια μέρα στο Μεσολόγγι ο Lewis συνάντησε δύο μαύρες γυναίκες, οι οποίες είχαν ελευθερωθεί από τη δουλεία των Οθωμανών. Εκείνες ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση καθώς λιμοκτονούσαν και ο Lewis τις λυπήθηκε. Λόγω του κοινού χρώματος δέρματος, ένιωσε συμπάθεια για τις γυναίκες αυτές και ζήτησε από τον Parry να τις παρέχουν κάποιο κατάλυμα. Ο Parry δέχθηκε την πρόταση και μετέφερε το αίτημα του Lewis στον Λόρδο Βύρωνα. Όπως σημειώνει ο Parry, όταν ο Βύρωνας άκουσε την πρόταση, ζήτησε να φέρουν μπροστά του τον Αφροαμερικανό ιπποκόμο στις δέκα η ώρα** της επόμενης ημέρας [6].
Όταν ο Lewis παρουσιάστηκε στον Λόρδο Βύρωνα έτρεμε από φόβο και τραύλιζε κάθε φορά που μιλούσε, σε σημείο που δεν μπορούσε να γίνει κατανοητός. Ο Βύρωνας, γνωστός για το χιούμορ του, αποφάσισε να κάνει ένα αστείο στον Lewis. Έτσι, στην αρχή –προσποιούμενος τον θυμωμένο– τον επέπληξε για την πρότασή του και έπειτα –προσπαθώντας να διατηρήσει τη σοβαρότητά του– ετοιμάστηκε να ανακοινώσει την «ποινή» που θα του έβαζε. Ο Lewis παρέμενε τρομαγμένος περιμένοντας να ακούσει μία αυστηρή τιμωρία. Τότε ο Βύρωνας πήρε σοβαρό ύφος και είπε ότι τα παιδιά που θα γεννούσαν μελλοντικά οι δύο μαύρες γυναίκες θα τα συντηρούσε ο ίδιος. Μάλιστα, ο Βύρωνας σκέφτηκε ότι ίσως ο Lewis γίνει ο πατέρας αυτών των παιδιών. Ο Αφροαμερικανός ιπποκόμος στο άκουσμα της απόφασης ευχαρίστησε τον Βύρωνα και του ευχήθηκε να τον ευλογεί πάντα ο Κύριος και να ζήσει για πολλά χρόνια. Ύστερα, ο Lewis πήγε ενθουσιασμένος να ανακοινώσει τα χαρμόσυνα μαντάτα στις δύο μαύρες ταλαιπωρημένες γυναίκες [7].
Το τέλος του Βύρωνα και του Lewis
Ο Lewis ήταν παρών στον θάνατο του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, στις 19 Απριλίου 1824 [8]. Στη συνέχεια ταξίδεψε στη Μεγάλη Βρετανία με το πλοίο Florida, το οποίο μετέφερε τη σωρό του Βύρωνα στην Αγγλία [9] και παρέστη στην κηδεία του στο Νοτινχαμσάιρ τον Ιούλιο του ίδιου έτους. Μάλιστα, λέγεται πως ο Lewis ήταν εκείνος που δεν πήρε ποτέ τα μάτια του από το φέρετρο του φιλέλληνα ρομαντικού ποιητή [10]. Δυστυχώς, ο Lewis πέθανε από ευλογιά δύο μήνες μετά την άφιξή του στην Αγγλία [11].
Ο Lewis μπορεί να γνώρισε τον Βύρωνα μόνο τα τελευταία δύο χρόνια της ζωής του, όμως τον σεβόταν απεριόριστα και παρέμεινε πιστός σε εκείνον μέχρι τον θάνατό του. Η περίπτωση του Lewis παρουσιάζει έντονο ενδιαφέρον, καθώς είναι ο πρώτος καταγεγραμμένος Αφροαμερικανός που βρέθηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα το διάστημα 1823-1824***.
Η μνήμη του Αφροαμερικανού ιπποκόμου και η σύνδεσή του με τον Βύρωνα δεν έχει ξεχαστεί στις μέρες μας. Το φθινόπωρο του 2021 διοργανώθηκε στο αβαείο του Newstead μία ενδιαφέρουσα έκθεση με τίτλο: «Black Newstead», η οποία αναδείκνυε τον ρόλο που διαδραμάτισαν μαύροι άνθρωποι στη ζωή και το έργο του Λόρδου Βύρωνα. Ένα από τα πρόσωπα στα οποία έγινε αναφορά ήταν ο Benjamin Lewis, για τον οποίο η έρευνα έχει αναδείξει καινούργια στοιχεία για τη ζωή του [12].
Γιώργος Γιαννίκος,
δάσκαλος, υπ. Διδάκτορας Παν. Πελοποννήσου
Σημειώσεις:
* Στις πηγές του 19ου αιώνα ο Benjamin Lewis καταγράφεται με τον όρο groom που σημαίνει ιπποκόμος. Ας σημειωθεί ότι σύγχρονες πηγές αναφέρουν τον Lewis και ως υπηρέτη (servant) του Λόρδου Βύρωνα.
** Στο πρωτότυπο κείμενο ο Parry δεν διευκρινίζει αν πρόκειται για τις 10:00 π.μ. ή μ.μ.
*** Ο δεύτερος Αφροαμερικανός που μετέβη και αγωνίστηκε στην επαναστατημένη Ελλάδα ήταν ο James Jakob Williams το διάστημα 1827-1829.
Παραπομπές:
[1] Moore, D. L. (1974). Lord Byron: Accounts Rendered. London: John Murray, p. 374.
[2] Trelawny, E. (1878). Records of Shelley, Byron, and the author (Vol. II). London: Basil Montagu Pickering, p. 69.
[3] Moore, D. L., ο.π., p. 374.
[4] Kenyon Jones, C. (2023). Byron and Slavery. The Byron Journal, 51:2, p. 95.
[5] Trelawny, E., ο.π., pp. 118-119.
[6] Parry, W. (1825). The last days of Lord Byron. London: Knight & Lacey, p. 157.
[7] Parry, W., ο.π., pp. 157-158.
[8] Kenyon Jones, C., ο.π., p. 97.
[9] Ascari, M. (2009). ‘Not in a Christian Church’: Westminster Abbey and the Memorialisation of Byron. The Byron Journal, 37:2, p. 150.
[10] Byron Pilgrimage. An interactive tour of St Mary Magdalene Church, the burial place of the poet Lord Byron. Διαθέσιμο στο: http://hucknallparishchurch.org.uk/wp-content/uploads/2015/11/dl_byron_2015_web_A4_LR.pdf
[11] Moore, D. L., ο.π., p. 427.
[12] https://www.bbc.com/news/uk-england-nottinghamshire-58929076
Πρόσθετη βιβλιογραφία:
St Clair, W. (2022). Και πάλι μια Ελεύθερη Ελλάδα – Οι Φιλέλληνες στον αγώνα της Εθνικής Ανεξαρτησίας. Αθήνα: Εκδόσεις Γκοβόστη.
https://www.eefshp.org/oi-afroamerikanoi-kai-i-elliniki-epanastasi/