Jean Gabriel Eynard: Ελβετός τραπεζίτης και διπλωμάτης, μέγας Φιλέλληνας και εθνικός ευεργέτης της Ελλάδος

 

 

Ο Jean Gabriel Eynard (1775-1863), ήταν Ελβετός τραπεζίτης, διπλωμάτης και σημαίνων Φιλέλληνας, μέγας υποστηρικτής της Ελληνικής Επανάστασης, και ευεργέτης της Ελλάδος.

Πατέρας του ήταν ο Gabriel-Antoine Eynard, έμπορος και τραπεζίτης από την παλαιά και ισχυρή οικογένεια ευγενών Mont-Eynard, η οποία καταγόταν από την επαρχία Dauphiné της Ν.Α. Γαλλίας[1].

Ο αρχικός κλάδος της οικογένειας παρέμεινε Ρωμαιοκαθολικός, ενώ ο νεότερος είχε προσχωρήσει στη Μεταρρύθμιση. Ο Gabriel-Antoine Eynard (πατέρας του Jean Gabriel Eynard), προερχόταν από τον καλβινικό κλάδο της οικογένειας, που αμέσως μετά την ανάκληση του Εδίκτου της Νάντης (1685), είχε καταφύγει στη Γενεύη για να διατηρήσει την πίστη του. Αρκετά μέλη της οικογένειας κατέλαβαν δημόσια αξιώματα στην πόλη και ανέπτυξαν εξαίρετη φιλανθρωπική δράση, ενώ ο παππούς του Jean Gabriel Eynard, ο Jean-Louis Eynard de Trémolières, αποκαλείτο l’avocat des pauvres («ο δικηγόρος των φτωχών»)[2].

Το 1769, ο Gabriel-Antoine Eynard μετοίκησε στην Λυών, όπου ίδρυσε εμπορικό οίκο. Το 1770, αφού η πρώτη του σύζυγος Marie-Françoise de Normandie είχε αποβιώσει, νυμφεύθηκε τη Marie-Madeleine Meuricoffre, κόρη εμπόρων του Thurgau Ελβετίας, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά. Το δεύτερο από αυτά ήταν ο Jean Gabriel Eynard. Ο νεαρός, ο οποίος διαπλάθεται εντός ενός αυστηρού καλβινικού περιβάλλοντος, είναι εξαιρετικά φιλομαθής και φιλότεχνος. Από νωρίς μαθαίνει δίπλα στον πατέρα του τις οικονομικές και εμπορικές διαδικασίες και προοδεύει[3].

Το 1793 κορυφώνεται η αιματηρή σύγκρουση Ιακωβίνων και Γιρονδίνων. Η Λυών είχε προσχωρήσει στο μοναρχικό στρατόπεδο, και πολιορκήθηκε από τα στρατεύματα της Γαλλικής Συμβατικής Συνέλευσης. Η οικογένεια Eynard  συγκαταλεγόταν στους υπερασπιστές της πόλης. Ο Gabriel-Antoine Eynard μάλιστα ήταν αιρετός δήμαρχος της Λυών. Στις 9 Οκτωβρίου, η πόλη καταλαμβάνεται από τους επαναστάτες[4]. Ο Jean Gabriel Eynard καταφέρνει να διαφύγει στη Γενεύη. Αντίθετα, ο πατέρας του συλλαμβάνεται, καταδικάζεται σε θάνατο και η περιουσία του δημεύεται. Παρά ταύτα καταφέρνει και αυτός στο τέλος να αποδράσει. Όλη η οικογένεια εγκαθίσταται στη μικρή ελβετική πόλη Rolle, του καντονιού Vaud, στις όχθες της λίμνης της Γενεύης[5].

Επειδή η πατρική περιουσία καταστράφηκε στη Λυών, ο πατέρας του Jean Gabriel Eynard τον έστειλε στην ετεροθαλή αδελφή του, Lisette Gaulis, η οποία ζούσε στη Γένοβα, για να εργασθεί στον σημαντικό εμπορικό οίκο του συζύγου της[6].

Μετά από προσωπική εργασία, ο Jean Gabriel Eynard αποφασίζει να ιδρύσει, μαζί με τον αδελφό του Jacques και έναν παλιό υπάλληλο των Gaulis, δικό του εμπορικό οίκο (Eynard Frères et Schmidt)[7].

Τα δύο αδέλφια ανέπτυξαν με τόλμη και επιτυχία επιχειρηματική δραστηριότητα (εμπορευόμενοι ελαιόλαδο, κρεμέζι και τσίτια), και έτσι κατάφεραν να εξοφλήσουν όλες τις προηγούμενες υποχρεώσεις της πατρικής επιχείρησης[8].

Τον Απρίλιο-Ιούνιο του 1800 οι Άγγλοι και οι Αυστριακοί πολιόρκησαν τη Γένοβα (Ναπολεόντειοι πόλεμοι υπατείας). Ο Jean Gabriel Eynard συμπαραστάθηκε στα στρατεύματα του Γάλλου στρατηγού Αndre Massena, συμμετέχοντας θαρραλέα ως εθελοντής στην άμυνα της πολιορκημένης και λιμοκτονούσας πόλης, που τελικά παραδόθηκε στις 4 Ιουνίου 1800[9].

