Edgar Allan Poe, πορτρέτο
Ο Edgar Allan Poe (1809-1849) θεωρείται στις Ηνωμένες Πολιτείες, κεντρική μορφή της ρομαντικής περιόδου και της αμερικανικής λογοτεχνίας γενικά. Ακόμη και άνθρωποι που ποτέ δεν επιλέγουν συνειδητά να διαβάσουν λογοτεχνία έχουν ακούσει το όνομά του, και πολλοί τον θυμούνται αμέσως τη στιγμή που βλέπουν ένα κοράκι.
Για τους περισσότερους, ο Poe είναι ο ιδρυτής της αστυνομικής μυθοπλασίας και το έργο του έχει αφήσει το σημάδι του στην ιστορία. Μέσα στις αφηγήσεις του, μπορεί κανείς να τεκμηριώσει την τάση του να δημιουργεί ιστορίες που απεικονίζουν το θάνατο μιας όμορφης γυναίκας και την επιθυμία του να εξερευνήσει τον μεταφυσικό κόσμο. Οι ιστορίες του ερευνούν επίσης τη σχέση μεταξύ αγάπης και μίσους, την επικοινωνία μεταξύ του εσωτερικού κόσμους και του alter ego και τη δύναμη του θανάτου στον κόσμο των ζωντανών.
Κατά την ανάγνωση των αφηγήσεων του Poe, o αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με αναφορές που παραπέμπουν στην κλασική λογοτεχνία, είτε στα λατινικά είτε στα ελληνικά. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί στην αφήγησή του ελληνικές λέξεις ή επιγραφές. Για παράδειγμα, οι αναγνώστες συναντούν μια επιγραφή γραμμένη εξ ολοκλήρου στα ελληνικά στο «Η συνομιλία του Ήρου και του Καλαίσθητου» – «Πνρ σ οι προσοις ω» [sic] -; ως εκ τούτου, προκύπτει η εντύπωση ότι ο Poe επηρεάστηκε από κλασικά κείμενα κατά τη σύνθεση των ιστοριών του. Η εμμονή του Poe στην Ελένη της Τροίας έχει επίσης σημειωθεί από μεγάλους μελετητές όπως ο Kenneth Silverman, ο Thomas Ollive Mabbot και ο Burton R. Pollin. Στο διάσημο ποίημά του «Στην Ελένη», ο Poe μας προτρέπει συγκεκριμένα να θυμόμαστε «τη δόξα που ήταν η Ελλάδα», και αυτή η συγκεκριμένη γραμμή έκανε πράγματι πολλούς να πιστέψουν ότι ήταν φιλέλληνας.
Για να εκτιμήσουμε το ενδιαφέρον του Poe για την Ελλάδα, πρέπει πρώτα να θυμόμαστε ότι έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε πόλεις που ήταν λαμπρά παραδείγματα της αρχιτεκτονικής της ελληνικής αναβίωσης. Ο Βοστωνέζος συγγραφέας πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του στη Φιλαδέλφεια. Πιο συγκεκριμένα, πέρασε σχεδόν έξι χρόνια (1838 – 1844) στη μεγαλύτερη πόλη της Πενσυλβανίας μαζί με τη νεαρή νύφη του Virginia Clemm και την αγαπημένη του θεία Maria Clemm. Είναι πέρα από αμφιβολία ότι ο Poe ήταν εκτεθειμένος στην αρχιτεκτονική της ελληνικής αναβίωσης καθώς σίγουρα περπατούσε στη Λεωφόρο των Τεχνών, την πιο κεντρική τοποθεσία της πόλης της οποίας ο ελληνικός χαρακτήρας είναι εμφανής ακόμη και σήμερα, όπως ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει απλά περπατώντας σε αυτήν.
Λεωφόρος των Τεχνών, Φιλαδέλφεια, ΗΠΑ
Ο ενθουσιασμός του Poe με ελληνικά κείμενα, έννοιες και παραδείγματα είναι μάλλον εμφανής σε πολλά από τα έργα του.
Από πού προήλθε όμως αυτή η αγάπη για την Ελλάδα; Φαίνεται ότι κατά κάποιο τρόπο, ο Λόρδος Βύρων είναι η πραγματική αιτία πίσω από όλα αυτά. Ο Kenneth Silverman έγραψε τα ακόλουθα στην διάσημη βιογραφία του Poe:
«Το πόσο βαθιά εντυπωσίασε η εικόνα του Byron τον Έντγκαρ φαίνεται από το κολύμπι έξι μιλίων που πραγματοποίησε στον ποταμό James, μιμούμενος τη διάσημη διάσχιση του Ελλησπόντου από τον Βύρωνα, και από τις ιστορίες του Poe στο Ρίτσμοντ, ότι είχε πάρει το μέρος των Ελλήνων, όπως είχε και ο Βύρων, στην αναζήτησή τους για ανεξαρτησία» (1992: 41). Από αυτή την άποψη, ο πιο παραγωγικός εκδότης των έργων του Poe, ο Thomas Ollive Mabbott, εκτιμά επίσης ότι «ο Poe ως πολύ νεαρός ήταν μιμητής του Βύρωνα» (1969: xxvi).
Ο Poe θαύμαζε τον Βύρωνα για την ανδρεία του και τον ενεργό του ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση εναντίον των Τούρκων, και στην πραγματικότητα ήθελε να μιμηθεί τέτοιες ενέργειες. Ήταν υποστηρικτής των Ελληνικών δικαίων, και η έντονη επιθυμία του για μια φιλελληνική περιπέτεια, τον οδήγησε να ισχυρισθεί ότι έφυγε «χωρίς ένα δολάριο σε μια δονκιχωτική εκστρατεία για να ενταχθεί στις Ελληνικές δυνάμεις που αγωνίζονταν για την ελευθερία». Προφανώς, το ταξίδι του στη χώρα των Ελλήνων ήταν φανταστικό και το κοντινότερο σημείο στο οποίο έφθασε ήταν η Αγγλία, όταν ήταν πολύ νεότερος. Χωρίς τα μέσα για την επίτευξη του στόχου του, σίγουρα προσπάθησε σκληρά να μάθει ελληνικά και το αποδεικνύει αυτό μέσω της αφθονίας των ελληνικών αναφορών στα έργα του.
Σε τελική ανάλυση, όπως ο ίδιος ο Poe έγραψε σε ένα από τα έργα του, «τίποτα δεν κάνει τόσο ωραία μία παράσταση όπως η χρήση των Ελληνικών».
Δημήτριος Τσόκανος, PhD, Λέκτορας