Ο Eynard μετέβη για ένα διάστημα στο Μιλάνο, όπου η γνωριμία του με το στρατηγό Horace Francois Bastien Sebastiani de la Porta (1772-1851), μετέπειτα πρέσβη της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη[10], όπου ήλθε σε επαφή με το γαλλικό επιτελείο. Στη συνέχεια κατέληξε στο Λιβόρνο[11].

Ο Eynard αναδείχθηκε στην Ιταλία σε σπουδαίο έμπορο, ισχυρό τραπεζίτη, ικανό διαχειριστή και διπλωμάτη. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι επέτυχε να επενδύσει με ιδιαίτερη επιτυχία ένα δάνειο 1.450.000 λιρών του δουκάτου της Ετρουρίας, σε ορυχεία, σε μεταλλεία σιδήρου και σε γαίες της Κεντρικής Ιταλίας[12].

Το 1803 αποσύρθηκε από τον τραπεζικό οίκο που είχε συστήσει με τον αδελφό του στη Γένοβα και εγκαταστάθηκε στη Φλωρεντία όπου ανέλαβε δημόσια καθήκοντα, παράλληλα με τις επιχειρηματικές και εμποροπιστωτικές του δραστηριότητες. Από την δραστηριότητά του αυτή, απέκτησε μεγάλη περιουσία και οι επιχειρήσεις του επεκτάθηκαν στη Γενεύη και τις ιταλικές εμπορικές πόλεις Φλωρεντία και Λιβόρνο[13].

Έλαβε επί σειρά ετών υψηλά δημόσια αξιώματα, τα οποία του επέτρεψαν να αναδιοργανώσει τα οικονομικά αρκετών ιταλικών κρατιδίων, όπως του δουκάτου της Ετρουρίας, των πριγκιπάτων της Λούκα και του Πιομπίνο, του κράτους της Τοσκάνης, κ.ά. Το φθινόπωρο του 1804 συμμετείχε ως μέλος της Τοσκανικής διπλωματικής αντιπροσωπείας, στις εκδηλώσεις για τη στέψη του Ναπολέοντα στο Παρίσι. Μερικούς μήνες αργότερα, στο Μιλάνο, θα υποστηρίξει με σταθερότητα τα συμφέροντα του δουκάτου (μείωση της φορολογίας) ενώπιον του αυτοκράτορα και βασιλέα της Ιταλίας Ναπολέοντα[14].

Το 1807 αναλαμβάνει κεντρικός εισπράκτορας των φόρων στα πριγκιπάτα Λούκα και Πιομπίνο που κυβερνούν ο Felix Bacciochi και η σύζυγός του Ελίζα Βοναπάρτη, αδελφή του Ναπολέοντα.

Το 1808 γίνεται Ελβετός πολίτης και δημότης της Rolle. Επανέρχεται στο Παρίσι τον επόμενο χρόνο, ως μέλος της Τοσκανικής αντιπροσωπείας με αποστολή να ευχαριστήσει τον Ναπολέοντα για το διορισμό της αδελφής του Ελίζας στο θρόνο της Τοσκάνης. Παράλληλα με τα πολιτικά του καθήκοντα, στο Παρίσι αξιοποίησε το χρόνο του μελετώντας χημεία με τον βαρόνο Thénard[15].

Το 1814 – 15 η Γενεύη έγινε δεκτή στην Ελβετική Ομοσπονδία. Ο Eynard οργανώνει και εφοδιάζει με έξοδα του ιππικό σώμα εθνοφυλακής, της οποίας ορίζεται αντισυνταγματάρχης, με αποστολή την προστασία της ανεξαρτησίας της περιοχής από τις βλέψεις των Γάλλων. Είναι μέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου της Γενεύης και γραμματέας της αντιπροσωπείας στις «Συνθήκες του Παρισιού» και στο Συνέδριο της Βιέννης, μαζί με το θείο του, από τη σύζυγό του Anna Eynard Lullin Charles Pictet de Rochemont (1755-1824) και τον Francois d’lvernois[16].

Στις διεθνείς αυτές συναντήσεις προσπαθούν να εξασφαλίσουν την αναγνώριση της προσάρτησης της Γενεύης στην Ελβετική Ομοσπονδία, καθώς και την ουδετερότητα της Ελβετίας[17].

Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ειδικός απεσταλμένος του αυτοκράτορα της Ρωσίας Αλεξάνδρου Α’, υποστήριξε με συνέπεια, στο πλαίσιο της ρωσικής πολιτικής, τα αιτήματά τους και έγινε στενός φίλος τους. Στο Συνέδριο της Βιέννης ο Eynard συνοδεύεται από τη σύζυγό του. Το ζεύγος γνωρίζεται με τους περισσότερους ισχυρούς ηγεμόνες, τους μεγάλους πολιτικούς και διπλωμάτες της εποχής. Η συνάντησή τους με τον Ιωάννη Καποδίστρια θα καταλήξει σε θερμή, ειλικρινή και μακροχρόνια φιλία. Η φιλία των δύο ανδρών είναι η πρώτη ουσιαστική επαφή του Eynard  με τα ελληνικά πράγματα. Από τον κορυφαίο Κερκυραίο διπλωμάτη και πολιτικό, ο Γαλλοελβετός τραπεζίτης αρχίζει να πληροφορείται για τα δεινά των υπόδουλων Ελλήνων[18]. Στο Συνέδριο της Βιέννης οι τέσσερις «Μεγάλες Δυνάμεις» καταλήγουν στην «Ευρωπαϊκή Συμφωνία», τη γνωστή ως Ιερά Συμμαχία, εναντίον όλων των επαναστατικών και απελευθερωτικών κινημάτων της εποχής. Έτσι διαμορφώνεται ένα αρνητικό κλίμα, κυρίως από την πλευρά της Αυστρίας, με εμπνευστή τον καγκελάριο Metternich, και για την ελληνική υπόθεση[19].

Κατά το διάστημα 1817-1821 ο Eynard κτίζει στη Γενεύη, στην Promenades des Bastions, το οικογενειακό του μέγαρο, με σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα G. Salucci και την αποφασιστική συμβολή του ίδιου και της συζύγου του. Φλωρεντινού-νεοκλασσικού ρυθμού, το ωραιότερο κτίσμα της εποχής εκείνης στην πόλη, είναι σήμερα το ανακαινισμένο Δημαρχιακό Μέγαρο[20]. Το σπίτι αυτό θα αναδειχθεί σε «στρατηγείο», τόσο του ευρωπαϊκού φιλελληνισμού, όσο και του πολιτισμού, μερικά χρόνια αργότερα. Την ίδια περίοδο αναπτύσσει πλούσια κοινωνική και πνευματική δράση, είναι πρωτεργάτης ή ενεργό μέλος σε διάφορους φιλολογικούς και καλλιτεχνικούς συλλόγους της Γενεύης, όπως στις Société de Lecture, Société des Arts, Société d’ Histoire et d’ Archéologie, την Utilité Publique, ενισχύει φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες, φροντίζει για τον καλλωπισμό της πόλης[21] κ.ά. Μερικά χρόνια αργότερα θα αποκτήσει πολυτελείς κατοικίες στη Φλωρεντία, τη Ρώμη και το Παρίσι. Παράλληλα συνέχισε και την πολιτική του δραστηριότητα. Έτσι το 1816 ανέλαβε να αποκαταστήσει τα δημόσια οικονομικά του Κράτους της Τοσκάνης. Το φθινόπωρο του 1818 αντιπροσωπεύει τον μεγάλο δούκα της Τοσκάνης Φερδινάνδο, στο Συνέδριο της Aix-la-Chapelle. Στην αυλή του θα παραμείνει ως σύμβουλος μέχρι το 1821. Για την συνεισφορά του τιμήθηκε ήδη από το 1818 με τον τίτλο του ευγενή της Φλωρεντίας και του ιππότη του Αγίου Ιωσήφ[22].

Με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και στην Ελλάδα το 1821, ο Eynard είναι ένας από τους πρώτους Ευρωπαίους που αναμειγνύεται όλο και πιο ζωηρά στο κίνημα συμπαράστασης των αγωνιζόμενων Ελλήνων.

Τον Αύγουστο του 1821 ιδρύει, μαζί με τους Favre-Bertrand, Et.-L. Dumont, J.C.L. de Sismondi, Bellot, κ.ά., την πρώτη φιλελληνική επιτροπή της Γενεύης, η οποία γρήγορα αναγνωρίσθηκε από τις επιτροπές των άλλων ελβετικών πόλεων ως συντονιστική αρχή. Ο Eynard μεταβλήθηκε άμεσα στον οργανωτή, στην ψυχή και τον στυλοβάτη όλων των φιλελληνικών κομιτάτων της Ευρώπης (Γενεύης, Παρισιού, Βέρνης, Ζυρίχης, Λοζάνης, Βερολίνου, Μονάχου, Δρέσδης, κ.ά). Τα Φιλελληνικά Κομιτάτα βοήθησαν με εράνους, δημόσιες εκδηλώσεις και διαφώτιση της κοινής γνώμης, την υπόθεση του Απελευθερωτικού Αγώνα[23] των Ελλήνων.

Στην αρχή της Επανάστασης, οι Φαναριώτες πρίγκιπες Ιωάννης Καρατζάς, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και Μιχαήλ Σούτζος φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του και έγιναν φίλοι του. Από το φθινόπωρο του 1822 συνεργάζεται πλέον στενά με τον Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος, μετά την παραίτηση του από τα καθήκοντα του στην Αυλή του τσάρου, μένει μόνιμα στη Γενεύη και εργάζεται υπέρ του Ελληνικού Αγώνα[24].

Τα επόμενα χρόνια ο Eynard θα γίνει ο γενναίος χρηματοδότης του Αγώνα των Ελλήνων. Θα διευκολύνει και θα χρηματοδοτήσει την αποστολή ξένων εθελοντών, τροφίμων, πολεμοφοδίων και χρηματικών ποσών στους αγωνιζόμενους Έλληνες. Ως επιφανής οικονομικός και πολιτικός παράγοντας, είχε τη δυνατότητα να προβάλει το Ελληνικό ζήτημα στις ξένες ευρωπαϊκές αυλές και κυβερνήσεις, σε διπλωμάτες και προσωπικότητες από τον κοινωνικό του περίγυρο, σε διεθνείς συσκέψεις και συνέδρια. Η τεράστια αλληλογραφία του, τα ταξίδια του και οι επαφές του έχουν αποκλειστικό στόχο την αποκατάσταση της Ελλάδας, την οποία ποτέ στη ζωή του δεν επισκέφθηκε. Αξιόλογη είναι επίσης η αλληλογραφία του με τους Έλληνες οπλαρχηγούς και πολιτικούς, πρωταγωνιστές της Επανάστασης[25]. Δικαίως απέκτησε τον τίτλο του «Πρύτανη των Φιλελλήνων» και του «Φίλου των Ελλήνων»[26].

Την περίοδο 1825-1827, μετά την απόβαση των αιγυπτιακών στρατευμάτων του Ιμπραήμ Πασά στην Πελοπόννησο και την πολιορκία του Μεσολογγίου, όταν ο Αγώνας εισήλθε σε κρίσιμη φάση, ο Eynard εργάζεται εντατικά στο Παρίσι επί τέσσερις μήνες για τη συγκρότηση της Φιλελληνικής Επιτροπής και την αποστολή της οικονομικής βοήθειας στην Ελλάδα. Προσπαθεί να εξασφαλίσει δάνειο με ευνοϊκούς όρους, την διαχείριση του οποίου θα αναλάμβανε η Φιλελληνική Επιτροπή του Παρισιού. Εν τέλει οι Έλληνες αντιπρόσωποι προτίμησαν να συνάψουν τα γνωστά δάνεια στο Λονδίνο[27].

Τον Σεπτέμβριο του 1825, με ενέργειές του Eynard, συγκεντρώθηκαν από την Επιτροπή της Γενεύης 55.000 – 60.000 φράγκα για τους Έλληνες. Ο ίδιος εφοδίασε με άλλα 40.000 φράγκα για τρόφιμα και πολεμικό υλικό, τους δύο απεσταλμένους Fr. Marcet και W. Romilly, των Επιτροπών του Παρισιού και της Γενεύης αντίστοιχα, που στάλθηκαν στην Ελλάδα το επόμενο έτος. Όταν ο Eynard πληροφορήθηκε την πολιορκία του Μεσολογγίου συγκλονίσθηκε. Ειδικά επειδή είχε ζήσει ο ίδιος την ίδια ζοφερή κατάσταση δύο φορές στη ζωή του. Έστειλε αμέσως ως δική του εισφορά 12.000-15.000 φράγκα για σιτάρι, και εξασφάλισε άλλα 60.000 φράγκα από τους Γάλλους Φιλέλληνες. Τα ποσά αυτά στάλθηκαν μέσω Ζακύνθου στην Ελλάδα, στα πεδία των μαχών και το Μεσολόγγι[28]. Την ίδια περίοδο, απηύθυνε ένα εμβληματικό μήνυμα «στους ένδοξους στρατιωτικούς αρχηγούς των γενναίων του Μεσολογγίου και στην ανδρεία φρουρά του».

Το πάθος του ήταν τέτοιο, που τον οδήγησε να μεταβεί ο ίδιος με τη σύζυγό του στην Ανκόνα, για να επιβλέψει προσωπικά τη φόρτωση των πλοίων με εφόδια για τη μαρτυρική πόλη, η οποία στο μεταξύ είχε υποκύψει στις ορδές του Ιμπραήμ.

Η θυσία του Μεσολογγίου έπεισε τον Eynard ότι χρειάζεται αποτελεσματικότερος συντονισμός της προσπάθειας για βοήθεια. Αξίζει να σημειωθεί πόσο τον είχε συγκινήσει η αιχμαλωσία των Ελλήνων και η πώλησή τους σε σκλαβοπάζαρα της Μεσογείου. Έστειλε αμέσως 51.000 φράγκα για την εξαγορά των σκλαβωμένων γυναικόπαιδων. Παράλληλα, διορίζει αντιπροσώπους του τον Γ. Παπαμανώλη στα Κύθηρα και τον Τ. Τ. Petrini στο Ναύπλιο. Επίσης, έστειλε στην Ελλάδα για την καλύτερη διαχείριση της βοήθειας, τον συμπατριώτη του Ελβετό γιατρό Φιλέλληνα Louis-André Gosse[29].

Η διορατικότητά του τον οδηγεί σε σημαντικές παρεμβάσεις με επίπτωση και στις στρατιωτικές πτυχές του αγώνα των Ελλήνων. Η εκτίμησή του ήταν η Ελλάδα όφειλε να διατηρήσει την κυριαρχία της στην θάλασσα. Μία κυριαρχία που είχε αρχίσει να χάνει. Έτσι μεσολάβησε για τη μετάκληση του ναυάρχου Cochrane[30] στην Ελλάδα. Την εποχή εκείνη ο Cochrane ήταν ο πλέον διάσημος διεθνώς ναύαρχος. Ήταν ένα στρατιωτικό και πολιτικό εργαλείο, που μόνο το όνομά του αρκούσε για να προκαλέσει τρόμο στον εχθρό. Όταν ανακοινώθηκε ότι ο ναύαρχος Cochrane ερχόταν στην Ελλάδα, το επιτόκιο του Ελληνικού δανείου μειώθηκε αμέσως κατά 15%. Η άφιξή του στην Ελλάδα ήταν το πρώτο θέμα συζήτησης στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Στο ίδιο πλαίσιο, ο Eynard συμμετείχε με 150.000 φράγκα στα έξοδα ναυπήγησης και εξοπλισμού της ‘’Καρτερίας’’, του πρώτου ατμοκίνητου πολεμικού πλοίου που έλαβε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις στην ιστορία του ναυτικού[31].

Από την πτώση του Μεσολογγίου μέχρι τις πρώτες ημέρες του 1827, είχαν σταλεί στην Ελλάδα, με φροντίδα του Eynard, από τα ελβετικά, γερμανικά και γαλλικά φιλελληνικά κομιτάτα, τρόφιμα συνολικού βάρους 7,4 εκατομμυρίων λιβρών. Επίσης, μέσα στο 1827 ο Eynard απέστειλε από εράνους πάνω από 800.000 φράγκα. Σε απολογισμό που παρουσίασε στα τέλη του 1827, ανέφερε ότι μόνο από τον εβδομαδιαίο έρανο του 1826, είχαν αποσταλεί συνολικές εισφορές στους Έλληνες πάνω από 2,5 εκατομμύρια φράγκα. Χωρίς επίσημη διπλωματική ιδιότητα, αλλά με το μεγάλο διεθνές κύρος του, χειρίσθηκε με επιτυχία τα μεγάλα ελληνικά διπλωματικά προβλήματα της περιόδου 1827-1832, επηρεάζοντας σημαντικά τις αποφάσεις του Λονδίνου, τον Ιούλιο του 1827 και του Παρισιού στα 1829-30. Τον Μάιο του 1827 η Γ’ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα του απένειμε τιμητικά την ελληνική ιθαγένεια «πολιτογραφούσα αυτόν αληθή Έλληνα και πολίτην της Ελλάδος»[32].

Το διάστημα 1827-1831, όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας ορίσθηκε Κυβερνήτης της Ελλάδας, βρήκε στο πρόσωπό του τον σοφό σύμβουλο και τον σταθερό συμπαραστάτη σε οποιαδήποτε οικονομική δυσκολία αντιμετώπιζε η νεοσύστατη Ελληνική Πολιτεία. Στον Eynard η Ελλάδα οφείλει πολλαπλή οικονομική στήριξη, κεφάλαια για τη γεωργική ανάπτυξη και την ίδρυση της γεωπονικής σχολής Τίρυνθας, την αποστολή σπόρων, πατάτας, εργαλείων, φαρμάκων, την συμβολή του στην ανοικοδόμηση χωριών, στην οργάνωση της παιδείας και του στρατού, την δημιουργία της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας (για την οποία απέστειλε συνολικά 100.000 φράγκα), την χορήγηση κρατικών δανείων που είχαν αρνηθεί στην Ελλάδα οι Δυνάμεις[33], κλπ.

Αξιοσημείωτο είναι κυρίως το δάνειο των 1.500.000 φράγκων του 1829, που χρησιμοποιήθηκε για να πληρωθεί ο στρατός και να παταχθεί η ληστεία. Το 1828, ο Eynard αναγκάσθηκε να πάει στα Πυρηναία για την περίθαλψη της συζύγου του. Τότε άφησε στο Παρίσι αντικαταστάτη του τον Μιχαήλ Σούτζο, ο οποίος διορίσθηκε μετά από εισήγηση του Eynard, πρέσβης στο Παρίσι[34]. Το 1830, αν και ο Eynard ήταν προσκείμενος στη γαλλική πολιτική, υποστήριξε την υποψηφιότητα για το θρόνο της Ελλάδος του πρίγκιπα του Saxe-Cobourg-Gotha Λεοπόλδου[35]. Το ίδιο έτος, η πόλη της Θήβας έδωσε το όνομά του στη μεγαλύτερη πλατεία της, ενώ το 1837 το δημοτικό συμβούλιο της πόλης αποφάσισε την ανέγερση μνημείου στην πλατεία, «εις τιμήν του ευκλεούς τούτου ανδρός και ευεργέτου της πατρίδος».

Η δολοφονία του Κυβερνήτη, προκάλεσε συντριβή στον πολυαγαπημένο του Ελβετό φίλο, ο οποίος μάλιστα του είχε ετοιμάσει στο Beaulieu μικρό οίκημα, για να περάσει ήσυχα τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Για να τιμήσει τον Ιωάννη Καποδίστρια, να υπερασπίσει τη μνήμη του από δυσμενή σχόλια Ελλήνων και ξένων αλλά και την υπόληψη της Ελλάδας, δημοσίευσε στο Παρίσι μια συλλογή δημόσιων και ιδιωτικών εγγράφων σχετικά με τα θλιβερά γεγονότα του 1831 με τίτλο ‘’Lettres et documents officiels relatifs aux derniers événements de la Grèce; qui ont précédé et suivi la mort du comte Capodistrias, jusqu’ au 31 octobre 1831’’[36].

Κατά τα έτη 1831-1836 ο Eynard φροντίζει να σταλεί στην Ελλάδα ο έμπειρος Γάλλος οικονομολόγος Arthémond de Regny, επιστήθιος φίλος του, με αποστολή να οργανώσει τα δημόσια οικονομικά της χώρας. Ο de Regny διορίζεται «Γενικός Επόπτης των οικονομικών του βασιλείου», και το 1834 ιδρύει (και γίνεται ο πρώτος του πρόεδρος), το Ελεγκτικό Συνέδριο. Το 1838 αναλαμβάνει γενικός επιμελητής της οικονομικής διαχείρισης[37]. Η γνωριμία του de Regny, στο Ελεγκτικό Συνέδριο, με το σύμβουλο Γεώργιο Σταύρο και η φιλία των δύο ανδρών οδήγησαν λίγο αργότερα  στην ίδρυση της Εθνικής Τραπέζης.

Η Ελλάδα απένειμε στον Eynard το 1837 με το Βασιλικό Διάταγμα της 17.7.1837, τον Μεγαλόσταυρο των Ιπποτών του Τάγματος του Σωτήρος. Ταυτόχρονα, ο Eynard τιμήθηκε από τη Γαλλική κυβέρνηση με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής[38].

Ο Eynard συμμετείχε την περίοδο 1837 – 1840 σε διάφορες προσπάθειες ίδρυσης τράπεζας στο νεοελληνικό κράτος, είτε μόνος του, είτε με τον αγγλικό οίκο Wright και αργότερα με Ολλανδούς κεφαλαιούχους. Δυστυχώς οι προσπάθειες αυτές ήταν ανεπιτυχείς. Ήδη όμως από το 1838, ο Eynard παραχώρησε κεφάλαια 300.000 φράγκων στους de Regny και Γεώργιο Σταύρο, με στόχο να προεξοφλούν εμπορικά γραμμάτια στην αθηναϊκή αγορά με τόκο 8%, ώστε να παταχθεί η τοκογλυφία. Η δράση αυτή λειτούργησε ικανοποιητικά, με αποτέλεσμα να περιορισθούν οι αξιώσεις των τοκογλύφων[39].

Τα φιλελληνικά του αισθήματα και το ειλικρινές του ενδιαφέρον δεν σταμάτησαν ποτέ. Έτσι, το 1841 ο Eynard κηρύσσει «νέο συναγερμό των Φιλελλήνων», και αναλαμβάνει προσπάθειες για να βοηθηθεί την Κρητική Επανάσταση του 1841, να απελευθερωθεί η Μεγαλόνησος και να ενωθεί με την Ελλάδα. Δεν πρόλαβε να στείλει όμως τη βοήθεια, γιατί η επανάσταση κατεστάλη γρήγορα. Επίσης επεμβαίνει για την απελευθέρωση των χριστιανών αιχμαλώτων στην Αλγερία των γαλλο-αλγερινών συγκρούσεων του 1839-1841[40].

Η συνεισφορά του μεγάλου αυτού ανδρός, κορυφώνεται με την αποφασιστική συμβολή του για την ίδρυση της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος (ΕΤΕ) τον Μάρτιο του 1841.

Ο Eynard υποστήριξε τον Γεώργιο Σταύρο για τη θέση του διευθυντή της Τράπεζας. Οι Jean Gabriel Eynard και Νικόλαος Ζωσιμάς ανακηρύσσονται «επίτιμοι διοικηταί» της ΕΤΕ από την προκαταρκτική συνέλευση των μετόχων της 13 Νοεμβρίου 1841[41].

Το 1842 η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία τον εκλέγει επίτιμο πρόεδρό της. Το 1843, έτος οικονομικής κρίσης στη Ελλάδα, προσπαθεί να πείσει τις ξένες δυνάμεις να δανείσουν πάλι τη χώρα. Όταν η Ελληνική κυβέρνηση κατήργησε τις πρεσβείες, ο Eynard προσφέρθηκε πάλι να αναλάβει τη διπλωματική εκπροσώπηση της Ελλάδας στο εξωτερικό. Αυτή την εποχή μεσολάβησε για το διακανονισμό απαιτήσεων διαφόρων κεφαλαιούχων συμπατριωτών του έναντι του ρωσικού δημοσίου και ο τσά­ρος Νικόλαος Α’ του απένειμε το Σταυρό του Τάγματος της Αγίας Άννας[42]. Ταυτόχρονα, την ίδια περίοδο, συνέχισε να πρωτοπορεί και στον πολιτισμό. Ο Eynard είναι ο πρώτος που προήγαγε την τέχνη της δαγεροτυπίας, με αποτέλεσμα να καταστεί επίτιμο μέλος της Ακαδημίας των Επιστημών στο Παρίσι[43].

Το 1847 ο Eynard διευκόλυνε την Ελληνική κυβέρνηση χορηγώντας της δάνειο 500.000 φρά­γκων, ώστε να ανταποκριθεί στην πληρωμή της εξαμηνιαίας δόσης του εθνικού δανείου του 1832 των 60.000.000 φράγκων. Από το 1848 και έπειτα απομονώθηκε από την κοινωνική ζωή, και αφιέρωνε όλο και περισσότερο χρόνο στη θρησκεία και τη μελέτη των χριστιανικών κειμένων. Επιπλέον τον ταλαιπωρούσαν τα προβλήματα της υγείας του[44].

Μετά τη λήξη του Κριμαϊκού πολέμου (1856) ο βασιλέας Όθων του απηύθυνε έκκληση, ούτως ώστε να μεσολαβήσει με το κύρος του στο Συνέδριο ειρήνης στο Παρίσι για ευνοϊκές λύσεις υπέρ της Ελλάδας[45].

Ο βασιλέας Οθων τον επισκέφθηκε ο ίδιος το 1862 στο Beaulieu, για να του μεταφέρει αυτοπροσώπως την αγάπη και την ευγνωμοσύνη του Ελληνικού Λαού και να του παραδώσει ιδιοχείρως το ανώτατο ελληνικό παράσημο, το Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος, το οποίο του είχε απονεμηθεί ήδη το 1837.

Ο Jean Gabriel Eynard, ο μέγιστος αυτός Φιλέλληνας, εθνικός ευεργέτης της Ελλάδος και ευγενής πρωτοπόρος του πολιτισμού, απεβίωσε στις 5 Φεβρουαρίου 1863 στη Γενεύη.

Η ΕΕΦ, η Ελλάδα και οι Έλληνες θα τιμούν για πάντα την μνήμη του σημαίνοντα ευγενούς Φιλέλληνα, ο οποίος ανιδιοτελώς και χωρίς φειδώ, προσέφερε μέχρι την τελευταία του πνοή, συμβάλλοντας τα μέγιστα, τόσο για την ευόδωση της Ελληνικής Ανεξαρτησίας και της οικονομικής οργάνωσης του νέου κράτους, όσο και για την εξέλιξη του πολιτισμού.

 

Παραπομπές

[1] Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς, Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,1999, σελ.13.

[2]  Βλ. στο ίδιο.

[3] Βλ. στο ίδιο.

[4] Chapuisat, Edouard, ‘’Jean-Gabriel Eynard et son temps : 1775-1863’’, εκδ. A. Jullien, Γενεύη, 1952, σελ.14.

[5] Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς , Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,1999, σελ. 13.

[6] Monod, Roger, ‘’Famille Eynard”, εκδ. Archives de la Ville de Genève, Γενεύη, 1982, σελ. 35.

[7] Βλ. στο ίδιο.

[8] Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς , Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,1999, σελ.13.

[9] Βλ. στο ίδιο, σελ.14.

[10] Driault, Edouard, ‘’Etudes napoleoniennes’’, εκδ. F. Alcan, Παρίσι, 1904, σελ. 101.

[11] Bouvier-Bron, Michelle, ’’Une jeunesse en Italie. Les années de formation de Jean Gabriel Eynard’’, εκδ. Slatkine, Γενεύη, 2019, σελ. 179.

[12]  Βλ. στο ίδιο.

[13]  Συλλογή Diodati – Eynard 1685-1904, Βιβλιοθήκη της Γενεύης, φάκελος 15, έγγραφο υπ’ αριθμ.64.

[14]  Βλ. στο ίδιο.

[15] Chapuisat, Edouard, ‘’Jean-Gabriel Eynard et son temps : 1775-1863’’, εκδ. A. Jullien, Γενεύη, 1952, σελ. 38.

[16]  Chapuisat, Edouard, ‘’ Journal de Jean-Gabriel Eynard publié avec une introduction et des notes’’, εκδ. Plon Nouritt, Γενεύη, 1924,   α’ τόμος.

[17] Καποδίστριας, Ιωάννης, ‘’Αυτοβιογραφία Ιωάννου Καποδίστρια’’, επιμ. Μ. Λάσκαρις, εκδ. Γαλαξίας, Αθήνα,1968, σελ. 35-36.

[18] Woodhouse, Christopher Montague, ‘’Capodistria. The founder of Greek Independence’’, εκδ. Oxford University Press, Λονδίνο, 1973, σελ. 82.

[19] Grimsted Kennedy, Patricia,’’Capodistrias and a ‘’new order’’ for restoration Europe: the ‘’liberal ideas’’ of a Russian Foreign Minister, 1814-1822’’, περ. ‘’The Journal of Modern History’’, Σικάγο, 1968, τεύχος 40, σελ. 166-172.

[20] Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς , Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Ε’υ’νάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,1999, σελ.17.

[21] Βλ. στο ίδιο.

[22]  Βλ. στο ίδιο.

[23]  Rouiller, Jean-Luc, ‘’La bibliothèque de La Grange’’, εκδ. La Baconnière : Bibliothèque de Genève, Γενεύη, 2011, σελ 11.

[24] Crawley, C.V., ’’John Capodistrias: Some Unpublished Documents’’, εκδ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη,1970,σελ.56.

[25] Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς , Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα,1999, σελ.17.

[26] Βλ. στο ίδιο,σελ.18.

[27] Βλ. στο ίδιο,σελ.19.

[28] ‘’Ατομικός Φάκελος ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη’’, Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Ύδρας, Ύδρα, γ’ τετράδιο, σελ. 156-160.

[29] St Clair, William, ‘’ That Greece Might Still Be Free.The Philhellenes in the War of Independence’’, εκδ. Open Book Publishers, Λονδίνο, 2008, σελ. 335.

[30] Τρικούπης, Σπυρίδων, ‘’Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως’’, εκδ. Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 2007, δ’ τόμος, σελ.118.

[31] Βλ. στο ίδιο.

[32] Monod, Roger, ‘’Famille Eynard‘’, εκδ. Archives de la Ville de Genève, Γενεύη, 1982, σελ.290.

[33] Καποδίστριας, Ιωάννης, ‘’Επιστολαί διπλωματικαί, διοικητικαί και ιδιωτικαί, γραφείσαι από 8 Απριλίου 1827 μέχρι 26 Σεπτεμβρίου 1831’’, εκδ. Κωνσταντίνου Ράλλη, Αθήνα, 1841, γ’ τόμος, σελ. 285-288.

[34] Πρεβελάκης, Ελ.- Γλύτσης, Φ., ‘’Επιτομαί εγγράφων του Βρεταννικού Υπουργείου Εξωτερικών, Γενική Αλληλογραφία/Ελλάς’’, εκδ. Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα, 1975, δ’ τόμος, σελ. 68-69.

[35] Καποδίστριας, Ιωάννης, ‘’ Επιστολαί διπλωματικαί, διοικητικαί και ιδιωτικαί, γραφείσαι από 8 Απριλίου 1827 μέχρι 26 Σεπτεμβρίου 1831’’, εκδ. Κωνσταντίνου Ράλλη, Αθήνα, 1841, γ’ τόμος, σελ. 379-380.

[36] Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς , Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1999, σελ. 20.

[37] Βακαλόπουλος, Κωνσταντίνος, “L’ économiste français Arthémond de Regny et son rôle dans l’histoire financière de la Grèce (1831-1841)”, εκδ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 1977.

[38] ‘’Diplôme et distinctions en faveur de Jean-Gabriel Eynard 1834-1854 (en français et en grec)’’, Συλλογή Diodati – Eynard 1685-1904, Βιβλιοθήκη της Γενεύης, φάκελος 15, έγγραφο υπ’ αριθμ. 77.

[39] ‘’Αρχείο Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου’’, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα, φακ.21, έγγρ. υπ’αριθμ.5891.

[40] Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς , Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1999, σελ.21.

[41] Βλ. στο ίδιο.

[42] Βλ. στο ίδιο, σελ. 22.

[43] ‘’Eynard Daguerreotypes’’, J. Paul Getty Museum, Νέα Υόρκη.

[44] Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς, Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1999, σελ.22.

[45] Βλ. στο ίδιο.

 

Βιβλιογραφία – Πηγές

• Καποδίστριας, Ιωάννης, ‘’Αυτοβιογραφία Ιωάννου Καποδίστρια’’, επιμ. Μ. Λάσκαρις, εκδ. Γαλαξίας, Αθήνα,1968.
• ‘’Diplôme et distinctions en faveur de Jean-Gabriel Eynard 1834-1854 (en français et en grec)’’, Συλλογή Diodati – Eynard 1685-1904, Βιβλιοθήκη της Γενεύης.
• St Clair, William, ‘’That Greece Might Still Be Free. The Philhellenes in the War of Independence’’, εκδ. Open Book Publishers, Λονδίνο, 2008.
• ‘’Αρχείο Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου’’, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα.
• Νοταράς, Γεράσιμος, Καρατζάς , Θεόδωρος, Συνοδινός, Ζήσιμος, ‘’Ιωάννης Γαβριήλ Εϋνάρδος. Οραματιστής και κύριος συντελεστής της ίδρυσης της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος’’, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 1999.
• Monod, Roger, ‘’Famille Eynard‘’, εκδ. Archives de la Ville de Genève, Γενεύη, 1982.
• Πρεβελάκης, Ελ.- Γλύτσης, Φ., ‘’Επιτομαί εγγράφων του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, Γενική Αλληλογραφία/Ελλάς’’, εκδ. Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα, 1975, δ’ τόμος.
• Βακαλόπουλος, Κωνσταντίνος,’’ L’ économiste français Arthémond de Regny et son rôle dans l’histoire financière de la Grèce (1831-1841)’’, εκδ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 1977.
• Καποδίστριας, Ιωάννης, ‘’Επιστολαί διπλωματικαί, διοικητικαί και ιδιωτικαί, γραφείσαι από 8 Απριλίου 1827 μέχρι 26 Σεπτεμβρίου 1831’’, εκδ. Κωνσταντίνου Ράλλη, Αθήνα, 1841, γ’ τόμος.
• Τρικούπης, Σπυρίδων, ‘’Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως’’, εκδ. Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα, 2007, δ’ τόμος.
• ‘’Ατομικός Φάκελος ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη’’, Ιστορικό Αρχείο Μουσείο Ύδρας, Ύδρα, γ’ τετράδιο.
• Crawley, C.V., ’’John Capodistrias: Some Unpublished Documents’’, εκδ. Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 1970.
• Rouiller, Jean-Luc, ‘’La bibliothèque de La Grange’’, εκδ.  La Baconnière: Bibliothèque de Genève, Γενεύη, 2011.
• Woodhouse, Christopher Montague, “Capodistria. The founder of Greek Independence”, εκδ. Oxford University Press, Λονδίνο, 1973.
• Grimsted Kennedy, Patricia, “Capodistrias and a ’new order’ for restoration Europe: the ’liberal ideas’ of a Russian Foreign Minister, 1814-1822”, περ. “The Journal of Modern History”, Σικάγο, 1968, τεύχος 40.
• Chapuisat, Edouard, “Journal de Jean-Gabriel Eynard publié avec une introduction et des notes”, εκδ. Plon Nouritt, Γενεύη, 1924,   α’ τόμος.
• Chapuisat, Edouard, “Jean-Gabriel Eynard et son temps : 1775-1863’, εκδ. A. Jullien, Γενεύη, 1952.
• Bouvier-Bron, Michelle, “Une jeunesse en Italie. Les années de formation de Jean Gabriel Eynard”, εκδ. Slatkine, Γενεύη, 2019.
• Driault, Edouard, “Etudes napoleoniennes”, εκδ. F. Alcan, Παρίσι, 1904.
• Συλλογή Diodati – Eynard 1685-1904, Βιβλιοθήκη της Γενεύης.
• “Αρχείο Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου”, Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αθήνα.